Ge­çen asy­ryň 70-nji ýyl­la­ryn­da te­le­ýaý­ly­ma be­ril­ýän ­gep­le­şik­le­ri, esa­san hem, «Türk­men­ki­nos­tu­di­ýa­sy­nyň» önüm­le­ri bo­lan türk­men ki­no­la­ry­ny te­le­wi­zor­ly ho­ja­lyk­lar­da üý­şü­lip gör­ler­di. Og­lan­kak oba­my­zyň ýa­şu­ly adam­la­ry bi­len «Uzak­da­ky ge­lin­lik», «Ço­pan og­ly», «Aşyr aga­nyň höt­jet­li­gi», «Aý­gyt­ly ädim» we beý­le­ki ki­no­la­ra to­ma­şa edi­şi­miz şu gün­ki ýa­ly ýadym­da. Ola­ryň kalp­la­ryn­da mil­li sun­ga­ty­my­zy hal­ky­my­za ýe­tir­ýän sun­gat iş­gär­le­ri­ne buý­sanç­la­ry çäk­siz­di.
Şol meş­hur sun­gat iş­gär­le­ri­niň bi­ri hem My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow. Biz şol wagt­lar onuň ady­nam, fa­mi­li­ýa­sy­nam bil­me­ýär­dik. Ýö­ne ony dö­re­den keşp­le­ri bo­lan hat gat­na­dy­jy Mer­ge­n, su­rat­keş Ber­di­, del­lek­çi Ju­ma­ we beý­le­ki­ler ar­ka­ly ta­na­ýar­dyk. Soň-soň­lar men My­rat aga­nyň me­niň atam, ka­kam bi­len oba­daş­dy­gy­ny bil­dim we onuň ki­no­da, teatr­da dö­re­den gah­ry­man­la­ry, dö­re­di­ji­lik ýo­ly bi­len has iç­gin gy­zyk­lan­dym.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow 1915-nji ýy­lyň 31-nji de­kab­ryn­da Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ka­ka et­ra­by­nyň Ar­tyk oba­syn­da de­mir ýol ul­ga­myn­da iş­le­ýän iş­çi­niň maş­ga­la­syn­da dün­ýä in­ýär. Ça­ga­ly­gyn­dan dur­mu­şyň kö­tel­li ýol­la­ry­ny ýe­ňip geç­mek üçin ber­len giňgöw­rüm­li­lik, wä­şi­lik we ho­şa­maý­lyk oňa golt­gy bo­lup­dyr. Dur­muş­da bol­ýan ah­wa­lat­la­ry ol öz deň-duş­la­ry­nyň ara­syn­da wä­şi­lik bi­len gürrüň berip, ola­ryň göw­nü­ni götermegi ba­şa­ryp­dyr. My­ra­dyň de­giş­gen­li­gi oba­ og­lan­la­ry­nyň ara­syn­da onuň muş­dak­la­ry­nyň sa­ny­ny kö­pel­dip­dir. Ol özü­niň wä­şi­li­gi bi­len deň-duş­la­ry­nyň göw­nü­ni aw­lap, şol döw­rüň gün­de­lik dur­mu­şy­nyň agyr hup­bat­la­ry­ny bi­le­lik­de ýe­ňip geç­mek­de ýardam be­rip­dir. Oba­nyň toý­dur-sa­da­ka­la­ry My­rat­syz geç­män­dir. Ýet­gin­jek og­lan­la­ry­ň ho­ja­lyk iş­le­rin­den bo­şa­dyk­la­ry göz­le­gi My­rat bo­lup, üý­şüp Ar­tyk­ça­ýyň dag ete­gin­dä­ki gö­zel ýe­rin­de deň­ňe­ne edip, kä­ma­hal bol­sa oba­da­ky çaý­ha­na­da üý­şüp, onuň tä­ze ta­pan şor­ta söz­le­ri­ni diň­läp­dir­ler, öý­kün­me­le­ri­ne to­ma­şa edip­dir­ler.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow hat-so­wat öw­ren­mä­ge hö­wes edip, 1926-njy ýyl­da Ka­ka şä­her­çe­sin­dä­ki in­ter­na­ta ýer­leş­ýär. Ol ýer­dä­ki çe­per hö­wes­jeň­le­riň gur­nak­la­ry­na işeň­ňir gat­na­şyp, ge­çi­ril­ýän me­de­ni-köp­çü­lik çä­re­le­rin­de çy­kyş ed­ýär. Çe­per hö­wes­jeň­ler gur­na­gyn­da ar­tist­li­ge bo­lan uky­by me­se-mä­lim ýüze çykyp, te­bi­gy ze­hi­ni şi­ne­läp ug­ra­ýar. Ar­tyk oba­syn­da bol­şy ýa­ly, mek­dep-in­ter­na­tyn­da­ky okuw­çy­la­ryň ge­çir­ýän her bir çä­resi, köp­çü­lik otu­ry­ly­şyk­la­ry hem My­rat­syz geç­män­dir.
Ol 1929-1931-nji ýyl­lar­da Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki tej­ri­be-gör­ke­zi­ji mek­de­be oku­wa gir­ýär we bu ýer­de do­ly däl or­ta bi­lim­e eýe bolýar. 1931-1934-nji ýyl­lar­da bol­sa ýaş­lyk­dan hö­wes eden hü­nä­ri­ni ele al­mak üçin Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki Oba ho­ja­lyk ins­ti­tu­ty­nyň ýa­nyn­da­ky iş­çi­le­ri taý­ýar­la­ýan oku­wa gir­ýär. Ol bu ýer­de hem öz deň-duş­la­ry bi­len çe­per hö­wes­jeň­le­riň gur­nak­la­ryn­da çy­kyş ed­ýär, okuw­dan we iş­den boş wagt­la­ry şä­her­dä­ki teatr­da go­ýul­ýan oýun­la­ra to­ma­şa ed­ýär. Şeý­le­lik­de, sun­ga­ta bo­lan söý­gü­si ony 4-nji ýyl ta­lyp­lyk­dan we gel­jek­de ag­ro­nom bol­mak ar­zu­wyn­dan ar­tist bol­ma­ga alyp bar­ýar.
Umu­my or­ta bi­lim­li, göz­ýe­ti­mi we dün­ýä­ga­raý­şy giň bo­lan My­rat te­at­r sungaty bi­len yk­ba­ly­ny bag­la­ýar. Ol te­at­ryň bo­sa­ga­syn­dan 1934-nji ýyl­da ät­läp, tä 1970-nji ýy­la çen­li – hor­mat­ly dynç aly­şa çyk­ýan­ça bi­reg­ne Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki Mol­la­ne­pes adyn­da­ky Türk­men döw­let aka­de­mi­ki dra­ma te­at­ryn­da zäh­met çek­ýär. Şeý­le­lik­de, ol 1926-njy ýyl­da Türk­me­nis­ta­nyň Ma­ga­ryf halk ko­mis­sar­ly­gy­nyň rus dra­ma te­at­ry­nyň ýa­nyn­da açy­lan il­kin­ji mil­li dra­ma stu­di­ýa­sy­ny ta­mam­lan türk­men ar­tist­le­ri, gel­jek­ki teatr we ki­no sun­ga­ty­nyň ägirt­le­ri bo­lan Aman Gul­mäm­me­dow, Al­ty Gar­ly­ýew, Ba­zar Ama­now, Gy­lyç Ber­di­ýew, Su­raý My­ra­do­wa, Ogul­gur­ban Dur­dy­ýe­wa, Gal­pak Her­rä­ýew, Sa­ry Gar­ry­ýew, Gul­luk Ho­ja­ýew, Gul­ki­şi Gul­my­ra­dow, Al­la­na­zar Gur­ba­now da­gy­la­ryň ara­sy­na düş­ýär.
On do­kuz ýaş­ly gur­sa­gy hy­juw­dan do­ly My­rat teatr­da işe baş­lan gü­nün­den özü­ne yna­ny­lan keşp­le­ri dö­ret­mä­ge tu­tan­ýer­li­lik, dö­re­di­ji­lik bi­len ýa­pyş­ýar. Onuň her bir dö­red­ýän ulu­ly-ki­çi­li keşp­le­ri teatr sun­ga­ty­nyň muş­dak­la­ry­nyň sy­lag-hor­ma­ty­na my­na­syp bol­ýar. Eý­ýäm teatr sun­ga­tyn­da öz my­na­syp or­nu­ny ta­pan us­sat­la­ryň ara­syn­da My­rat Se­ýit­ny­ýazow te­bi­gy guý­ma­gur­sak ze­hi­ni bi­len özü­ni yk­rar et­dir­ýär. Ol Türk­men döw­let aka­de­mi­ki dra­ma te­at­ry­nyň sah­na­syn­da hal­ka hyz­mat et­mek bi­len teatr sun­ga­tyn­da gaý­ta­lan­ma­jak, öz­bo­luş­ly, kö­püň ha­lan keşp­le­ri­ni dö­re­dip uly iş­le­ri bi­tir­ýär.
Şu ýer­de onuň te­at­ryň sah­na­syn­da ýo­ka­ry us­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­ren keşp­le­ri­niň kä­bi­ri­ni ýat­lap geç­sek ýer­lik­li bo­lar. «Ke­mi­ne» spek­tak­lyn­da Ke­mi­nä­niň, «Keý­mir kör­de» Çor­ly­nyň, «Zöh­re-Ta­hyr­da» Ha­san bag­ba­nyň, «Der­ňew­çi­de» Bob­çins­ki­niň, «Ko­rol Lir­de» Şu­tyň (wä­şi), «Zo­ra­ýak­dan dok­tor­da» Zga­na­re­liň, «Tur­mak­da» Dur­dy­nyň, «Bah­çi­sa­raý çüw­dü­ri­min­de» Ha­sa­nyň, «Wa­tan og­lun­da» Ora­zyň, «Ýa­lan has­sa­da» Ar­ga­na­nyň, «Aý­na­da» Gel­di­niň, «Baý we bat­rak­da» ka­zy­nyň, «Kö­ne dost­lar­da» Sen­ýa­nyň, «Gi­ji­gen söý­gü­de» Dor­me­don­tyň, «Otel­lo­da» Otel­lo­nyň, «Kü­müş çi­lim ga­byn­da» My­ra­dyň, «Ço­pan og­lun­da» Ber­di­niň, «Bagt­da» Ýu­ri­niň, «Gü­nä­siz gü­nä­kär­de» Mi­low­zo­ro­wyň, «Al­lan aga­nyň maş­ga­la­syn­da» Gur­ba­nyň, «Ars­lan­da» Ga­ra­ta­ýyň keşp­le­rini ýe­ri­ne ýe­tir­di.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow teatr­da 1947-nji ýyl­dan baş­lap akt­ýor­lyk işi bi­len re­žis­sýor­lyk işi­ni bi­le ut­gaş­dy­ryp alyp bar­ýar. Onuň teatr sah­na­syn­da go­ýan «Ýer­dä­ki jen­net», «Ke­se­ki­niň kö­le­ge­si», «Gü­nor­ta­nyň gy­rak çe­tin­de», «Bagt kö­li», «Kim gü­nä­kär», «Bagt­ly ýaş­lyk», «Agy­ry­ly diş» at­ly oýun­la­ry sah­na­laş­dy­ryl­ýar.
Gü­se­ýin Muh­ta­row bi­len bi­le­lik­de go­ýan «Al­lan aga­nyň maş­ga­la­sy» at­ly oý­ny to­ma­şa­çy­lar ta­ra­pyn­dan gyz­gyn gar­şy­lanýar we te­at­ra uly şöh­rat ge­ti­rýär.
Ol te­bi­gy ze­hi­ni, sah­na us­sat­ly­gy bi­len her bir dö­red­ýän keşp­le­ri­ne örän dö­re­di­ji­lik­li çe­me­le­şip, özü­niň äh­li uky­by­ny ba­gyş ed­ýär. My­rat aga to­ma­şa­çy­ny gy­zyl-gy­ra­n gülüşdirip, olar­da şat­lyk duý­gu­sy­ny oýa­ryp bil­ýän be­lent adam­kär­çi­lik­li adam­la­ryň bi­ri bol­ýar.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow di­ňe bir teatr­da ýo­ka­ry çe­per­çi­lik­li keşp­le­ri we kö­püň al­ky­şy­na my­na­syp bo­lan oýun­la­ry sah­na­laş­dyr­mak bi­len çäk­len­män, me­de­ni çä­re­le­re hem işeň­ňir­lik bi­len gat­na­şyp, kö­pe gö­rel­de bol­ýar. Kärdeşleri bi­len dö­re­di­ji­lik sa­par­la­rynda oba adam­la­ry­nyň we eda­ra-kär­ha­na­la­ryň zäh­met­keş­le­ri­niň ara­syn­da bo­lup, ola­ryň me­de­ni­ýet­li dynç al­mak­la­ry­ny gu­rap, köp al­kyş­ al­ýar­.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zo­wyň teatr sun­ga­tyn­da hal­kyň söý­gü­si­ni ga­za­nyp, ady­gyp ug­ra­ma­gy bi­len ony ki­no sun­ga­ty­na hem ça­gyr­ýar­lar. Ol yna­ny­lan keşp­le­ri us­sat­lyk bi­len dö­re­di­ji­lik­li ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. «Aşyr aga­nyň höt­jet­li­gin­dä­ki» Ber­di del­lek­çi­niň, «Ço­pan og­lun­da­ky» su­rat­keş Ber­di­niň, «Uzak­da­ky ge­lin­lik­dä­ki» hat-pe­tek gat­na­dy­jy Mer­ge­niň keşp­le­ri­ni us­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­tir­ýär.
Bu ki­no­la­ryň dö­re­di­le­ni­ne 60 ýyl­dan gow­rak wag­tyň ge­çen­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, hä­zir hem My­rat Se­ýit­ny­ýa­zo­wyň dö­re­den keşp­le­ri bi­ziň ýü­re­gi­miz­de ýa­şa­ýar.
Ol dra­ma­tur­gi­ýa, çe­per ter­ji­me bi­le­nem yzy­gi­der­li meş­gul­lan­ýar. Onuň «Şar­pyk», An­na Na­za­row bi­len bi­le­lik­de ýa­zan «Iki do­gan», Al­la­gu­ly Re­je­bow bi­len bi­le­lik­de ýa­zan «Çak­ny­şyk» pýe­sa­la­ry esa­syn­da teatr­da goý­lan spek­takl­lar to­ma­şa­çy­lar­da uly tä­sir gal­dy­r­dy.
Onuň teatr sun­ga­ty­ny ös­dür­mek­dä­ki bi­ti­ren uly hyz­mat­la­ry na­za­ra al­nyp ýo­ka­ry ba­ha be­ril­di. 1944-nji ýyl­da oňa At ga­za­nan ar­tis­t, 1955-nji ýyl­da bol­sa Halk ar­tis­ti di­ýen hor­mat­ly at da­kyl­dy. Ol Zäh­met Gy­zyl Baý­dak or­de­ni­niň iki­si, «Eder­men­lik­li zäh­me­ti üçin» di­ýen me­dal, Türk­me­nis­ta­nyň Me­de­ni­ýet mi­nistr­li­gi­niň hor­mat hat­la­ry we gym­mat ba­ha­ly ýa­dy­gär­lik sow­gat­la­ry bi­len sy­lag­lan­dy.
My­rat Se­ýit­ny­ýa­zow il-gü­nü­ne ýag­şy­lyk et­mek üçin dog­lan adam­dy. Ol hassa ýa­tyr­ka-da, halk ho­ja­ly­gy­my­zyň, me­de­ni­ýe­ti­mi­ziň ýag­da­ýy bi­len gy­zyk­la­nyp­dyr. Onuň özem el­my­da­ma ag­zy­bir­li­giň, ýol­daş­ly­gyň, dost­lu­gyň, do­gan­ly­gyň ta­rap­da­ry bo­l­dy. Onuň aýa­ly Fah­ri­ýa Aly­ýe­wa hem öz yk­ba­ly­ny sun­gat bi­len bag­lap, il-gü­nüň, hal­kyň öňün­de uly iş­le­ri bi­ti­ren ze­nan. Ola­ryň ça­ga­la­ry, ag­tyk­la­ry, çow­luk­la­ry hem halk ho­ja­ly­gy­nyň dür­li pu­dak­la­ryn­da ak ýü­rek­den zäh­met çe­kip, döw­let sy­lag­la­ry­na, ýag­ny gy­zy Mäh­ri My­ra­do­wa «Wa­ta­na bo­lan söý­gü­si üçin» di­ýen me­da­la (1999ý.) we «Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gä­ri» di­ýen hor­mat­ly ada (2001ý.), beý­le­ki gy­zy Sel­wi Sy­so­ýe­wa bol­sa «Wa­ta­na bo­lan söý­gü­si üçin» di­ýen me­da­la (1999ý.) my­na­syp bol­du­lar.
Ar­tyk oba­sy­nyň hal­ky türk­men sun­ga­ty­na we ede­bi­ýa­ty­na bü­tin kal­by bi­len ber­len, te­bi­gy guý­ma­gur­sak ze­hin­li oba­daş­la­ry­na buý­san­ýar­lar hem-de ony he­mi­şe ýag­şy­lyk­da ýat­la­ýar­lar.
Ha­lal zäh­me­ti bi­len ylym-bi­lim­de, sun­gat­da öç­me­jek yz go­ýan il­deş­le­ri­mi­zi hormat bi­len ýat­la­ýan hor­mat­ly Prezidentimiziň ja­ny sag, öm­ri uzak, il-ýurt bäh­bit­li alyp bar­ýan iş­le­ri he­mi­şe ro­waç al­syn!

Ça­ry­my­rat GA­RA­HA­NOW,
Türk­men döw­let ne­şir­ýat gul­lu­gy­nyň
«Türk­men­met­bu­ga­tüp­jün­çi­lik»
mad­dy-teh­ni­ki üp­jün­çi­lik kär­ha­na­sy­nyň
baş hü­när­me­ni.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА