1980-nji ýyl­lar­da Hy­ta­ýyň gü­nor­ta­syn­da­ky Szýan­si we­la­ýa­ty­nyň ba­ýyr­ly de­pe­le­ri­niň we ha­syl­ly düz­lük­le­ri­niň ag­ram­ly bö­le­gi ýa­ra­maz ula­ny­lan­dy­gy se­bäp­li ula­nyş­dan ga­lyp­dy. Ero­zi­ýa se­bäp­li bu mes top­rak­lar eke­ran­çy­lyk üçin hem ýa­ram­syz ýe­re öw­rü­lip­di, ýy­gy-ýy­gy­dan eme­le ge­len top­rak süýş­me­le­ri ýag­da­ýy has-da kyn­laş­dy­ryp­dy. 30 ýyl mun­dan ozal baş­lan hö­kü­met mak­sat­na­ma­sy esa­syn­da to­kaý zo­lak­la­ry­nyň ge­ri­mi gi­ňel­dil­di, köp ýer­ler gaý­ta­dan öz­leş­di­ri­lip, bio­köp­dür­lü­lik tä­ze­den di­kel­dil­di.
Düz­lük­le­riň de­pe­si­ne agaç­lar eki­lip, dag etek­le­ri­ne sit­rus agaç­la­ry otur­dyl­dy, düz­lük­ler­de bol­sa, şa­ly plan­ta­si­ýa­la­ry dö­re­dil­di. Ga­ra­şy­lan ne­ti­je alyn­dy, ekoul­gam di­kel­dil­di, iş orun­la­ry dö­re­dil­di, ýer­li ýa­şaý­jy­lar ga­zanç et­mä­ge baş­la­dy, ho­wa­nyň we su­wuň hi­li go­wu­lan­dy, äh­li jan­ly organizm üçin ýö­ri­te mik­rok­li­mat dö­re­di. BMG-niň hü­när­men­le­ri Hy­ta­ýyň bu ugur­da­ky tej­ri­be­si­ni baş­ga ýurt­lar­da hem dur­mu­şa ge­çir­mek üçin öw­ren­mä­ge gi­riş­di.
BMG-niň Daş­ky gur­şaw bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­sy­nyň we­ki­li Tim Kris­to­fer­son alym­la­ryň beý­le­ki ekoul­gam­la­ra hem oňat tä­si­ri­ni ýe­tir­jek to­kaý zo­lak­la­ry­nyň iň amat­ly for­mu­la­sy­nyň üs­tün­de iş­le­ýän­di­gi­ni bel­le­di.
BMG-niň Azyk we oba ho­ja­ly­gy gu­ra­ma­sy Szýan­si we­la­ýa­ty­nyň ekoul­ga­my­ny di­kelt­mek üçin dur­mu­şa ge­çi­ri­len mak­sat­na­ma­nyň di­ňe bir on­ýyl­ly­gyň do­wa­myn­da Hy­taý­da to­kaý zo­lak­la­ry­nyň meý­da­ny­ny 74 mil­li­on gek­ta­ra çen­li art­dyr­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­di. Tas­la­ma Hy­ta­ýyň Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­na­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek ug­run­da äden esa­sy ädim­le­riniň bi­ri bol­dy.
To­kaý zo­lak­la­ry ýer­dä­ki ekoul­gam bi­len at­mos­fe­ra­nyň ara­syn­da ug­le­rod alyş-çal­şy­gyn­da mö­hüm orun eýe­le­ýär hem-de ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne gar­şy gö­reş alyp bar­ma­ga kö­mek ed­ýär. Dün­ýä­dä­ki süý­ji suw­la­ryň dört­den üç bö­le­gi to­kaý zo­lak­la­ryn­dan gel­ýär. Mun­dan baş­ga-da, to­kaý­lar top­rak­la­ryň ýa­ra­maz­laş­ma­gy­nyň hem-de top­rak süýş­me­leri­niň öňü­ni al­ma­ga ýar­dam ed­ýär.

Serdar BÄŞIMOW,
S. A. Nyýazow adyndaky TOHU-nyň talyby.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА