Um­man­la­ryň ýüz­ler­çe metr aşa­gyn­da en­tek ylym dün­ýä­si­ne mä­lim bol­ma­dyk syr­lar az däl. Go­laý­da alym­lar Ka­li­for­ni­ýa aý­la­gy­nyň gü­nor­ta­syn­da su­wuň 3800 metr aşa­gyn­da tä­ze ekoul­ga­my aç­dy­lar. Mek­si­ka­nyň ke­nar­ýa­ka­syn­da­ky aý­la­ga Kor­te­sa deň­zi hem di­ýil­ýär. Ýu­waş um­ma­ny­nyň ke­na­ryn­da­ky bu deň­ziň kä­bir ýer­le­ri ÝU­NES­KO-nyň me­de­ni mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na hem gi­ri­zi­lip­di. ABŞ-ly we mek­si­ka­ly hü­när­men­ler su­wuň aşa­gyn­dan gyz­gyn su­wuk­ly­gyň ço­gup çyk­ýan­dy­gy­ny we onuň ýa­şa­ýyş üçin amat­ly şer­ti dö­red­ýän­di­gi­ni anyk­la­dy­lar. Deň­ziň düý­bün­de 25 metr­lik tüm­me­jik­ler­den 287 de­re­jä çen­li gyz­gyn­lyk­da su­wuk­lyk çyk­ýar. “Jaich Maa” at­ly bu ýer­dä­ki su­wuň dü­zü­min­de köp muk­dar­da bak­te­ri­ýa bar. Bu bak­te­ri­ýa­lar­dan iý­mit­len­ýän bir­nä­çe jan­dar ýa­şa­ýar. Alym­lar ony su­wuň aşa­gyn­da ýo­kar­ly­gy­na ak­ýan şag­la­wu­ga meň­zed­ýär­ler. Şmidt Um­man ins­ti­tu­ty­nyň hü­när­me­ni Be­kah Şe­pard bu ýer­dä­ki su­wuň tem­pe­ra­tu­ra­sy­nyň 2 de­re­je­di­gi­ni aýd­ýar. Ýer­li dil­de su­wuk me­tal diý­me­gi aň­lad­ýan “Jaich Maa” ke­nar­dan uzak­da däl. Su­wuň düý­bün­dä­ki kis­lo­rod deň­ziň ýü­zün­dä­ki­niň 1 gö­te­ri­mi ýa­ly. Mu­ňa ga­ra­maz­dan, bu ýer­de bir­nä­çe jan­da­ryň ýa­şa­ýan­dy­gy hü­när­men­le­ri haý­ran gal­dy­ryp­dyr. Ýo­ka­ry ba­syş we kis­lo­ro­dyň az­ly­gy um­man­la­ryň aşa­gyn­da yl­my bar­lag­la­ry ge­çir­me­gi kyn­laş­dyr­ýar. Deň­zi öw­re­ni­ji­ler tä­ze ro­bot teh­no­lo­gi­ýa­sy ar­ka­ly ol ýe­ri öw­ren­me­gi ba­şa­r­dy­lar. Su­wuň aşa­gy­ny öw­ren­mek üçin ro­bot­la­ryň bir­nä­çe­si ýo­kar­dan do­lan­dy­ryl­mak ar­ka­ly peý­da­la­ny­lyp­dyr. Ol ýer­den jan­dar­la­ryň, mik­rob­la­ryň, da­şyň we top­ra­gyň nus­ga­lyk­la­ry alyn­dy. Şe­pard en­tek ol ýer­de ta­pyl­jak tä­ze zat­la­ryň bol­jak­dy­gy­na ynan­ýan­dy­gy­ny bel­le­ýär. Ka­li­for­ni­ýa Da­wis uni­wer­si­te­ti­niň hü­när­me­ni, geo­log Ro­bert Zýe­ren­berg um­ma­nyň çuň­luk­la­ry­nyň Gün ul­ga­myn­da­ky az açyş edi­len ýer­le­riň bi­ri­di­gi­ni bel­le­ýär. Ol pla­ne­ta­my­zyň kar­ta­sy­nyň Mer­ku­ri­niň, We­ne­ra­nyň, Mar­syň ýa-da Aýyň kar­ta­sy ýa­ly ta­kyk däl­di­gi­ni, se­bä­bi su­wuň düý­bü­niň kar­ta­sy­ny çy­kar­ma­gyň kyn­dy­gy­ny bel­le­ýär. 2015-nji ýyl­dan bä­ri al­nyp ba­ryl­ýan yl­my-bar­la­gyň ne­ti­je­le­ri “Ecolo­gy” žur­na­lyn­da çap edil­di.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА