Se­siň tiz­li­gi suw­da, ho­wa­da we ho­wa­nyň dü­zü­min­dä­ki gaz­la­ryň ta­pa­wut­ly­ly­gy­na gö­rä üýt­ge­ýär. Mar­syň at­mos­fe­ra­syn­da köp muk­dar­da kö­mür­tur­şy ga­zy bar. Bu pla­ne­ta­da at­mos­fe­ra­nyň dy­kyz­ly­gy Ýe­riň at­mos­fe­ra­sy­nyň 7 gö­te­ri­mi ýa­ly­dyr. Ýer­de ses tol­kun­la­ry­nyň ho­wa­da­ky tiz­li­gi se­kunt­da 344 met­re ba­ra­bar bol­ýar. Ses tol­kun­la­ry kö­mür­tur­şy ga­zy­nyň için­den se­kunt­da 267 metr tiz­lik bi­len he­re­ket ed­ýär. Ge­liý ga­zy­nyň için­den bol­sa ada­ty ho­wa şert­le­rin­dä­ki­den üç es­se çalt ýaý­ra­ýar. Ýag­ny ho­wa­nyň dü­zü­mi se­siň tiz­li­gi­ne gö­nü­den-gö­ni tä­sir ed­ýär.
Ses ho­wa­da, suw­da ýa-da dür­li gaz­la­ryň için­den ge­çe­nin­de ba­syş tol­kun­la­ry­ny eme­le ge­tir­ýär. Ba­syş tol­kun­la­ry­nyň ýaý­ra­ma­gy üçin se­siň he­re­ket ed­ýän ýe­rin­dä­ki mo­le­ku­la­lar bi­ri-bi­ri­ne ur­ma­ly bol­ýar. Şol se­bäp­li ses tol­kun­la­ry has dy­kyz ýer­de has uzak ara­ly­ga gid­ýär. My­sal üçin, aýak se­si ýer­de ho­wa­da­ky­dan has uza­ga eşi­dil­ýär. Se­bä­bi ho­wa­ny eme­le ge­tir­ýän mo­le­ku­la­la­r bi­ri-bir­le­ri­ne ur­mak üçin has köp ýol geç­me­li bol­ýar. Şeý­le­lik­de, ses tol­kun­la­ry­nyň ener­gi­ýa­sy gys­ga wagt­da ýit­ýär.
Şeý­le hem ses so­wuk­da ys­sy­da­ky­dan has ýu­waş he­re­ket ed­ýär. Ýag­ny, se­siň tiz­li­gi­ne di­ňe ho­wa­nyň dü­zü­mi däl, eý­sem, ýy­ly­lyk hem tä­sir ed­ýär. Gy­zyl pla­ne­ta diý­lip hem at­lan­dy­ryl­ýan Mars­da at­mos­fe­ra­ or­ta­ça 50 de­re­je so­wuk. Bu pla­ne­ta­da ses tol­kun­la­ry­nyň tiz­li­gi Ýer­dä­ki­den has ýu­waş. Şeý­le hem bu pla­ne­ta­da ses Ýer­dä­ki­den has gys­ga ara­ly­ga ýet­ýär. Ge­çi­ri­len bar­lag­lar­da Ýer­de 1 ki­lo­met­re ýet­ýän ses Mars­da ba­ry-ýo­gy 10 met­re ýet­ýär.

Altyngözel Hangulyýewa,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň talyby.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА