“Akyl­ly” şä­her nä­me?

Ila­tyň has köp muk­da­ry­nyň şä­her­ler­de ýa­şa­ma­gy ýol dyk­ny­şy­gy, ho­wa­nyň ha­pa­lan­ma­gy, ener­gi­ýa çeş­me­le­ri­niň ýet­mez­çi­li­gi, azyk bi­len üp­jün­çi­lik ýa­ly kä­bir me­se­le­le­ri dö­red­ýär. “Akyl­ly” şä­her­ler bu me­se­le­le­riň äh­li­si­ni daş­ky gur­şa­wa zy­ýan ýe­tir­mez­den çöz­me­gi, adam­la­ryň ra­hat ýa­şa­mak­la­ry, iş­le­mek­le­ri we oka­mak­la­ry üçin şert dö­ret­me­gi göz öňün­de tut­ýar.
Ener­gi­ýa­nyň do­lan­dy­ryl­ma­gy: ener­gi­ýa çeş­me­le­ri­niň azal­ýan, em­ma oňa bo­lan ze­rur­ly­gyň art­ýan şu döw­rün­de on­dan ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­sa, onuň yzy­gi­der­li üp­jün­çi­li­gi pe­se­lip, ba­ha­sy gym­mat­lar. Daş­ky gur­şa­wa de­giş­li me­se­le­ler hem göz öňün­de tu­tu­lyp, jaý­lar­da ener­gi­ýa­nyň is­rip­siz peý­da­la­nyl­ma­gy üp­jün edil­ýär. Öý­le­re or­naş­dy­ry­lan “akyl­ly” ul­gam haý­sy ota­gyň ha­çan ýy­la­dyl­ma­ly­dy­gy­ny, ýag­tylt­ma­ly­dy­gy­ny öý ab­zal­la­ry­nyň haý­sy­sy­nyň nä­çe­räk ener­gi­ýa sarp ed­ýän­di­gi­ni yzy­gi­der­li gö­zeg­çi­lik­de sak­la­ýar. Ýa­şa­ýyş jaý­la­ryn­da we eda­ra-kär­ha­na­lar­da ener­gi­ýa­ny iň tyg­şyt­ly sarp ed­ýän “A” kla­sy­na de­giş­li en­jam­la­ry ulan­mak ar­ka­ly za­ýa­çy­ly­gyň öňi alyn­ýar. Önüm­çi­lik­de bol­sa, Gün, gid­roe­lekt­rik, ýel ýa­ly aras­sa ener­gi­ýa çeş­me­le­rin­den has köp peý­da­lan­mak, olar sarp edi­ji­le­re ýe­ti­ri­len­de, ener­gi­ýa çeş­me­si­niň ak­ýan ug­run­da­ky ýit­gi­le­ri azalt­mak hem göz öňün­de tu­tul­ýar.
Gat­na­wyň “akyl­lan­ma­gy”: ýol he­re­ke­tin­dä­ki ulag­la­ryň sa­ny­nyň bar­ha art­ma­gy bi­len eme­le gel­ýän ýol dyk­ny­şy­gy wag­tyň, ýan­gy­jyň ýi­ti­ril­me­gi­ne, ho­wa­nyň ha­pa­lan­ma­gy­na se­bäp bol­ýar. Bu me­se­lä­niň öňü­ni al­mak­da gat­na­wyň ka­da­ly bol­ma­gy üçin mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­syn­dan peý­da­la­nyl­ýar. Şä­he­riň bel­li no­kat­la­ryn­da goý­lan sen­sor­lar­dan al­nan mag­lu­mat­lar ar­ka­ly sü­rü­ji­le­re ýol gat­na­wy­nyň has az ýer­le­ri, bar­jak ýe­ri­niň gys­ga ýo­ly sal­gy be­ril­ýär. Çat­ryk­lar­da goý­lan “akyl­ly” ýol yşyk­la­ry gat­na­wyň köp ta­ra­py­na has köp ýol be­rip, dyk­ny­şy­gyň öňü­ni al­ýar. Jem­gy­ýet­çi­lik ulag­la­ry üçin aý­ra­tyn ýol­lar bo­lup, ýo­lag­çy­lar üçin has uly ýe­ňil­lik­ler dö­re­dil­ýär.
Umu­my elekt­ron ul­gam: ösen inf­rast­ruk­tu­ra ul­ga­my ar­ka­ly ra­ýat­la­ra ýa-da müş­de­ri­le­re ibe­ril­ýän hat­lar ýa-da dür­li tö­leg­ler elekt­ron usul­lar ar­ka­ly ama­la aşy­ry­lyp, ýa­şaý­jy­la­ryň ýol he­re­ke­ti­ne çyk­ma­gy­ azal­dyl­ýar. Dür­li tö­leg kart­la­ry­nyň or­naş­dy­ryl­ma­gy, ka­gyz bi­let­le­riň ýe­ri­ne elekt­ron kart­la­ryň bol­ma­gy ýol he­re­ke­ti­niň ýe­ňil­leş­me­gi bi­len bir ha­tar­da, ka­gy­zyň sarp edi­li­şi­ni hem azal­dyp, daş­ky gur­şa­wa oňyn tä­sir ed­ýär.
“Akyl­ly” bi­na­lar: ener­gi­ýa­nyň 40 gö­te­ri­mi bi­na­lar­da sarp edil­ýär. Onuň sarp edi­li­şi­ni azalt­mak üçin äh­li ýa­şal­ýan ýer­ler we yma­rat­lar sen­sor­lar bi­len en­jam­laş­dy­ryl­ýar. Olar­dan top­la­nan mag­lu­mat­lar ar­ka­ly ener­gi­ýa­nyň sarp edi­li­şi, howp­suz­lyk, izol­iýa­si­ýa ýa­ly bir­nä­çe ugur­da öňü­ni alyş çä­re­le­ri­ ge­çi­ril­ýär. Hat­da bi­na­ öz sarp ed­ýän ener­gi­ýa­sy­ny ön­dü­rip bil­ýär. Şeý­le hem su­wuň tyg­şyt­ly ula­nyl­ma­gy, zy­ňyn­dy­la­ryň gaý­ta­dan çig mal hök­mün­de peý­da­la­nyl­ma­gy ýa­ly bir­nä­çe iş­le­ri edip bo­lar.