Ow­ga­nys­ta­nyň, Türk­me­nis­ta­nyň hem-de Azer­baý­ja­nyň ara­syn­da ulag we kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek bo­ýun­ça üç­ta­rap­la­ýyn iş to­pa­ry­nyň bi­rin­ji mej­li­si ge­çi­ril­di. Wi­deo­mas­la­hat gör­nü­şin­de ge­çi­ri­len fo­ru­ma bu ýurt­la­ryň ýo­ka­ry we­zi­pe­li ýol­baş­çy­la­ry gat­naş­dy­lar.
Şu iş to­pa­ry­nyň dö­re­dil­me­gi we trans­mil­li ulag ge­çel­ge­si­ni ös­dür­mek bo­ýun­ça gep­le­şik­le­riň baş­lan­ma­gy hormatly Prezidentimiziň Türk­me­nis­ta­nyň, Ow­ga­nys­ta­nyň hem-de Azer­baý­ja­nyň Li­der­le­ri­niň şu ýy­lyň 2-nji iýu­lyn­da ge­çi­ri­len üç­ta­rap­la­ýyn wi­deo­du­şu­şy­gyn­da be­ýan eden baş­lan­gyç­la­ry­nyň do­wa­my bol­dy. Şon­da, hu­su­san-da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ge­çel­ge­le­riň we ýük da­şa­ma­gyň işi­ni kä­mil­leş­dir­mek me­se­le­si­ni ut­gaş­dyr­jak Bi­te­wi lo­gis­tik mer­ke­zi dö­ret­mek ba­ra­da­ky baş­lan­gy­jy öňe sür­di.
Türk­me­nis­tan, Ow­ga­nys­tan we Azer­baý­jan Ýew­ra­zi­ýa yk­ly­my­nyň stra­te­gik ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da ýer­leş­ýär. Bi­ziň döw­let­le­ri­mi­ziň çä­gi ar­ka­ly gün­do­gar­da – Gü­nor­ta Azi­ýa, Uzak Gün­do­ga­ra hem-de Azi­ýa – Ýu­waş um­man se­bi­ti­ne; gün­ba­tar­da – Ha­zar deň­zi ar­ka­ly Ga­ra we Or­ta­ýer de­ňiz­le­ri­ne; gü­nor­ta­da – Eý­ran ar­ka­ly Pars aý­la­gy­na, şol ýer­den bol­sa dün­ýä um­ma­ny­na hem-de Ýa­kyn Gün­do­ga­ryň ýurt­la­ry­na; de­mir­ga­zyk­da – Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­nyň üs­ti bi­len Bal­ti­ka deň­zi­niň ke­nar­la­ry­na, Gün­do­gar we Gün­ba­tar Ýew­ro­pa çy­kal­ga­lar bar.
Geost­ra­te­gik taý­dan şeý­le amat­ly ýer­leş­me­gi äh­li ugur­lar bo­ýun­ça dur­nuk­ly ulag ýol­la­ry­ny dö­ret­mek üçin uly müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar di­ýip, mil­li Li­de­ri­miz bel­le­ýär. Dün­ýä­de dö­rän ýag­da­ýa hem-de yk­dy­sa­dy we äh­lu­mu­my ko­ro­na­wi­rus pan­de­mi­ýa­sy ze­rar­ly ýü­ze çy­kan kyn­çy­lyk­la­ra ga­ra­maz­dan, hä­zir­ki wagt­da ýo­kar­da ag­za­lyp ge­çi­len ugur­lar bo­ýun­ça ýük­le­riň da­şa­ly­şy­ny art­dyr­mak bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. COVID-19-yň ýaý­ra­ma­gy­nyň il­kin­ji gün­le­rin­den baş­lap, giň ge­og­ra­fik gi­ňiş­lik­de söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry üp­jün ed­ýän Ow­ga­nys­tan-Türk­me­nis­tan-Azer­baý­jan ýa­ly mö­hüm ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­si­niň dur­nuk­ly iş­le­me­gi üçin şert­ler dö­re­dil­di.
Döw­let ser­he­di­niň ge­çi­riş no­kat­la­ryn­da gi­ri­zi­len çäk­len­dir­me­le­re ga­ra­maz­dan, Türk­me­nis­ta­nyň 2017-nji ýy­lyň 15-nji no­ýab­ryn­da Aş­ga­bat­da gol çe­ki­len «La­pis La­zu­li» üs­ta­şyr we ulag hyz­mat­daş­ly­gy ha­kyn­da­ky yla­la­şy­ga esas­la­nyp, Ymam­na­zar-Aki­na, Ser­he­ta­bat-Tur­gun­dy we Türk­men­ba­şy Hal­ka­ra de­ňiz por­ty ýa­ly mö­hüm ugur­lar­da işi do­wam et­di.
Iş to­pa­ry­nyň mej­li­sin­de hormatly Prezidentimiziň ba­şy­ny baş­lan tas­la­ma­sy­ny iş ýü­zün­de dur­mu­şa ge­çir­me­giň il­kin­ji ädi­mi hök­mün­de Ow­ga­nys­tan-Türk­me­nis­tan-Azer­baý­jan üç­ta­rap­la­ýyn gör­nüş­de lo­gis­tik işi ut­gaş­dyr­ýan dü­zü­mi dö­ret­me­giň müm­kin­çi­li­gi­ne ga­ral­dy, onuň gu­ra­ma­çy­lyk-hu­kuk ug­ry ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Ta­rap­lar şu ugur bo­ýun­ça ýük­le­ri da­şa­mak üçin nyrh sy­ýa­sa­ty me­se­le­le­ri bo­ýun­ça hem pi­kir alyş­dy­lar.

Onuň esa­sy­ny ulag ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­ga gat­naş­ýan äh­li ýurt­lar üçin deň de­re­je­dä­ki yk­dy­sa­dy we ma­li­ýe şert­le­ri­ni dö­ret­mä­ge bo­lan me­ýil­ler düz­me­li­dir. Hal­ka­ra ýük da­şa­ma­gyň ba­za­ry­ny we bäs­deş­li­ge ukyp­ly ba­ha­la­ryň hem-de ýy­gym­la­ryň ýag­da­ýy­ny yzy­gi­der­li sel­jer­mek mak­sa­dy bi­len, üç ýur­duň de­mir ýol, aw­to­mo­bil, de­ňiz we ho­wa ulag­la­ry ul­gam­la­ry­nyň eda­ra­la­ry­nyň jo­gap­kär we­kil­le­rin­den iş to­pa­ry­ny dö­ret­mek tek­lip edil­di.
Wi­deo­mas­la­ha­ta gat­na­şy­jy­lar bi­rek-bi­re­ge dür­li ýe­ňil­lik­le­ri ber­me­giň müm­kin bol­jak gu­ral­la­ry­na-da ga­ra­dy­lar. Şo­la­ryň ha­ta­ryn­da üs­ta­şyr ge­çir­me­giň nyr­hy­ny azalt­mak, ýük­ler sak­la­nan­da hyz­mat­la­ryň kä­bir gör­nüş­le­ri üçin tö­leg­ler­den bo­şat­mak ýa­ly ýe­ňil­lik­ler bar. Döw­re­bap, ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly ulag dü­zü­mi­niň bol­ma­gy ýük da­şa­ma­gyň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak­da ägirt uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Şu­ny na­za­ra al­mak bi­len, ýük­le­riň ibe­ril­ýän we ka­bul edil­ýän no­kat­la­ry­na – de­ňiz port­la­ry­na, de­mir ýol men­zil­le­ri­ne hem-de aw­to­mo­bil men­zil­le­ri­ne mun­dan beý­läk-de aý­ra­tyn üns ber­mek ze­rur­dyr. Hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­tan­da mil­li Li­de­ri­mi­ziň mak­sa­da ok­gun­ly stra­te­gi­ýa­sy ne­ti­je­sin­de bu ul­gam­da giň müm­kin­çi­lik­ler hem-de oňaý­ly şert­ler dö­re­dil­di. Şeý­le­lik­de, bi­ziň ýur­du­myz Ow­ga­nys­tan hem-de Azer­baý­jan bi­len Türk­men­ba­şy­nyň Hal­ka­ra de­ňiz por­tun­da ýük­le­ri açyk we ýa­pyk am­mar­lar­da uzak möh­let­le­ýin sak­la­mak ba­bat­da he­re­ket ed­ýän nyrh­la­ry azalt­mak, «La­pis La­zu­li» ge­çel­ge­si­ne gat­naş­ýan ýurt­lar­dan gel­ýän ýük­le­ri dü­şür­mek hem-de ýük­le­mek amal­la­ry­ny ge­çir­mek bo­ýun­ça hyz­mat­daş­ly­gyň anyk ugur­la­ry­na ga­ra­ma­ga taý­ýar­dyr.
Türk­men-ow­gan ser­he­di­niň «Ymam­na­zar» gö­zeg­çi­lik-ge­çi­riş no­ka­dyn­da ben­zi­ni we di­zel ýan­gy­jy­ny sak­la­mak üçin tä­ze top­lum gu­rul­dy. Mu­nuň özi Ow­ga­nys­tan–Türk­me­nis­tan–Azer­baý­jan ug­ry bo­ýun­ça türk­men ulag gat­naw­la­ry­ny üp­jün et­me­giň mö­hüm äh­mi­ýet­li ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Onuň ter­mi­nal­la­ryn­da ne­bit önüm­le­ri­niň 44 müň ton­na­sy­ny gi­je-gün­di­ziň do­wa­myn­da sak­la­ma­ga müm­kin­çi­lik bar. Top­lu­myň ge­çi­ri­ji­lik uky­by ýyl­da 540 müň ton­na ne­bit önüm­le­ri­ne ba­ra­bar­dyr.
Döw­let ser­he­di­niň şu bö­le­gin­dä­ki «Ser­he­ta­bat» ge­çi­riş no­ka­dyn­da hem ha­ryt­la­ryň we önüm­le­riň üs­ta­şyr ge­çi­ril­me­gi üçin amat­ly şert­ler bar. Bi­ziň ýurt­la­ry­my­zyň ara­syn­da ýük­le­riň uly möç­ber­de bök­denç­siz da­şal­ma­gy­ny üp­jün et­mek üçin Türk­me­nis­tan Ow­ga­nys­ta­nyň çä­gin­dä­ki Aki­na we Tur­gun­dy ilat­ly ýer­le­rin­de gu­ry ýük­le­ri da­şa­mak üçin hem men­zil­le­ri dö­ret­mä­ge gat­naş­ma­ga taý­ýar­dyr.
Mun­dan baş­ga-da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz «Bi­te­wi pen­ji­re» ýö­rel­ge­si bo­ýun­ça gö­zeg­çi­lik ul­ga­my­ny or­naş­dyr­ma­gyň ha­sa­by­na güm­rük amal­la­ry­ny ýe­ňil­leş­dir­me­giň ze­rur­dy­gy­ny nyg­ta­ýar. Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, des­lap­ky güm­rük mag­lu­mat­la­ry­ny alyş­mak güm­rük çä­re­le­ri­ni ýö­ne­keý­leş­dir­mek­de hem-de güm­rük ser­he­di ar­ka­ly ha­ryt­la­ryň da­şa­ly­şy­ny we ulag se­riş­de­le­ri­niň gat­na­ma­gy­ny çalt­lan­dyr­mak­da uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Türk­me­nis­tan­da eý­ýäm «ASYCUDA World» güm­rük mag­lu­mat­la­ry­ny do­lan­dyr­ma­gyň komp­ýu­ter­leş­di­ri­len ul­ga­my üs­tün­lik­li ula­nyl­ýar. Bu Ow­ga­nys­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň güm­rük de­par­ta­men­ti ta­ra­pyn­dan-da ula­nyl­ýar. Mu­nuň özi iki ýur­duň güm­rük gul­luk­la­ry­nyň ara­syn­da mag­lu­mat­la­ry alyş­mak üçin mag­lu­mat ul­gam­la­ry­ny bir­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­red­ýär.
Hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­tan bi­len Azer­baý­jan Res­pub­li­ka­sy­nyň güm­rük eda­ra­la­ry­nyň ara­syn­da mag­lu­mat­la­ry alyş­mak bo­ýun­ça de­giş­li iş­ler, şol san­da mag­lu­mat ul­gam­la­ry­nyň teh­ni­ki şert­le­ri bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.
Du­şu­şy­gyň gün ter­ti­bi­ne Ow­ga­nys­tan-Türk­me­nis­tan-Azer­baý­jan ug­ru­nyň san­ly at­la­sy­ny taý­ýar­la­mak me­se­le­si hem gi­ri­zil­di. Hä­zir­ki wagt­da «Türk­me­naw­tou­lag­la­ry» agent­li­gin­de ulag se­riş­de­le­ri­ni san­ly­laş­dyr­mak bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Bu iş­ler ýe­ňil we ýük aw­tou­lag­la­ry­nyň geç­ýän ýo­ly, teh­ni­ki ýag­da­ýy, ýan­gy­jy sarp edi­şi ba­ra­da­ky mag­lu­mat­la­ry ber­mek üçin ola­ra GPS-tre­ker­le­ri or­naş­dyr­mak ar­ka­ly ama­la aşy­ryl­ýar. «Türk­me­naw­tou­lag­la­ry» agent­li­gi ta­ra­pyn­dan Hal­ka­ra aw­to­mo­bil ula­gy bir­le­şi­gi (IRU) bi­len şol GPS-tre­ker­le­ri GPS mo­ni­to­rin­gi­niň bi­te­wi ul­ga­my­na bir­leş­dir­mek me­se­le­le­ri bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da, türk­men ta­ra­py­nyň ha­bar ber­me­gi­ne gö­rä, elekt­ron aw­tou­lag kar­toç­ka­la­ry­ny ber­me­giň ul­ga­my hem-de mer­kez­leş­di­ri­len mag­lu­mat bin­ýa­dy iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­ýar. Oňa gel­ýän we üs­ta­şyr geç­ýän da­şa­ry ýurt aw­tou­lag­la­ry ba­ra­da äh­li mag­lu­mat­lar gi­ri­zi­ler. Bu ul­gam hal­ka­ra gat­naw­la­ry ama­la aşyr­ýan ýur­du­my­zyň aw­tou­lag se­riş­de­le­ri­niň mo­ni­to­rin­gi­ni ama­la aşy­rar. Mu­nuň özi ola­ryň he­re­ke­ti­ne gö­zeg­çi­lik et­mä­ge, ser­het­den ge­çil­ýän ýer­de elekt­ron çöz­güt­le­ri res­mi­leş­dir­mä­ge müm­kin­çi­lik be­rer. Mun­dan baş­ga-da, «Türk­men­de­mir­ýol­la­ry» agent­li­gi ta­ra­pyn­dan de­mir ýol wa­gon­la­ry­nyň he­re­ke­ti­ne gö­zeg­çi­li­gi ama­la aşyr­mak ul­ga­my­ny kä­mil­leş­dir­mek hem-de hal­ka­ra ýük da­şa­mak­da beý­le­ki amal­la­ry we hyz­mat­la­ry san­ly­laş­dyr­mak bo­ýun­ça iş­ler güýç­li dep­gin­de al­nyp ba­ryl­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, ta­rap­lar üç ýurt üçin bi­te­wi GIS kar­ta­sy­ny dö­ret­mek me­se­le­si­ni ara alyp mas­la­hat­laş­dy­lar. Bu kar­ta geo­mag­lu­mat­ly ul­gam­dyr. Ýag­ny gi­ňiş­le­ýin we ge­og­ra­fik mag­lu­mat­la­ry ýyg­na­mak, sak­la­mak, sel­jer­mek hem-de olar bi­len bag­ly ze­rur des­ga­lar­da, şol san­da de­mir we aw­tou­lag ýol­la­ryn­da hem-de men­zil­ler­de, de­ňiz port­la­ryn­da, ho­wa men­zil­le­rin­de, ýük meý­dan­ça­la­ryn­da, bi­na­lar­da we beý­le­ki dü­züm­le­ýin des­ga­lar­da mag­lu­mat­la­ry sel­jer­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly ul­gam­dyr.
Iş to­pa­ry­nyň mej­li­si­ne gat­na­şy­jy­lar te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar ul­ga­my bo­ýun­ça öza­ra gat­na­şyk­la­ra-da üns ber­di­ler. Hä­zir­ki wagt­da bi­ziň ýur­du­myz mö­hüm tas­la­ma­la­ryň iki­si­ni: Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan ug­ry bo­ýun­ça op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­nyň hem-de Ha­zar deň­zi­niň düý­bi bo­ýun­ça Türk­men­ba­şy-Sia­zan ug­ry bo­ýun­ça Türk­me­nis­tan bi­len Azer­baý­ja­nyň ara­syn­da op­ti­ki-sü­ýüm­li ka­bel ara­gat­na­şy­gy ul­ga­my­nyň gur­lu­şy­gy­ny ama­la aşyr­ýar. Öza­ra dü­şü­niş­mek ha­kyn­da­ky Äht­na­ma­ny üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek üçin san­ly wi­deoa­ra­gat­na­şyk ar­ka­ly «Türk­men­te­le­kom» elekt­roa­ra­gat­na­şyk kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hem-de «Azer­te­lecom» jo­gap­kär­çi­li­gi çäk­li jem­gy­ýe­ti­niň teh­ni­ki to­par­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da teh­ni­ki mas­la­hat­la­ryň bir­nä­çe­si ge­çi­ril­di. Şol mas­la­hat­la­ryň bar­şyn­da bi­le­lik­dä­ki tas­la­ma bo­ýun­ça mag­lu­mat­la­ry sak­la­mak we iş­le­mek üçin de­giş­li ser­we­ri dö­ret­mek ba­ra­da çöz­güt ka­bul edil­di. Şeý­le hem «Türk­men­te­le­kom» elekt­roa­ra­gat­na­şyk kom­pa­ni­ýa­sy­nyň we «Afg­han Wi­re­les Com­mu­nication Com­pa­ny» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň ara­syn­da op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­ny gur­mak hem-de sep­leş­dir­mek bo­ýun­ça tek­lip öňe sü­rül­di.
Bu tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi Azi­ýa bi­len Ýew­ro­pa­nyň ara­syn­da tä­ze te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa ulag ug­ru­ny dö­ret­mä­ge müm­kin­çi­lik be­rer. Bu me­se­le­le­re Türk­me­nis­tan – Azer­baý­jan ug­ry bo­ýun­ça Ha­zar deň­zi­niň düý­bi bo­ýun­ça su­was­ty op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­ny bi­le­lik­de gur­mak, eýe­çi­lik et­mek we ulan­mak bo­ýun­ça iş to­pa­ry­nyň 28-nji iýul­da ge­çi­ri­len wi­deo­du­şu­şy­gyn­da aý­ra­tyn ga­ral­dy.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz lo­gis­ti­ka­ny ös­dür­mä­ge, şol san­da hal­ka­ra ulag ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mä­ge we gi­ňelt­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­ýär. Bu me­se­le­le­riň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi döw­let­le­riň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­nyň art­dy­ryl­ma­gy­na, ola­ryň ok­gun­ly ös­me­gi­ne ýar­dam eder.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА