Ýol­lar dür­li-dür­li bo­lup, olar tölegsiz, tö­leg­li, as­falt­la­nan, ýe­ras­ty, as­ma, buz­da­ky ýol­lar, ga­ly­ber­se-de, su­wuň aşa­gyn­da­ky ýol­lardyr. “Aw­to­Mir” ne­şi­ri­ne sal­gy­la­nyp taý­ýar­la­nan ma­ka­la­da, dün­ýä­niň iň üýt­ge­şik ýol­la­ryň öň­dä­ki orun­lar­da dur­ýan 9-sy­nyň sa­na­wy taý­ýar­lan­dy. Ýö­ne bu sa­naw­da dür­li gör­ke­zi­ji­le­ri bo­ýun­ça tä­sin bo­lan ýol­la­ryň äh­li­si orun al­ma­dy. Me­se­lem, dün­ýä­niň iň uzyn aw­to­mo­bil tun­ne­li ha­sap­lan­ýan Nor­we­gi­ýa­da­ky Ler­dal tun­ne­li (24510 m) bu sa­na­wa go­şul­man­dyr. Um­ma­nyň aşa­gyn­da­ky Ýa­po­ni­ýa­nyň tun­nel­le­ri hem sa­naw­da ýok. Ýe­riň üs­tün­dä­ki tä­sin ýol­lar sana­wyň öň­dä­ki orun­la­ry­ny eýe­läp­dir.

Trol­leý bas­gan­çak­la­ry. 11 sa­ny bas­gan­çak gör­nü­şin­dä­ki we or­ta­syn­da 180 metr­lik şag­la­wuk ak­ýan bu ýol Nor­we­gi­ýa­nyň de­mir­ga­zyk-gün­ba­ta­ryn­da ýer­leş­ýär. 9 dereje eň­ňit­li ýol 1936-njy ýyl­da gu­rul­dy. Ol dün­ýä­niň iň meş­hur sy­ýa­hat­çy­lyk ýer­le­rin­den bi­ri­dir.
Stor­se­zan­det köp­rü­si. As­lyn­da, Nor­we­gi­ýa­da­ky meş­hur At­lan­tik ýo­lu­nyň 8 köp­rü­sin­den iň uzy­ny Stor­se­zan­det köp­rü­si­dir. Ýö­ne di­ňe bu köp­ri deň­ze 23 metr ara­lyk­da so­wul­ýar we kä­bir nuk­daý­na­zar­dan se­ret­seň, as­la ta­mam­lan­ma­dy, egil­me­ler ga­ty güýç­li di­ýip pi­kir edip bo­lar. At­lan­tik ýo­ly ge­çen asy­ryň 80-nji ýyl­la­ryn­da al­ty ýyl­lap gu­rlup, 1999-njy ýy­la çen­li tö­leg­li bol­dy.
Su­per mag­nit. Hin­dis­tan­da­ky Leh-Kar­gil-Ba­ta­lik aw­tou­lag ýo­lun­da­ky mag­nit de­pe – “ada­ty däl” sy­ýa­hat­çy­ly­gyň tä­sin me­ka­ny­dyr. De­pä­niň ete­gin­de sak­la­nan aw­tou­la­gy gö­ze gö­rün­me­ýän güýç ony çek­ýän ýa­ly ýo­ka­ryk dartyp baş­la­ýar. Alym­lar mu­nuň göz­ýe­ti­miň gö­rün­mez­li­gin­den dö­re­ýän op­ti­ki hy­ýal ha­sap­la­ýar­lar. Mu­ňa ynan­mak kyn­dyr.
Dün­ýä­niň iň aja­ýyp kö­çe­si. Da­ni­din (Tä­ze Ze­lan­di­ýa) şä­he­rin­dä­ki Bold­uin kö­çe­si Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by ta­ra­pyn­dan dün­ýä­niň iň aja­ýyp kö­çe­si diý­lip yk­rar edil­di. Uzyn­ly­gy 359 metr bo­lan Bold­uin kö­çe­si tak­my­nan 80 metr ýo­kar­ly­gy­na gal­ýar. 161,2 metr­lik iň dik bö­le­gin­de be­ýik­lik ta­pa­wu­dy 47,22 metr bo­lup, 19 de­re­je eň­ňit dö­red­ýär.
Ýa­po­ni­ýa­nyň üçe­gi. To­ýa­ma we Si­na­no Oma­ti şä­her­le­ri­niň ara­syn­da­ky ýol­dan ge­çip, Mu­do­re-da­re dag­lyk se­bi­ti­ne ba­ryl­ýar. Bu ýe­re her ýyl 1 mil­lio­na go­laý sy­ýa­hat­çy gel­ýär. 1971-nji ýyl­da gar ýa­gan­dan soň, 90 ki­lo­metr­lik ýo­ly il­kin­ji ge­zek aras­sa­la­mak ka­ra­ry­na gel­di­ler. Mu­ňa bir aý wagt ge­rek bol­dy. Kä­bir ýer­ler­de ýagan garyň ga­lyň­ly­gy 15–20 met­re ýet­di. In­di bu ýe­riň ga­ry­ny aras­sa­la­mak dä­be öw­rül­di. Se­bä­bi dag­lyk se­bit ja­han­keş­de­le­riň ar­zy­ly me­ka­ny­na öw­rül­di.
Gib­ral­tar. Uins­ton Çer­çill şa­ýo­ly – bu ýe­riň iň iş­jeň ýol­la­ryn­dan bi­ri. Kö­çe “North Front” ho­wa men­zi­li­niň uçuş-go­nuş zo­la­gy­ny ke­sip geç­ýär. Kä­wagt şä­her­de ula­gyň köp­dü­gi­ne ga­ra­maz­dan, çat­ryk­da­ky aw­tou­lag­lar uçar­la­ra ýol ber­ýär­ler.
Go­li­an tu­nne­li. Hy­ta­ýyň Go­li­an oba­sy Taý­han­şan dag­la­ryn­da­ky ga­ýa­lar ulgamynyň ara­syn­da ýer­leş­ýär. 1972-nji ýy­la çen­li bu oba ýol çe­kil­män­dir. Hä­zir bol­sa bu oba tunnel ýol çe­ki­lip­, onuň uzyn­ly­gy bir ki­lo­metr­den gow­rakdyr. Bu geň go­wak sy­ýa­hat­çy­lar­da uly gy­zyk­lan­ma dö­re­dýär.
“Ga­te To­wer Bu­il­ding” kö­çe­si. Azi­ýa­ly­lar ýer ýet­mez­çi­li­gi me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­de öz­bo­luş­ly çe­me­leş­me­le­ri bi­len ta­nal­ýar­lar. Şeý­le­lik bi­len Osa­ka şä­he­rin­dä­ki Han­sin şa­ýo­ly 16 gat­ly “Ga­te To­wer Bu­il­ding” bi­na­synyň için­den ge­çip gid­ýär. 1989-njy ýyl­da gur­lan kö­çe, bi­na­nyň 4-nji we 8-nji ga­ty aralygyny eýeleýär.
Nan­pu köp­rü­si. 1991-nji ýyl­da Hy­taý­da Huang­pu der­ýa­sy­nyň üs­tün­den köp­ri gu­rul­dy. Bu Şan­haý şä­he­ri­niň esa­sy köp­rü­le­rin­den bi­ri­dir. Uzyn­ly­gy 8346 metr bo­lup, ada­ty bol­ma­dyk bu­rum-bu­rum gör­nü­şi bilen tapawutlanýar. Ol şä­he­riň iň meş­hur aý­law­ly köp­rü­le­ri­niň bi­ri bo­lup, ýer ýet­mez­çi­li­gi­ni düýp­gö­ter azalt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­di.

Aba ÇARYÝEW,
S. A. Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА