Ta­ry­hy çeş­me­ler­de pu­ly mun­dan 2600 ýyl ozal li­di­ýa­ly­la­ryň oý­lap ta­pan­dy­gy aýdylýar. Ir­ki dö­wür­de ha­ryt­la­ryň alyş-çal­şy­gyn­da de­ri, duz, peý­nir we beý­le­ki­ler tö­leg se­riş­de­si hök­mün­de ula­ny­lyp­dyr. Pul hök­mün­de il­ki gym­mat­ly me­tal­lar­dan zik­ge­le­nen şa­ýy­lyk­lar ula­ny­lan bol­sa, soň­lu­gy bi­len ka­gyz bank­not­lar hem do­la­ny­şy­ga gi­ri­zil­ýär. Hä­zir­ki döw­rü­miz­de teh­no­lo­gi­ýa­nyň ös­me­gi ne­ti­je­sin­de, şa­ýy­lyk­la­ryň we bank­not­la­ryň ula­ny­ly­şy hem azal­ýar. Dün­ýä­niň is­len­dik ýur­dun­da-da hä­zir­ki wagt­da jem­gy­ýet­çi­lik ulag­la­ryn­da, ara­gat­na­şyk hyz­mat­la­ryn­da we beý­le­ki bir­nä­çe ugur­lar­da nagt pul­dan örän az peý­da­lan­ýar­lar. Kä­bir ýurt­lar­da bol­sa, bö­lek söw­da ha­sap­la­şy­gyn­da nagt pul ha­sap­la­şy­gy ýok di­ýen ýa­ly. Bu ugur­da Şwe­si­ýa, Gol­lan­di­ýa, Da­ni­ýa we Nor­we­gi­ýa ýa­ly ýurt­lar öň­de­li­gi eýe­le­ýär. Bu ýer­ler­de nagt tö­le­gi hiç hi­li ka­bul et­me­ýän dü­kan­lar hem kö­pel­ýär. 2020-nji ýy­la çen­li Ýa­po­ni­ýa san­la­ýyn pul çy­kar­ma­gy, Gü­nor­ta Ko­re­ýa nagt ha­sap­la­şy­gy tu­tuş­ly­gy­na di­ýen ýa­ly ara­dan aýyr­ma­gy mak­sat edin­ýär. Ke­ni­ýa­da we Tan­za­ni­ýa­da ýa­şa­ýan mil­li­on­lar­ça adam aý­lyk alan­la­ryn­da, tö­leg tö­län­le­rin­de we bö­lek söw­da­da nagt däl usul­dan peý­da­lan­ýar. Af­ri­ka­da we beý­le­ki bir­nä­çe ýurt­da hem giň­den ula­nyl­ýan bu usul­dan peý­da­lan­mak üçin bank müş­de­ri­si­niň ýö­ne­keý el te­le­fo­ny­nyň bol­ma­gy ýe­ter­lik. Ösen ýurt­lar­da “App­le Pay”, “Pay­Pal”, “Ali­pay” we “Ven­mo” ýa­ly smart­fon app­li­ka­si­ýa­la­ry edil bank kart­la­ry ýa­ly gün­de­lik dur­muş­da giň­den ýaý­ran­dyr. Ara­gat­na­şyk teh­no­lo­gi­ýa­sy­nyň ös­me­gi ne­ti­je­sin­de, el te­le­fon­la­ry­nyň tö­leg üçin peý­da­la­nyl­ma­gy bir­nä­çe ýurt­da nagt ha­sap­la­şy­gy­nyň gör­ne­tin azal­ma­gy­na ge­tir­di. Dün­ýä­niň äh­li ýe­rin­de ýö­re­ýän hal­ka­ra tö­leg ul­gam­la­ry bol­sa, ýat ýurt­la­ra gi­di­len­de hem ýa­nyň bi­len nagt pul äkit­mek ze­rur­ly­gy­ny ara­dan aýyr­ýar. Bu ugur­da soň­ky ýyl­lar­da Hin­dis­tan­da hem uly öňe­gi­diş­lik­ler ga­za­nyl­dy. Bank­not­la­ryň kä­bi­ri do­la­ny­şyk­dan aý­ryl­dy, elekt­ron söw­da­ny hö­wes­len­dir­ýän düz­gün­ler gi­ri­zil­di.
Tö­le­giň is­len­dik gör­nü­şin­de nagt däl usul­dan peý­da­lan­ma­gyň di­ňe bir müş­de­ri­ler üçin däl, eý­sem, bank­lar we tö­le­gi ka­bul ed­ýän eda­ra­dyr şe­re­ket­ler üçin hem amat­ly­dy­gy bel­le­nil­ýär.

Aý­je­ren Se­ýit­mäm­me­do­wa,
Türk­men döw­let ma­li­ýe
ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА