Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da ýo­ka­ry dep­gin­de ösüş­ler ga­za­nyl­ýar. Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk dö­w­rün­de senagat, gur­lu­şyk, elekt­roe­ner­ge­ti­ka, ne­bit-gaz, ulag we ara­gat­na­şyk ýa­ly halk ho­ja­ly­gy­nyň mö­hüm ul­gam­la­ryn­da ga­za­nyl­ýan gu­wan­dy­ry­jy üs­tün­lik­le­r aý­ra­tyn bel­len­mä­ge my­na­syp­dyr. Ýo­kar­da ag­za­lan pu­dak­lar­da ga­za­ny­lan üs­tün­lik­le­re göz aý­la­lyň.

Gurluşyk senagaty

Gur­lu­şyk pu­da­gy­na ägirt uly ma­ýa go­ýum se­riş­de­le­ri­niň gö­nük­di­ril­me­gi­niň ne­ti­je­sin­de, dur­muş, me­de­ni, se­na­gat we ulag dü­zü­mi­ne de­giş­li döw­re­bap des­ga­la­ryň yzy­gi­der­li gu­rul­ma­gy­ny üp­jün edil­di. Aý­ra­ty­nam, ýur­du­my­zyň baş şä­he­ri bo­lan ak mer­mer­li Aş­ga­bat­da ama­la aşy­ryl­ýan giň möç­ber­li öz­gert­me­ler köp san­ly da­şa­ry ýurt­ly myh­man­la­ry haý­ran gal­dyr­ýar.
– «Mi­ra­sa sar­pa goý­mak, Wa­ta­ny öz­gert­mek ýy­ly» diý­lip yg­lan edi­len 2016-njy ýyl­da je­mi 387 sa­ny iri des­ga­ny gu­rup ulan­ma­ga ber­me­giň, ABŞ-nyň 7 mil­liard dol­la­ry möç­be­rin­dä­ki ma­ýa go­ýum se­riş­de­le­ri­ni öz­leş­dir­me­giň göz öňün­de tu­tul­ýan­dy­gy­ny bel­le­me­li.
– Ar­ça­bil şa­ýo­lu­nyň ug­run­da bi­na edi­len be­ýik jaý­lar öz­bo­luş­ly bi­na­gär­lik we in­že­ner­çi­lik çöz­güt­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. De­mir­ýol ulag­la­ry mi­nistr­li­gi­niň 14 gat­ly bi­na­sy ýa-da ýur­du­my­zyň Yk­dy­sa­dy­ýet we ösüş, Ma­li­ýe, Zäh­met we ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak mi­nistr­lik­le­ri­niň 16 gat­ly bi­na­lar top­lum­la­ry öz­bo­luş­ly şä­her­çä­ni eme­le ge­tir­ýär. Aw­to­mo­bil ulag­la­ry, Ada­lat mi­nistr­lik­le­ri­niň, Döw­let güm­rük gul­lu­gy­nyň, şeý­le hem Se­na­gat mi­nistr­li­gi­niň, “Türk­men­hi­mi­ýa” döw­let kon­ser­ni­niň we Ba­lyk ho­ja­ly­gy döw­let ko­mi­te­ti­niň eda­ra­la­ry ýer­leş­di­ri­len 13 gat­ly be­ýik bi­na­lar paý­tag­ty­my­zyň bi­na­gär­lik keş­bi­niň gö­zel­leş­me­gi­ni üp­jün et­di.
– Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň ka­şaň bi­na­sy Aş­ga­ba­dyň mer­ke­zi­niň gö­zel­li­gi­ni eme­le ge­tir­di. Ar­ça­bil şa­ýo­lu­nyň ug­run­da “Mej­lis­ler mer­ke­zi” kong­res­ler mer­ke­zi peý­da bol­dy. Mun­dan baş­ga-da, Sto­ma­to­lo­gi­ýa mer­ke­zi we In­fu­zi­on er­gin­le­ri ön­dür­ýän der­man kär­ha­na­sy, yl­my-kli­ni­ki mer­ke­zi bo­lan Kar­dio­lo­gi­ýa has­sa­ha­na­sy, “Gaý­ra­go­ýul­ma­syz tiz kö­mek” mer­ke­zi, De­zin­fek­si­ýa önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça kär­ha­na, Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň Teh­no­lo­gi­ýa­lar mer­ke­zi, Hal­ka­ra güm­rük ter­mi­na­ly, Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let ser­het gul­lu­gy­nyň mer­ke­zi eda­ra­sy­nyň bi­na­lar top­lu­my we Ser­het ins­ti­tu­ty, Hal­ka­ra aw­tou­lag ter­mi­na­ly, ýur­du­my­zyň gaý­ta­dan iş­le­ýän se­na­ga­ty­nyň öň­baş­çy­sy bo­lan Aş­ga­bat dok­ma top­lu­my­nyň ikin­ji no­bat­da­ky­sy, Döw­let eta­lon mer­ke­zi, Döw­let ösüş ban­ky­nyň bi­na­sy, Se­na­gat­çy­lar we te­le­ke­çi­ler bir­leş­me­si­niň Işe­wür­lik mer­ke­zi şä­her dü­zü­mi­niň üs­tü­ni ýe­tir­di.
– Paý­tag­ty­my­zyň dür­li kün­je­gin­de gur­lan “Aba­dan­çy­lyk”, “Ýyl­dyz”, “Ylym”, “Sag­dyn­lyk”, “Ak bug­daý”, “Ak şä­he­rim Aş­ga­bat” bi­na­la­ry Aş­ga­ba­dyň gö­zel­le­gi­ne görk goş­dy. Şeý­le hem “Ar­ka­dag”, “Yl­ham”, “Aş­ga­bat” seýilgähleri bi­len bir ha­tar­da, dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne ga­bat gel­ýän ha­zir­ki za­man söw­da mer­kez­le­ri­niň gur­lup ulan­ma­ga be­ril­me­gi, paý­tag­ty­my­zyň ýa­şaý­jy­la­ry­nyň hem-de onuň myh­man­la­ry­nyň esa­sy dynç al­ýan ýe­ri­ne öw­rül­di.
– Paý­tag­ty­my­zy ös­dür­me­giň 12-nji hem-de 13-nji tap­gyr­la­ry ulan­ma­ga be­ril­di. 14-nji we 15-nji tap­gyr­la­ryn­da ýa­şa­ýyş jaý hem-de dür­li mak­sat­ly bi­na­la­ryň gur­lu­şy­gy giň ge­rim­de al­nyp ba­ryl­ýar. Aş­ga­bat­da Pa­ra­hat-7 ýa­şa­ýyş jaý top­lu­my eme­le gel­di. Bu ýer­de 9 gat­ly ýa­şa­ýyş jaý top­lum­la­ry, bir­nä­çe mek­dep, ça­ga­lar bag­la­ry, Sag­lyk öýi we beý­le­ki dur­muş mak­sat­ly bi­na­lar gu­rul­ýar. Mun­dan baş­ga-da, Kö­şi ýa­şa­ýyş top­lu­my­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça me­ýil­na­ma dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
– 2007-nji ýy­l­dan 2014-nji ýy­la çen­li bo­lan ýe­di ýy­lyň do­wa­myn­da obadyr etraplarymyzda dur­muş mak­sat­ly des­ga­la­ryň 830-dan gow­ra­gy, 4,5 mil­li­on ine­dör­dül metr ýa­şa­ýyş jaý­la­ry, on­lar­ça müň ki­lo­metr ulag ýol­la­ry gu­rul­dy, suw, gaz, elekt­rik ge­çi­ri­ji­ler we te­le­fon ara­gat­na­şy­gy ul­ga­my çe­kil­di. Bu iş­le­riň hem­me­si üçin ABŞ-nyň 6,5 mil­liard dol­la­ry gö­nük­di­ril­di.
– 2015-nji ýyl­da ýur­du­my­zyň se­bit­le­rin­de 2 sa­ny has­sa­ha­na, 16 sa­ny sag­lyk öýi, 14 sa­ny ça­ga­lar bagy, 15 sa­ny or­ta mek­dep, 9 sa­ny me­de­ni­ýet öý­i, 3 sa­ny sport mek­de­bi, 4 sa­ny suw aras­sa­laý­jy des­ga, 3968 ki­lo­metr suw we gaz ge­çi­ri­ji­ler, la­gym we elekt­rik ge­çi­ri­ji ul­gam­la­ry, 293 ki­lo­metr ulag ýol­la­ry gu­rul­dy. 2340 ki­lo­metr te­le­fon ul­ga­my çe­kil­di. Şun­luk­da, ýo­kar­da gör­ke­zi­len mil­li mak­sat­na­ma­nyň çäk­le­rin­de umu­my öz­leş­di­ri­len ma­ýa go­ýum­la­ryň möç­be­ri 4,9 mil­liard ma­na­da ba­ra­bar bol­dy.
– Mun­dan baş­ga-da, ýur­du­my­zyň se­bit­le­rin­de şä­her­ler bi­len bäs­le­şip bil­jek döw­re­bap oba­la­ryň gur­lu­şy­gy giň ge­rim­de al­nyp ba­ryl­ýar. Go­laý­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň Da­şo­guz we­la­ýa­ty­na ama­la aşy­ran sa­pa­ry­nyň çäk­le­rin­de Bag­ty­ýar za­man oba­sy ulan­ma­ga be­ril­di.

Ulag we aragatnaşyk ulgamy

Ýur­duň yk­dy­sa­dy­ýe­tin­de saz­la­şyk­ly ösü­şiň ga­za­nyl­ma­gyn­da ulag ul­ga­my­nyň äh­mi­ýe­ti ulu­dyr. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ulag ul­ga­my­ny ös­dür­mek hem-de bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny ýo­la goý­mak üçin uly ta­gal­la ed­ýär. Bu ba­bat­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan “Dur­nuk­ly ösüş üçin hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň tut­ýan or­ny” at­ly Ka­rar­na­ma ka­bul edil­di.
– Şu ýy­lyň ap­rel aýyn­da 2016-njy ýy­lyň ahy­ryn­da Aş­ga­bat­da Dur­nuk­ly ulag ul­ga­my bo­ýun­ça äh­lu­mu­my mas­la­ha­ty ge­çir­mek bo­ýun­ça Gu­ra­ma­çy­lyk ko­mi­te­ti­niň bi­rin­ji mej­li­si ge­çi­ril­di. Mä­lim bol­şy ýa­ly, bu fo­rum BMG-niň dur­nuk­ly kö­pu­gur­ly ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mä­ge, ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­syn­da hem­me­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gy üp­jün et­mä­ge ýar­dam ber­mek ha­kyn­da­ky Ka­rar­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da, türk­men paý­tag­tyn­da ge­çi­ri­ler.
– Ýur­du­my­zyň ulag-üs­ta­şyr ul­ga­my­ny dö­ret­mek­de de­mir ýol pu­da­gy öň ha­tar­da dur­ýar. Bu ul­gam­da dur­mu­şa ge­çi­ri­len has äh­mi­ýet­li tas­la­ma­la­ryň bi­ri Ga­za­gys­tan-Türk­me­nis­tan-Eý­ran trans­mil­li de­mir ýo­lu­dyr. 2016-njy ýy­lyň 10-njy few­ra­lyn­da Türk­me­nis­tan­dan Sa­rahs de­mir ýol men­zi­li ar­ka­ly Eý­ra­na sy­nag kon­teý­ner ot­lu­sy­nyň ug­ran­dy­gy­ny bel­le­me­li­di­ris. Bu ot­ly Hy­taý-Ga­za­gys­tan-Türk­me­nis­tan-Eý­ran ug­ry bo­ýun­ça il­kin­ji gat­na­wy ama­la aşyr­dy.
– Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Tä­ji­gis­tan de­mir ýo­ly hem Azi­ýa se­bi­ti­niň döw­let­le­ri­niň ara­syn­da hal­ka­ra ulag gat­naw­la­ryn­da mö­hüm orun eýe­le­me­li­dir. Onuň gur­lu­şy­gy­na 2013-nji ýy­lyň iýu­nyn­da ba­dal­ga be­ril­di. 2016-njy ýy­lyň okt­ýabr aýyn­da uzyn­ly­gy 1 müň 750 met­re ba­ra­bar bo­lan Türk­me­na­bat-Fa­rap de­mir ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy­ny ta­mam­la­ma­gyň me­ýil­leş­di­ril­ýän­di­gi­niň bel­le­me­li­di­ris.
– Dün­ýä öl­çeg­le­ri dür­li se­bit­le­ri bir­leş­dir­ýän aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň esa­sy hä­si­ýet­na­ma­sy­dyr. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, hal­ka­ra öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­tou­lag ýol­la­ry­ny (aw­to­ban­la­ry) gur­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär. Tä­ze “Aş­ga­bat-Türk­men­ba­şy” ýo­ly “Aş­ga­bat-Da­şo­guz” aw­tou­lag ýo­lu­nyň 24-nji ki­lo­met­rin­den baş­lan­ýar we Türk­men­ba­şy şä­he­rin­de ta­mam­la­nar.
– 2015-nji ýyl­da ýük da­şa­ma­gyň umu­my möç­be­rin­de aw­to­mo­bil ula­gy­nyň pa­ýy 83,2 gö­te­ri­me, ýo­lag­çy gat­nat­mak­da 99,2 gö­te­ri­me deň bol­dy. Umu­man, 2015-nji ýyl­da Türk­me­nis­tan­da 494,1 mil­li­on ton­na ýük da­şal­dy. Mu­nuň özi 2014-nji ýy­lyň möç­ber­le­ri­ne ga­ra­nyň­da ösüş dep­gi­ni­niň 102,8 gö­te­ri­me deň bo­lan­dy­gy­ny ala­mat­lan­dyr­ýar. Ýo­lag­çy gat­nat­mak 984 mil­li­on ada­ma ýe­tip, onuň ösüş dep­gi­ni 103,5 gö­te­ri­me deň bol­dy. Eks­port ýük­le­ri­ni da­şa­ma­gyň möç­be­ri 13,4 gö­te­rim art­dy. Şeý­le ýük­ler ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri bi­len da­şal­ýar. Şun­luk­da, suw ulag­la­ry­na umu­my möç­be­riň 60,5 gö­te­ri­mi düş­di.
– Hä­zir­ki za­man de­ňiz flo­ty dö­ret­mek ba­bat­da hem köp iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­di. Port ho­ja­ly­gy­na tä­ze gä­mi­ler ge­lip go­wuş­ýar. Ola­ryň ha­ta­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň bu­ýur­ma­sy bi­len Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň Niž­niý Now­go­rod şä­he­ri­niň “Kras­no­ýe Sor­mo­wo” gä­mi gur­ýan za­wo­dyn­da taý­ýar­la­nan “Ala­ja”, “Ke­nar” ne­bit da­şaý­jy tan­ker­ler, “Älem”, “Ja­han”, “Se­ýil” we “Gud­rat” ýa­ly tir­keg gä­mi­le­ri bar. “RO-PAХ” de­re­je­li “Ber­ka­rar” hem-de “Bag­ty­ýar” gä­mi­le­ri Ha­zar deň­zin­de öz gat­naw­la­ry­ny ama­la aşyr­ýar.
– Bi­ziň döw­le­ti­mi­ziň hal­ka­ra gi­ňiş­li­gi­ne mun­dan beý­läk-de üs­tün­lik­li go­şu­lyş­ma­gyn­da ara­gat­na­şyk pu­da­gy­na mö­hüm orun de­giş­li­dir, bu pu­da­gyň tä­ze de­re­jä çy­ka­ryl­ma­gy ara­gat­na­şyk ul­ga­my­nyň kos­mos teh­no­lo­gi­ýa­la­ry esa­syn­da döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr.
– 2015-nji ýy­lyň ap­rel aýy Türk­me­nis­ta­nyň ta­ry­hy­na al­tyn harp­lar bi­len ýa­zyl­dy: 28-nji ap­rel­de Aş­ga­bat wag­ty bi­len 4 sa­gat 03 mi­nut­da Ka­na­we­ral kos­mod­ro­myn­dan (Flo­ri­da şta­ty, ABŞ) Türk­me­nis­ta­nyň “Türk­me­nÄ­lem-52oE” il­kin­ji ara­gat­na­şyk hem­ra­sy uçu­ryl­dy.
– 2015-nji ýy­lyň ahy­ry­nda öý­jük­li ara­gat­na­şyk ul­ga­myn­dan peý­da­lan­ýan müş­de­ri­le­riň sa­ny 6740,7 müň bir­li­ge deň bol­dy, bu 2011-nji ýyl­da­ky­dan 3,2 es­se köp­dür. De­giş­li dö­wür­de in­ter­net­den peý­da­la­ny­jy­la­ryň sa­ny 2151,4 müň bir­li­ge deň bol­dy we bu gör­ke­zi­ji 2011-nji ýyl bi­len de­ňeş­di­ri­len­de 5,2 es­se köp­dür.

Nebit-gaz toplumy

Hä­zir ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my­nyň kuw­wa­ty­ny has-da ös­dür­mek ýur­du­my­zyň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri bol­ma­gyn­da gal­ýar. Ne­bit­gaz pu­da­gy­ny di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dür­mä­ge, onuň se­na­gat kuw­wa­ty­ny, ulag dü­zü­mi­ni ös­dür­mä­ge hem-de dün­ýä ba­zar­la­ryn­da uly is­leg bil­di­ril­ýän ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň eks­por­tu­ny art­dyr­ma­ga uly äh­mi­ýet be­ril­ýär.
– Türk­me­nis­tan Ha­zar se­bi­ti­niň we Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň ener­ge­ti­ka ba­za­ryn­da esa­sy öň­de­ba­ry­jy­la­ryň bi­ri­dir. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­niň iri te­bi­gy gaz gor­la­ry­nyň bi­ri ha­sap­lan­ýan “Gal­ky­nyş” gaz kä­ni­ni se­na­gat taý­dan öz­leş­dir­mek üçin um­ma­syz möç­ber­de pul se­riş­de­le­ri goý­be­ril­di. Şo­nuň ha­sa­by­na ha­ryt­lyk ga­zy taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça za­wod­lar top­lum­la­ry peý­da bol­dy. Bu gaz kä­ni­ni öz­leş­dir­me­giň ikin­ji we üçün­ji tap­gyr­la­ry­na ba­dal­ga be­ril­di, olar­da hem ga­zy aras­sa­laý­jy des­ga­la­ryň tä­ze top­lum­la­ry­ny bi­na et­mek göz öňün­de tu­tul­ýar.
– Hä­zir­ki wagt­da ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da dün­ýä­niň iň iri tas­la­ma­la­ry­nyň bi­ri – Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýar. “Gal­ky­nyş” gaz kä­ni hem bu ge­çi­ri­ji üçin baş çig mal çeş­me­si bo­lar. Kän­le­riň bu top­lu­myn­dan baş­ga-da, “Türk­men­gaz” döw­let kon­ser­ni “Döw­le­ta­bat” we “Şat­lyk”, “Ma­laý”, “Ker­piç­li”, “Gaz­ly­de­pe”, “Ba­ga­ja”, “Ýel­gu­ýy” ýa­ly iri gaz we gaz kon­den­sat kän­le­riň we beý­le­ki­le­riň 30-a go­la­ýy­ny iş­le­ýär­ler.
– «Gün­do­gar-Gün­ba­tar» gaz ge­çi­ri­ji­si­niň işe gi­ri­zil­me­gi ge­çen ýy­lyň bel­lär­lik­li wa­ka­sy bol­dy. Bu gaz ge­çi­ri­ji­si se­na­gat­laş­dyr­mak, di­wer­si­fi­ka­si­ýa, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň eks­port kuw­wa­ty­ny güýç­len­dir­mek, şol san­da ýur­du­my­zyň baý ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni do­ly güý­jün­de peý­da­lan­mak bo­ýun­ça me­se­le­le­ri çöz­mä­ge ýar­dam eder.
– Hä­zir­ki wagt­da te­bi­gy ga­zyň gaý­ta­dan iş­len­me­gi­niň ýur­du­my­zyň bat­ly dep­gin­ler bi­len ös­ýän gaz­hi­mi­ýa pu­da­gy­na tä­ze­çil teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­ma­ga hem oňyn tä­sir ed­ýän­di­gi bel­lär­lik­li­dir. Bu ba­bat­da tä­ze döw­re­bap des­ga­la­ryň gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýar. Owa­dan­de­pe­de te­bi­gy gaz­dan ben­zin ön­dür­jek za­wod ýo­ka­ry hil­li, eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa ben­zin ön­dür­ýän dün­ýä­de il­kin­ji gaz­-hi­mi­ýa top­lu­my bo­lar.

Senagat pudagy

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­myz ag­rar döw­let bol­mak­dan çy­kyp, se­na­gat taý­dan kuw­wat­ly döw­let­le­riň ha­ta­ry­na go­şul­ýar. Şo­nuň üçin se­na­gat pu­da­gy­ny ös­dür­mek ba­bat­da de­giş­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.
– Gök­de­pe et­ra­by­nyň Owa­dan­de­pe­dä­ki me­tal­lur­gi­ýa we gaz­be­ton za­wod­la­ry, Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ba­har­ly et­ra­byn­da­ky se­ment za­wo­dy ýa­ly gur­lu­şyk se­riş­de­le­ri­ni ön­dür­ýän kär­ha­na­lar mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­ma­ga ön­jeý­li go­şant goş­ýar­lar.
– Se­ment önüm­çi­li­gi ýur­du­my­zyň gur­lu­şyk ma­te­ri­al­la­ry se­na­ga­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. 2015-nji ýyl­da ýur­du­my­zyň se­ment kär­ha­na­la­ryn­da 3 mil­li­on ton­na­dan gow­rak se­met ön­dü­ril­di. Şeý­le hem te­le­ke­çi­lik dü­züm­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da se­bit­ler­de ýyl­da 300 müň ton­na se­ment ön­dür­ýän ki­çi za­wod­la­ry gur­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär.
– Se­na­gat önüm­çi­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça giň möç­ber­li iş­ler do­wam ed­ýär. Tä­ze kär­ha­na­lar­da ýer­li se­riş­de­le­riň esa­syn­da ýur­du­myz üçin ze­rur önüm­ler ön­dü­ri­lip baş­la­nar. Olar örän in­çe ba­zalt sü­ýüm­ler­dir we olar­dan taý­ýar­la­nyl­ýan ýy­ly­lyk ge­çir­me­ýän hem-de kom­po­zit gur­lu­şyk ma­te­ri­al­la­ry­dyr.
– Aý­na önüm­çi­li­gi hem da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tut­ýan we eks­port ul­ga­my­na ni­ýet­le­nen mö­hüm önüm­le­riň bi­ri­dir. Ahal we­la­ýa­ty­nyň Gök­de­pe et­ra­byn­da­ky Owa­dan­de­pe­de aý­na önüm­çi­li­gi üçin esa­sy se­riş­de hök­mün­de ula­nyl­ýan kwars çä­ge­si­niň önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça tä­ze iri kär­ha­na­nyň gur­lu­şy­gy we aý­na za­wo­dy­nyň tas­la­ma­sy dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
– 2015-nji ýyl­da Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ak bug­daý et­ra­byn­da hä­zir­ki­za­man en­jam­la­ry bi­len üp­jün edi­len suw sak­laý­jy ma­te­ri­al­la­ryň önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça tä­ze se­na­gat top­lu­my ulan­ma­ga be­ril­di.
– Ýo­ka­ry hil­li mi­ne­ral dö­kün­le­riň önüm­çi­lik möç­ber­le­ri­niň yzy­gi­der­li art­dy­ryl­ma­gy Türk­me­nis­tan­da il­kin­ji, Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de bol­sa iri ka­liý duz­la­ry­nyň ýa­tak­la­ry­ny öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça dag mag­dan baý­laş­dy­ry­jy top­lu­myň ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi bi­len bag­la­nyş­dy­ryl­ýar. Le­bap we­la­ýa­ty­nyň Köý­ten­dag et­ra­byn­da ýer­leş­ýän Gar­lyk ýa­ta­gyn­da bar bo­lan çig ka­liý duz­la­ry­nyň gor­la­ry 2 mil­liard ton­na­dan gow­rak­dyr. Bu ýer­de ýyl­lyk kuw­wa­ty 1 mil­li­on 400 müň ton­na ba­ra­bar bo­lan ka­liý dö­kün­le­ri­ni ön­dür­ýän dag-mag­dan baý­laş­dy­ry­jy top­lu­my­nyň gur­lu­şy­gy al­nyp ba­ryl­ýar.
– Baý te­bi­gy se­riş­de­le­riň bol­ma­gy Türk­me­nis­ta­nyň ýo­dy, bro­my we hi­mi­ýa önüm­le­ri­niň dür­li gör­nüş­le­ri­ni ön­dür­ýän iri döw­let­le­riň ha­ta­ry­na gir­me­gi­ne müm­kin­çi­lik ber­ýär. Bu ugur­da-da de­giş­li önüm­çi­lik ýo­la go­ýul­dy.
– Ýur­du­myz­da elekt­ron se­na­ga­ty­ny ös­dür­mek ba­bat­da-da de­giş­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Bu ugur­da gün ener­gi­ýa­sy­ny elekt­roe­ner­gi­ýa ge­çir­mek üçin en­jam­la­ry, fo­toe­lekt­rik, elekt­ron se­riş­de­le­ri­ni, aw­to­mat en­jam­la­ry­ny, yşyk­lan­dy­ryş gu­ral­la­ry­ny, LED lam­pa­la­ry­ny, elekt­roe­ner­gi­ýa­nyň sarp edi­li­şi­ni öl­çe­ýän gu­ral­la­ry, şeý­le hem ilat üçin beý­le­ki elekt­ro­teh­ni­ki en­jam­la­ry ön­dür­ýän ki­çi kär­ha­na­la­ry dö­ret­mek göz öňün­de tu­tul­ýar.
– Döw­le­ti­miz­de dok­ma se­na­ga­ty­ny we ha­ly­çy­lyk pu­da­gy­ny ös­dür­mek ba­bat­da-da uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Döw­re­bap dok­ma top­lum­la­ry­nyň gur­lu­şy­gy güýç­li dep­gin­ler­de al­nyp ba­ryl­ýar.

Energetika pudagy

2013-nji ýyl­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz “2013–2020-nji ýyl­lar­da Türk­me­nis­ta­nyň elekt­rik ener­ge­ti­ka pu­da­gy­ny ös­dür­me­giň kon­sep­si­ýa­sy­ny” tas­syk­la­dy. Bu kon­sep­si­ýa­nyň çäk­le­rin­de Ak bug­daý et­ra­byn­da­ky “Ahal” elekt­rik be­ke­din­de umu­my kuw­wa­ty 393,9 mwt bo­lan ener­gi­ýa blok­la­ry­nyň 5-si ulan­ma­ga be­ril­di. Şeý­le­lik­de, elekt­rik be­ke­diň kuw­wa­ty 254,2-den 648,1 me­ga­wat­ta ýet­di.
– Le­bap we­la­ýa­ty­nyň Ser­dar et­ra­byn­da ýyl­lyk kuw­wa­ty 149,2 mwt elekt­rik ener­gi­ýa ba­ra­bar bo­lan, şeý­le hem Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň mer­ke­zin­de umu­my ýyl­lyk kuw­wa­ty 146,7 mwt elekt­rik ener­gi­ýa ba­ra­bar bo­lan gaz-­tur­bi­na­ly elekt­rik be­ket­le­ri pu­da­gyň dü­zü­mi­niň üs­tü­ni ýe­tir­di. Mun­dan baş­ga-da, Ahal we­la­ýa­ty­nyň çä­gin­de kuw­wa­ty 504,4 mwt bo­lan tä­ze gaz­tur­bi­na­ly elekt­rik be­ke­di gu­rul­dy.
– Ma­ry­da­ky Döw­let elekt­rik be­ke­di­niň çä­gin­de 1574 me­ga­watt kuw­wa­ty bo­lan ýur­du­myz­da il­kin­ji ga­ry­şyk bug-gaz elekt­rik be­ke­di­niň gur­lu­şy­gy­nyň tas­la­ma­sy­na ba­dal­ga be­ril­di. Ýyl­da 12,6 mil­liard kWt/sa­gat elekt­rik ener­gi­ýa ön­dür­mä­ge ni­ýet­le­nen bu be­ket iň hä­zir­ki za­man in­že­ner­çi­lik iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry­na de­giş­li­dir.
– Ýa­kyn wagt­da Le­bap we­la­ýa­ty­nyň Be­ýik Türk­men­ba­şy et­ra­byn­da kuw­wa­ty 254 me­ga­watt bo­lan elekt­rik be­ke­di­niň açy­ly­şy bo­lar. Kuw­wa­ty 432 me­ga­watt bo­lan ýe­ne bir gaz-tur­bi­na elekt­rik be­ke­di Ser­da­ra­bat et­ra­byn­da gur­lar. Bu bo­ýun­ça de­giş­li şert­na­ma “Türk­me­ne­ner­gi­ýa” döw­let elekt­roe­ner­ge­ti­ka kor­po­ra­si­ýa­sy bi­len Ýa­po­ni­ýa­nyň “Su­mi­to­mo Сor­po­ra­ti­on” kom­pa­ni­ýa­sy­nyň ara­syn­da bag­la­şyl­dy.
– Türk­me­nis­tan öz ön­dür­ýän elekt­rik to­gu­ny da­şa­ry ýurt ba­zar­la­ry­na hem ýer­le­ýär. Bu ba­bat­da goň­şy Ow­ga­nys­ta­na ibe­ril­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň muk­da­ry­ny 5 es­se art­dyr­ma­ga taý­ýar. Şeý­le hem bu ýur­duň üs­ti bi­len Tä­ji­gis­ta­na hem-de Pa­kis­ta­na elekt­rik to­gu­ny iber­mek ba­bat­da de­giş­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.

 

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА