Eziz Di­ýa­ry­my­zyň te­bi­ga­ty ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­ne diý­seň baý. Türk­men te­bi­ga­ty­nyň iň gö­zel jan­dar­la­ry­nyň bi­ri hem sül­gün­dir. Gu­şuň bu gör­nü­şi öý to­wu­gy­na ça­lym­daş bo­lup, guý­ru­gy in­çe­den uzyn, ho­ra­zy­nyň reň­ki ala, al­tyn­sow, go­ýy-ýa­şyl, mä­mi­şi we ma­wum­tyl bol­ýar. Uzyn guý­ru­gy sa­rym­tyl-gy­zy­lym­tyl-ýa­şyl öwüs­ýär. Mä­ki­ýa­ny­nyň reň­ki goňur­rak sa­ry, boý­ny me­lew­şe öwüş­gin­li­dir. Ho­ra­zy mä­ki­ýa­nyn­dan ep-es­li uly bo­lup, uzyn guý­ru­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Uçup bar­ýar­ka haý­sy­dyr bir howp aba­nan­da, ba­da-bat go­nup, çöp-ça­la­myň ara­sy bi­len yl­gap baş­la­ýar. Yl­gan wag­ty kel­le­si­ni we boý­nu­ny öňe süýn­di­rip, guý­ru­gy­ny ýo­ka­ryk gal­dyr­ýar. Ga­ty yl­ga­ýar. Pes­saý we az uç­ýar. Bu guş­lar, esa­san, jeň­ňel­lik­de ýa­şa­ýar­lar. Ho­raz­la­ry­nyň ag­ra­my 2 kg, mä­ki­ýan­la­ry­nyň­ky 1,4 kg tö­we­re­gi bol­ýar. Ýur­du­myz­da sül­gü­niň 4 sa­ny aşa­ky gör­nü­şi duş­ýar (pars, mur­gap, amy­der­ýa we hy­wa). Olar ýe­lek ör­tü­gi­niň, ýu­murt­ga­la­ry­nyň reňk­le­ri­niň dür­lü­li­gi, kö­pel­ýän wagt­la­ry we ýa­şa­ýan ýer­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.
Sül­gün­ler Gün­ba­tar we Gü­nor­ta Ýew­ro­pa­da, Kaw­kaz­da, A­zi­ýa­nyň köp ýe­rin­de, Ame­ri­ka­nyň, Awst­ra­li­ýa­nyň, Tä­ze Ze­lan­di­ýa­nyň we Tas­ma­ni­ýa­nyň kä­bir ýer­le­rin­de duş gel­ýär. Ýur­du­myz­da Gün­ba­tar Kö­pet­dag­da, Amy­der­ýa­nyň, Te­jen, Mur­gap, Ga­ra­gum der­ýa­la­ry­nyň jül­ge­le­rin­de mes­gen tu­tunan sül­gün­ler jeň­ňel­lik­ler­de, ga­myş­lyk­lar­da, ýyl­gyn­lyk­lar­da, ös­gün ot­luk we eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri­niň go­la­ýyn­da, şor suw aka­ba­la­ry­nyň, suw­ly ýap­la­ryň ke­nar­ýa­ka­la­ryn­da ýa­şa­ýar. Gü­nor­ta­da guş­la­ryň il­kin­ji jüý­je­le­ri ap­re­liň bi­rin­ji ýa­ry­myn­da, de­mir­ga­zyk­da ma­ýyň ba­şyn­da çyk­ýar. Hö­würt­ge­si ýer­de, içi­ne ösüm­lik­le­riň çy­by­jak­la­ry, bal­da­jyk­la­ry ýa-da ot­la­ryň çüý­rän ga­lyn­dy­la­ry we öz ýe­lek­le­ri ga­tyş­dy­ry­lyp dü­şelen oý­ta­jykda ýerleşýär. Sül­gü­niň jüý­je­le­ri­ni bäş aý­dan soň­ra ulu­la­ryn­dan ta­pa­wut­lan­dy­ryp bol­ma­ýar. Sül­gün­le­riň iý­mit sa­na­wy­na ösüm­lik­le­riň mi­we­le­ri, to­hum­la­ry, tut kö­me­le­gi, gur­çuk­lar, ba­lyk­gu­lak­lar, dür­li mör-mö­jek­ler, hat­da maý­da­ja ba­lyk­lar we su­wul­gan­lar gir­ýär.
Sül­gün­ler kä­ha­lat­lar­da adam­la­ryň ýa­şa­ýan ýe­r­le­ri­ne hem ara­laş­ýar­lar. Hat­da öý to­wuk­la­ry­nyň ara­sy­na go­şu­lyp, ola­ryň iým­le­ri­ni hem çok­ýar­lar. To­mus we güýz pas­lyn­da sül­gün­ler hö­würt­ge­le­mek üçin amat­ly bo­lan ýyl­gyn­lyk­lar­da, ig­de jeň­ňel­lik­le­rin­de gez­ýär­ler. Gy­şy­na bol­sa, esa­san, to­raň­ňy­lyk we bu­ýan­ly jeň­ňel­lik­ler­de sak­lan­ýar­lar. Guş­lar to­kaý­la­rda­ky zy­ýan­keş mör-mö­jek­le­riň li­çin­ka­la­ry­ny, ýu­murt­ga­la­ry­ny köp­çü­lik­le­ýin gy­ryp, to­kaý­la­ryň iş­jeň­li­gi­niň ka­da­laş­ma­gy­na ýar­dam ed­ýärler.

Re­jep­gül HUD­DY­ÝE­WA,
Türk­me­nis­ta­nyň Te­bi­ga­ty go­ra­mak jem­gy­ýe­ti­niň Le­bap we­la­ýat bö­lü­mi­niň hü­när­me­ni.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА