Mä­lim bol­şy ýa­ly, 2020-nji ýy­lyň 22-nji sent­ýab­ryn­da BMG-niň Baş As­sam­ble­ýa­sy­nyň 75-nji ýu­bi­leý ses­si­ýa­sy­nyň ýo­ka­ry de­re­je­li hep­de­li­gi ge­çi­ril­di. Bu ýyl Baş As­samb­le­ýa­nyň ka­ra­ry esa­syn­da, döw­let ýol­baş­çy­la­ry ýaz­ga al­nan wi­deo be­ýan­na­ma­la­ry ar­ka­ly çy­kyş et­di­ler. Şo­la­ryň il­kin­ji­le­ri­niň ha­ta­ryn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň çy­ky­şy­nyň gör­ke­zil­me­gi hal­ka­ra gi­ňiş­li­gin­de ýur­du­my­zyň at-ab­ra­ýy­nyň be­lent­di­gi­niň ýe­ne-de bir aý­dyň su­but­na­ma­sy bol­dy. Hormatly Prezidentimiz ýüz­len­me­sin­de hal­ka­ra gün ter­ti­bi­niň bir­nä­çe ugur­la­ry­nyň mö­hüm me­se­le­le­ri­ne de­gip geç­di. Baş As­sam­ble­ýa ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­ýan me­se­le­le­riň ge­ri­mi­ni has-da gi­ňel­dip, hä­zir­ki wagt­da so­si­al we yk­dy­sa­dy ösüş, şeý­le hem de­mok­ra­ti­ýa­nyň esa­sy ýö­rel­ge­le­ri­ni öňe sür­mek we ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne gar­şy gö­reş­mek ýa­ly me­se­le­le­re garaýar.

Şu ýy­lyň 12-nji de­kab­ryn­da Hal­ka­ra Bi­ta­rap­lyk gü­ni dör­dün­ji ge­zek dün­ýä­niň äh­li ýurt­la­ry ta­ra­pyn­dan bel­le­nil­ýär. 2017-nji ýy­lyň 2-nji few­ra­lyn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 71-nji mas­la­ha­tyn­da Türk­me­nis­ta­nyň tek­li­bi bi­len 12-nji de­kab­ry «Hal­ka­ra Bi­ta­rap­lyk gü­ni» di­ýip yg­lan et­mek ba­ra­da Ka­rar­na­ma bi­ra­gyz­dan ka­bul edil­di.
Mälim bolşy ýa­ly, Türk­me­nis­tan 1992-nji ýy­lyň 2-nji mar­tyn­da BMG-niň ag­za­ly­gy­na ka­bul edil­di. 1995-nji ýy­lyň 12-nji de­kab­ryn­da 185 döw­le­tiň ma­kul­la­ma­gyn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň Ka­rar­na­ma­sy bi­len yk­rar edi­len we 2015-nji ýy­lyň 3-nji iýu­nyn­da 193 döw­le­tiň ma­kul­la­ma­gy bi­len gaý­ta­dan gol­da­nan Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk hu­kuk ýag­da­ýy ýur­duň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň, hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mä­ge bo­lan çe­me­leş­me­le­ri­niň esa­sy bo­lup dur­ýar. Şu ýyl bi­ziň ýur­du­myz he­mi­şe­lik Bi­ta­rap döw­let hök­mün­de hal­ka­ra de­re­je­de yk­rar edil­me­gi­niň 25 ýyl­ly­gy­ny bel­le­ýär. Şu my­na­sy­bet­li oky­jy­la­ry­my­zy hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny we howp­suz­ly­gy­ny go­ra­mak, şeý­le hem döw­let­le­riň ara­syn­da­ky hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek maksady bilen dö­re­di­len hal­ka­ra gu­ra­ma­sy bi­len ta­nyş­dyr­ma­gy ma­kul bil­dik.

Baş As­samb­le­ýa. BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy esa­sy mas­la­hat be­ri­ji, gö­nük­di­ri­ji we we­kil­çi­lik­li gu­ra­ma hök­mün­de mö­hüm or­ny eýe­le­ýär. Baş As­samb­le­ýa hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny we howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek ug­run­da­ky hyz­mat­daş­ly­gyň ýö­rel­ge­le­ri­ne se­red­ýär; Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň he­mi­şe­lik däl ag­za­la­ry­ny, Yk­dy­sa­dy we Dur­muş Ge­ňe­şi­niň ag­za­la­ry­ny saý­la­ýar; Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň tek­li­bi bo­ýun­ça BMG-niň Baş sek­re­ta­ry­ny bel­le­ýär; Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi bi­len bi­le­lik­de BMG-niň Hal­ka­ra Ka­zy­ýe­ti­niň ag­za­la­ry­ny saý­la­ýar; Yk­dy­sa­dy, dur­muş, me­de­ni we yn­san­per­wer­lik ugur­la­ryn­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny ut­gaş­dyr­ýar; BMG-niň Düz­gün­na­ma­syn­da göz öňün­de tu­tu­lan beý­le­ki yg­ty­ýar­lyk­la­ry ber­jaý ed­ýär. Baş As­samb­le­ýa­nyň mej­lis­ler bo­ýun­ça iş ter­ti­bi bar. Ol yzy­gi­der­li, ýö­ri­te we gys­sag­ly mej­lis­le­ri ge­çi­rip bil­ýär. Mej­li­siň her ýyl­ky yzy­gi­der­li ses­si­ýa­sy sent­ýab­ryň üçün­ji si­şen­be­sin­de açy­lyp, gün ter­ti­bi do­ly gu­tar­ýan­ça Baş As­samb­le­ýa­nyň baş­ly­gy (ýa-da 21 orun­ba­sary­nyň bi­ri) umu­my mej­lis­ler­de we Baş ko­mi­tet­ler­de baş­lyk­lyk ed­ýär.
Baş As­samb­le­ýa­nyň 1993-nji ýy­lyň 17-nji de­kab­ryn­da­ky ka­ra­ry­na gö­rä 6 sa­ny esa­sy ko­mi­te­ti bar:
Ýa­rag­syz­lan­mak we hal­ka­ra howp­suz­lyk ko­mi­te­ti (Bi­rin­ji ko­mi­tet);
Yk­dy­sa­dy we ma­li­ýe me­se­le­le­ri ko­mi­te­ti (Ikin­ji ko­mi­tet);
Dur­muş, yn­san­per­wer we me­de­ni me­se­le­ler ko­mi­te­ti (Üçün­ji ko­mi­tet);
Ýö­ri­te sy­ýa­sy we de­ko­lo­ni­za­si­ýa ko­mi­te­ti (Dör­dün­ji ko­mi­tet);
Do­lan­dy­ryş we býu­jet ko­mi­te­ti (Bä­şin­ji ko­mi­tet);
Hu­kuk me­se­le­le­ri ko­mi­te­ti (Al­tyn­jy ko­mi­tet).
Mun­dan baş­ga-da, Baş As­samb­le­ýa şeý­le ko­mi­tet­le­ri­ni dö­ret­di:
Baş ko­mi­tet – gün ter­ti­bi­niň ka­bul edil­me­gi, gün ter­ti­bi­niň bö­lü­ni­şi we işiň gu­ra­ly­şy ba­ra­da As­samb­le­ýa tek­lip­le­ri­ni ber­ýär; Yg­ty­ýar­lyk­la­ry bar­la­mak bo­ýun­ça ko­mi­te­ti – We­kil­le­riň yg­ty­ýar­lyk­la­ry ba­ra­da As­samb­le­ýa ha­sa­bat ber­ýär.
Baş ko­mi­tet aşak­da­ky­lar­dan yba­rat: Baş As­samb­le­ýa­nyň baş­ly­gy. Wi­se-baş­lyk­lar. Oňa Azi­ýa, Af­ri­ka, La­tyn Ame­ri­ka­sy, Gün­ba­tar Ýew­ro­pa (Ka­na­da, Awst­ra­li­ýa we Tä­ze Ze­lan­di­ýa) we Gün­do­gar Ýew­ro­pa ýa­ly bäş se­bi­tiň deň ge­og­ra­fi­ki we­kil­çi­lik ýö­rel­ge­si göz öňün­de tu­tu­lyp saý­lan­ýar.
Baş As­samb­le­ýa 193 ag­za döw­let­den yba­rat bo­lan Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň mas­la­hat be­ri­ji, sy­ýa­sa­ty ýö­red­ýän we we­kil­çi­lik­li or­ga­ny­dyr. Her ýy­lyň sent­ýabr aýyn­da ag­za döw­let­le­riň äh­li we­kil­le­ri Baş As­samb­le­ýa­nyň ýyl­lyk mej­li­si­ne we umu­my mas­la­ha­ta gat­naş­mak üçin Nýu-Ýork­da­ky Baş As­samb­le­ýa­nyň za­lyn­da jem­len­ýär­ler. Pa­ra­hat­çy­lyk we howp­suz­lyk bo­ýun­ça tek­lip­ler, tä­ze ag­za­la­ry saý­la­mak we býu­jet ýa­ly mö­hüm me­se­le­ler bo­ýun­ça ka­rar­lar ag­za döw­let­le­riň üç­den iki bö­le­gi ta­ra­pyn­dan ka­bul edil­ýär; beý­le­ki me­se­le­ler bo­ýun­ça ka­rar­lar ýö­ne­keý köp­lü­giň se­si bi­len ka­bul edil­ýär. Baş As­samb­le­ýa her ýyl tä­ze ses­si­ýa­sy üçin öz Baş­ly­gy­ny saý­la­ýar.

BMG-ä ag­za döw­let­ler. BMG-niň il­kin­ji ag­za­la­ry 1945-nji ýy­lyň 26-njy iýu­nyn­da San-Fran­sis­ko şä­he­rin­de ge­çi­ri­len mas­la­hat­da gu­ra­ma­nyň Düz­gün­na­ma­sy­na gol çe­ken 50 döw­le­ti öz içi­ne al­ýar. 1946-njy ýyl­dan bä­ri BMG-ä 150 tö­we­re­gi döw­let ka­bul edil­di (ýö­ne şu­nuň bi­len bir­lik­de, Ýu­gos­la­wi­ýa, Çe­hos­lo­wa­ki­ýa we ozal­ky So­wet So­ýu­zy ýa­ly bir­nä­çe döw­let­ler ga­raş­syz döw­let­le­re bö­lün­di). 2011-nji ýy­lyň 14-nji iýu­lyn­da Gü­nor­ta Su­da­nyň BMG-ä ka­bul edil­me­gi bi­len BMG-ä ag­za ýurt­la­ryň sa­ny 193 ýet­di.
BMG-niň ag­za­la­ry di­ňe hal­ka­ra de­re­je­sin­de yk­rar edi­len döw­let­ler – hal­ka­ra hu­ku­gy­nyň sub­ýekt­le­ri bo­lup bi­ler. BMG-niň Düz­gün­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da, Düz­gün­na­ma­da­ky borç­na­ma­la­ry öz üs­tü­ne al­jak we Gu­ra­ma­nyň ka­ra­ry­na gö­rä, bu borç­na­ma­la­ry ýe­ri­ne ýe­ti­rip bil­jek pa­ra­hat­çy­ly­gy söý­ýän äh­li döw­let­ler BMG-niň ag­za­ly­gy­na ka­bul edi­lip bil­ner. Is­len­dik şeý­le döw­le­tiň Gu­ra­ma ag­za bol­ma­gy Baş As­samb­le­ýa­nyň Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň tek­li­bi bi­len ka­bul edil­ýär. Tä­ze ag­za­nyň ka­bul edil­me­gi, Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň 15 ag­za döw­le­ti­niň azyn­dan 9-sy­nyň gol­da­wy­ny ta­lap ed­ýär (5 he­mi­şe­lik ag­za – Be­ýik Bri­ta­ni­ýa, Hy­taý, Rus­si­ýa, ABŞ we Fran­si­ýa ka­ra­ra we­to go­ýup bi­ler). Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň tek­li­bi tas­syk­la­nan­dan soň me­se­le Baş As­samb­le­ýa ibe­ril­ýär, bu ýer­de go­şul­mak ba­ra­da ka­rar ka­bul et­me­k üçin ses­le­riň üç­den iki bö­le­gi ge­rek bol­ýar. Tä­ze döw­let Baş As­samb­le­ýa­nyň ka­ra­ry ka­bul edi­len gü­nün­den baş­lap BMG-niň ag­za­sy bol­ýar.

Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi. Düz­gün­na­ma la­ýyk­lyk­da, hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny we howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi esa­sy jo­gap­kär­çi­li­gi öz üs­tü­ne al­ýar. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi 15 ag­za­dan – we­to hu­ku­gy bo­lan Rus­si­ýa, ABŞ, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa, Fran­si­ýa we Hy­taý ýa­ly 5 he­mi­şe­lik ag­za­dan, şeý­le hem, Baş As­samb­le­ýa ta­ra­pyn­dan iki ýyl­lyk möh­le­te saý­la­nan 10 sa­ny he­mi­şe­lik däl ag­za­dan yba­rat. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň her ag­za­sy­nyň bir se­s ber­mä­ge hu­ku­gy bar. Düz­gün­na­ma la­ýyk­lyk­da, ag­za döw­let­ler Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň ka­rar­la­ry­ny ýe­ri­ne ýe­tir­mek­de we dur­mu­şa ge­çir­mek­de öza­ra yla­laş­ýar­lar. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi pa­ra­hat­çy­ly­ga howp aban­ýan­dy­gy­ny ýa-da ag­res­si­ýa he­re­ke­ti­ni kes­git­le­mek­de esa­sy rol oý­na­ýar. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi yla­laş­ma­ýan ta­rap­la­ry me­se­lä­ni oňyn çöz­mä­ge ça­gyr­ýar we çöz­güt usul­la­ry­ny ýa-da çöz­güt şert­le­ri­ni mas­la­hat ber­ýär. Kä­bir ýag­daý­lar­da Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny we howp­suz­ly­gy­ny go­ra­mak ýa-da di­kelt­mek mak­sa­dy bi­len ze­rur çä­re­le­ri ama­la aşyr­ýar. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň ag­za­la­ry no­bat bo­ýun­ça baş­ly­gyň we­zi­pe­le­ri­ni bir aý­lap ýe­ri­ne ýe­tir­ýär­ler.
Sek­re­ta­ri­at. Bu or­gan Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň beý­le­ki esa­sy or­gan­la­ry­na hyz­mat edip, ka­bul eden mak­sat­na­ma­la­ry­ny we sy­ýa­sy çä­re­le­ri­ni dur­mu­şa ge­çir­ýän eda­ra­dyr. Sek­re­ta­ri­at­da dün­ýä­niň dür­li kün­jek­le­rin­de iş­le­ýän we Gu­ra­ma­nyň gün­de­lik iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýän 37 müň 505 iş­gä­r bar. Sek­re­ta­ri­atyň bö­lüm­le­ri BMG-niň Nýu-Ýork­da­ky ştab-kwar­ti­ra­syn­da we onuň beý­le­ki ştab-kwar­ti­ra­la­ryn­da ýer­leş­ýär. Ola­ryň iň ulu­sy BMG-niň Že­ne­wa­da­ky, We­na­da­ky we Naý­ro­bi­dä­ki bö­lüm­le­ri­dir. BMG-niň sek­re­ta­ria­ty gu­ra­ma­nyň işi­ni ut­gaş­dyr­ýar, BMG-niň mak­sat­na­ma­la­ry­ny ne­şir ed­ýär, ýaý­rad­ýar, ar­hiw­le­ri­ni sak­la­ýar, BMG-ä ag­za ýurt­la­ryň hal­ka­ra şert­na­ma­la­ry­ny bel­li­ge al­ýar. Sek­re­ta­ria­ta BMG-niň Baş sek­re­ta­ry ýol­baş­çy­lyk ed­ýär. Gu­ra­ma­nyň iş­gär­le­ri hal­ka­ra we ýer­li esas­lar­da işe al­nyp, BMG-niň gul­luk ýer­le­ri­niň äh­li­sin­dä­ki pa­ra­hat­çy­ly­gy go­ra­ýyş iş­le­rin­de iş­le­ýär.
Baş sek­re­tar. BMG-niň Baş sek­re­ta­ry Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň baş do­lan­dy­ry­jy­sy­dyr. Baş sek­re­tar BMG-niň Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň tek­li­bi bi­len gu­ra­ma­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan bel­le­nil­ýär. Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň ka­ra­ry, adat­ça, res­mi däl mas­la­hat­lar we ses ber­mek ar­ka­ly ka­bul edil­ýär. Mun­dan baş­ga-da, Ge­ňe­şiň he­mi­şe­lik bäş ag­za­sy­nyň haý­sy­ hem bol­sa bi­ri ses ber­len­de we­to hu­ku­gy­ny ula­nyp bi­ler. Umu­my ka­bul edi­len tej­ri­bä la­ýyk­lyk­da, Baş sek­re­tar Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň he­mi­şe­lik ag­za­la­ry bo­lan ýurt­la­ryň we­kil­le­rin­den saý­lan­ma­ýar. Baş sek­re­ta­r bäş ýyl­lyk möh­le­t bi­len saý­lan­ýar we gaý­ta­dan tä­ze möh­le­te saý­la­nyp hem bil­ner. Baş sek­re­ta­ryň bäş ýyl­lyk möh­le­ti­niň çä­gi ýok bol­sa-da, şu wag­ta çen­li hiç kim bu we­zi­pä­ni iki ge­zek­den köp eýe­le­me­di. Baş sek­re­ta­ryň re­zi­den­si­ýa­sy BMG-niň Nýu-Ýork­da­ky bi­na­synda ýer­leş­ýär. Hä­zir­ki wagt­da bu we­zi­pä­ni 5 ýyl­lyk möh­let bi­len 2017-nji ýy­lyň 1-nji ýan­wa­ryn­dan bä­ri An­to­nio Gu­ter­reş eýe­le­ýär.
Öň­ki Baş sek­re­tar­lar. Düz­gün­na­ma la­ýyk­lyk­da, Baş sek­re­tar Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň tek­li­bi bi­len Baş As­samble­ýa ta­ra­pyn­dan bel­le­nil­ýär. Baş sek­re­ta­ryň öň­ki ag­za­la­ry: Pan Gi Mun (Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy) 2007-nji ýy­lyň ýan­wa­ryn­dan 2016-njy ýy­lyň de­kab­ry ara­ly­gyn­da bu we­zi­pe­de iş­le­di. Ko­fi An­nan (Ga­na) 1997-nji ýy­lyň ýan­wa­ryn­dan 2006-njy ýy­lyň de­kab­ry ara­ly­gyn­da bu we­zi­pe­de iş­le­di.  But­ros But­ros-Ga­li (Mü­sür) bu we­zi­pe­de 1992-nji ýy­lyň ýan­wa­ryn­dan 1996-njy ýy­lyň de­kab­ry ara­ly­gyn­da iş­le­di. Haw­ýer Pe­res de Ku­el­ýar (Pe­ru) 1982-nji ýy­lyň ýan­wa­ryn­dan 1991-nji ýy­lyň de­kab­ry ara­ly­gyn­da bu we­zi­pä­ni eýe­le­di. Kurt Wald­haým (Awst­ri­ýa) 1972-nji ýy­lyň ýan­wa­ryn­dan 1981-nji ýy­lyň de­kab­ry ara­ly­gyn­da bu we­zi­pe­de iş­le­di. U Tan (Bir­ma, hä­zir­ki Mýan­ma) 1961-nji ýy­lyň no­ýabr aýyn­da Baş sek­re­ta­ryň we­zi­pe­si­ni wagt­la­ýyn ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji we­zi­pe­si­ne bel­le­nen­den soň, 1962-nji ýy­lyň no­ýabr aýyn­da res­mi taý­dan Baş sek­re­tar bel­le­nip, 1971-nji ýy­lyň de­kabr aýy­na çen­li bu we­zi­pe­de iş­le­di. Dag Ham­mar­şeld (Şwe­si­ýa) 1953-nji ýy­lyň ap­re­lin­den 1961-nji ýy­lyň sent­ýabr aýy­na çen­li bu we­zi­pe­de iş­le­di.  Trýug­we Li (Nor­we­gi­ýa) 1946-njy ýy­lyň few­ra­lyn­dan 1952-nji ýy­lyň no­ýabr aýy­na çen­li bu we­zi­pe­de iş­le­di.
Hal­ka­ra ka­zy­ýe­ti. Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň esa­sy ka­zy­ýet or­ga­ny bo­lup, ka­zy­ýet we mas­la­hat be­riş we­zi­pe­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Gu­ra­ma­nyň her bir ag­za­sy ka­zy­ýet ka­rar­la­ry­ny ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge borç­lu­dyr. Ka­zy­ýet Baş As­samb­le­ýa­nyň, Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi­niň we BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan yg­ty­ýar­lan­dy­ry­lan beý­le­ki gu­ra­ma­la­ry­nyň we ýö­ri­te­leş­di­ri­len gu­ra­ma­la­ry­nyň ha­ýy­şy bo­ýun­ça mas­la­hat be­riş pi­kir­le­ri­ni be­rip bi­ler. Ka­zy­ýe­tiň işi di­ňe mas­la­hat be­ri­ji hä­si­ýe­ti­ne eýe­dir. Ka­zy­ýet, döw­le­tiň we­kil­le­ri däl-de, şah­sy müm­kin­çi­lik­le­ri­ne gö­rä he­re­ket ed­ýän 15 ga­raş­syz ka­zy­dan yba­rat. Olar hü­när de­re­je­si­ni baş­ga bir işe ba­gyş­lap bil­me­ýär­ler. Ka­zy­ýet ag­za­la­ry ka­zy­ýet borç­la­ry­ny ýe­ri­ne ýe­ti­ren­le­rin­de dip­lo­ma­tik ar­tyk­maç­lyk­la­ryn­dan we el­deg­ril­me­siz­lik­le­rin­den peý­da­lan­ýar­lar. Hal­ka­ra ka­zy­ýe­ti Ga­aga­da­ky (Ni­der­land­lar) Pa­ra­hat­çy­lyk köş­gün­de ýer­leş­ýär. Bu BMG-niň Nýu-Ýork­da ýer­leş­me­ýän al­ty esa­sy gu­ra­ma­sy­nyň bi­ri­dir.

Mah­la­sy, ka­zy­ýe­tiň iki esa­sy we­zi­pe­si bar: hal­ka­ra hu­ku­gy­na la­ýyk­lyk­da, döw­let­ler ta­ra­pyn­dan oňa ýol­la­nan hu­kuk me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­den we BMG-niň ýö­ri­te­leş­di­ri­len yg­ty­ýar­ly gu­ra­ma­la­ry­nyň ta­lap ed­ýän hu­kuk me­se­le­le­ri bo­ýun­ça mas­la­hat ber­mek­den yba­rat­dyr.

Yk­dy­sa­dy we Durmuş Ge­ňeşi  (ECOSOC). Yk­dy­sa­dy we Dur­muş Ge­ňe­şi – ut­gaş­dyr­mak, sy­ýa­sa­ta syn ber­mek, yk­dy­sa­dy, dur­muş we daş­ky gur­şaw me­se­le­le­ri ba­bat­da tek­lip­le­ri ber­mek bo­ýun­ça esa­sy eda­ra­dyr. Ge­ňeş hal­ka­ra de­re­je­sin­de yla­la­şy­lan ösüş mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len hem meş­gul­lan­ýar. Ol BMG ul­ga­my­nyň yk­dy­sa­dy, so­si­al we daş­ky gur­şaw iş­le­ri­ne jo­gap­kär ýö­ri­te eda­ra­sy hök­mün­de kö­mek­çi gu­ra­ma­la­ryň hem-de bi­ler­men to­par­la­ryň işi­ni ut­gaş­dyr­mak we ug­ruk­dyr­mak üçin esa­sy me­ha­niz­mi bo­lup hyz­mat ed­ýär. Ge­ňe­şiň 54 ag­za­sy Baş As­samb­le­ýa ta­ra­pyn­dan üç ýyl möh­le­t bi­len saý­lan­ýar. ECOSOC dur­nuk­ly ösüş me­se­le­le­ri­ne ga­ra­mak we ola­ry ara alyp mas­la­hat­laş­mak üçin mer­ke­zi plat­for­ma­dyr.
Yk­dy­sa­dy we so­si­al hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ul­ga­myn­da BMG-niň we­zi­pe­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Ol 5 se­bit­le­ýin ko­mis­si­ýa­dan yba­rat: Ýew­ro­pa üçin yk­dy­sa­dy ko­mis­si­ýa; Azi­ýa we Ýu­waş um­man se­bi­ti üçin yk­dy­sa­dy we so­si­al ko­mis­si­ýa; Gün­ba­tar Azi­ýa üçin yk­dy­sa­dy we so­si­al ko­mis­si­ýa;  Af­ri­ka üçin yk­dy­sa­dy ko­mis­si­ýa; La­tyn Ame­ri­ka­sy we Ka­rib deň­zi üçin yk­dy­sa­dy ko­mis­si­ýa.
Hos­sar­lyk Ge­ňe­şi. Hos­sar­lyk Ge­ňe­şi 1945-nji ýyl­da BMG-niň Düz­gün­na­ma­sy­nyň XIII ba­by esa­syn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň esa­sy or­gan­la­ry­nyň bi­ri hök­mün­de dö­re­di­lip, oňa hos­sar­lyk ul­ga­my­na gir­ýän ýer­le­riň do­lan­dy­ry­ly­şy­na gö­zeg­çi­lik et­mek tab­şy­ryl­ýar. 1994-nji ýy­la çen­li gö­zeg­çi­lik as­tyn­da­ky se­bit­le­riň äh­li­si ga­raş­syz döw­let­ler hök­mün­de öňe saý­lan­ýar ýa-da goň­şy ga­raş­syz ýurt­lar bi­len bir­leş­mek ar­ka­ly öz-özü­ni do­lan­dyr­ma­ga gi­riş­ýär. Şo­ňa gö­rä, Hossarlyk Ge­ňe­şi 1994-nji ýy­lyň 1-nji no­ýab­ryn­da öz işi­ni tog­tad­ýar. Hos­sar­lyk Ge­ňe­şi 1994-nji ýy­lyň 25-nji ma­ýyn­da ka­bul edi­len ka­rar bi­len iş ka­da­la­ry­na üýt­get­me­ler gi­ri­zip, di­ňe ze­rur ha­la­tyn­da du­şuş­ma­ga ra­zy­lyk ber­ýär.
Ýö­ri­te­leş­di­ri­len gu­ra­ma­la­ry. BMG-niň Düz­gün­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da, BMG-niň is­len­dik esa­sy gu­ra­ma­sy öz we­zi­pe­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mek üçin dür­li kö­mek­çi gu­ra­ma­la­ry dö­re­dip bi­ler. Olar­dan iň meş­hur­la­ry: Bü­tin­dün­ýä Ban­ky, Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy (BSG), Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Ça­ga­lar Gaz­na­sy (ÝU­NI­SEF), Hal­ka­ra Atom Ener­gi­ýa­sy Gu­ra­ma­sy (IAEA), Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Azyk we Oba ho­ja­ly­gy Gu­ra­ma­sy (FAO) we BMG-niň Bi­lim, ylym we me­de­ni­ýet me­se­le­le­ri bo­ýun­ça gu­ra­ma­sy (ÝU­NES­KO).
Baş­lyk­lyk. BMG-niň Baş sek­re­ta­ry An­to­nio Gu­ter­reş BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň umu­my mej­li­si­ni aç­ýar we ýap­ýar, Baş As­samb­le­ýa­nyň işi­ne do­ly ýol­baş­çy­lyk ed­ýär we ýyg­nak­la­ryn­da ter­tip-düz­gü­ni sak­la­ýar. Baş sek­re­tar Baş do­lan­dy­ry­jy iş­gär bo­lup, dün­ýä halk­la­ry­nyň bäh­bit­le­ri­ni go­ra­ýar. Düz­gün­na­ma la­ýyk­lyk­da, Baş sek­re­tar Howp­suz­lyk Ge­ňe­şi, Baş As­samb­le­ýa, Yk­dy­sa­dy we Dur­muş Ge­ňe­şi hem-de Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň beý­le­ki gu­ra­ma­la­ry ta­ra­pyn­dan özü­ne ýük­le­nen we­zi­pe­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­ýär.
Sy­lag­la­ry. 2011-nji ýylda «Has gu­ra­ma­çy­lyk­ly dün­ýä dö­ret­mä­ge we dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gy ber­kit­mä­ge go­şan go­şan­dy üçin» Pa­ra­hat­çy­lyk bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy BMG-ä we onuň Baş sek­re­ta­ry Ko­fi An­na­na be­ril­di. Şeýle hem 1988-nji ýyl­da BMG-niň pa­ra­hat­çy­ly­gy go­ra­ýyş güýç­le­ri Pa­ra­hat­çy­lyk bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­na my­na­syp bol­dy.
Şu gün­ki gün­de Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň alyp bar­ýan iş­le­ri dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy şah­sy­ýet­le­ri ta­ra­pyn­dan giň gol­daw tap­ýar.
Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy (BMG) hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy we howp­suz­ly­gy­ go­ra­mak, ber­kit­mek we döw­let­le­riň ara­syn­da­ky hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mek mak­sa­dy bi­len dö­re­di­len hal­ka­ra gu­ra­ma­­dyr. Bu gu­ra­ma hä­zir­ki za­ma­nyň köp­ta­rap­la­ýyn dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň esa­sy ugurlaryny öz içi­ne al­ýan hal­ka­ra köp­çü­lik­le­ýin howp­suz­lyk ul­ga­my­nyň gur­lu­şy bo­lup, öz­bo­luş­ly ka­nu­ny aý­ra­tyn­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýan äh­lu­mu­my fo­rum ha­sap­lan­ýar. Onuň işi­niň we gur­lu­şy­nyň esas­la­ry Ikin­ji ja­han ur­şy döw­rün­de iş­le­nip dü­zül­di. «Bir­le­şen Mil­let­ler» sö­zi il­kin­ji ge­zek 1942-nji ýy­lyň 1-nji ýan­wa­ryn­da gol çe­ki­len BMG-niň Jar­na­ma­syn­da ula­nyl­dy. BMG-niň Düz­gün­na­ma­sy 1945-nji ýy­lyň ap­re­lin­den iýun aýy­na çen­li San-Fran­sis­ko­ şä­he­rin­de gu­ra­lan mas­la­hat­da tas­syk­lan­dy we 1945-nji ýy­lyň 26-njy iýu­nyn­da 50 döw­le­tiň we­kil­le­ri ta­ra­pyn­dan gol çe­kil­di. Düz­gün­na­ma­nyň güý­je gi­ren gü­ni – 24-nji okt­ýabr Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň gü­ni hök­mün­de bel­le­nil­ýär.

Res­mi we iş dil­le­ri. BMG-niň dü­zü­min­de gu­ra­ma­la­ryň işi­ni gu­ra­mak üçin res­mi we iş dil­le­ri dö­re­dil­di. Bu dil­le­riň sa­na­wy her or­ga­nyň iş düz­gün­le­rin­de kes­git­le­nen­dir. BMG-niň äh­li mö­hüm res­mi­na­ma­la­ry, şol san­da ka­rar­na­ma­lar res­mi dil­ler­de çap edil­ýär. Du­şu­şyk­la­ryň jik­me-jik be­ýa­ny iş dil­le­rin­de çap edil­ýär we is­len­dik res­mi dil­de edi­len çy­kyş­lar şol dil­le­re ter­ji­me edil­ýär.

Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň res­mi dil­le­ri:
Iň­lis di­li. BMG-de iň­lis di­li­niň gü­ni – 23-nji ap­rel (W. Şeks­pi­riň dog­lan gü­ni).
Fran­suz di­li. BMG-de fran­suz di­li­niň gü­ni – 20-nji mart (Hal­ka­ra fran­ko­fo­ni­e gü­ni).
Rus di­li. BMG-de rus di­li­niň gü­ni – 6-njy iýun (Alek­sandr Puş­ki­niň dog­lan gü­ni).
Is­pan di­li. BMG-de is­pan di­li­niň gü­ni – 12-nji okt­ýabr («Día de la His­pa­ni­dad» – is­pan me­de­ni­ýe­ti­niň gü­ni).
Hy­taý di­li. BMG-de hy­taý di­li­niň gü­ni – 20-nji ap­rel (Hy­taý ýa­zu­wy­ny esas­lan­dy­ry­jy Çan Sze ba­gyş­lan­ýar).
Arap di­li. BMG-de arap di­li­niň gü­ni – 18-nji de­kabr (1973-nji ýyl­da Baş As­samb­le­ýa­nyň we onuň esa­sy ko­mi­tet­le­ri­niň res­mi we iş dil­le­ri­niň sa­na­wy­na arap di­li­ni goş­mak ba­ra­da­ky ka­ra­ry­nyň tas­syk­la­nan gü­ni).
Bir we­ki­li­ýet res­mi däl dil­de çykyş etmek is­le­se, çy­ky­şy­ny res­mi dil­le­riň bi­ri­ne dil­den ýa-da ýaz­ma­ça ter­ji­me edil­me­gi­ni üp­jün et­me­li.

 

 

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА