Yn­san kal­by­na bar­ýan ýol­lar

Ar­tist­le­re ba­şa­gaý wag­ty so­rag ber­seň, olar öz için­dä­ki pi­ki­ri­ni dog­ry aýd­ýar. Bol­ma­sa olar el­my­da­ma öz­gäň dur­mu­şyn­da ge­zip, içi­ni gep­le­dip ýö­ren­dir­ler. Kä­bir­le­ri da­gy bir­den­kä «sa­lam» di­ýäý­seň, il­ki du­rup, gö­züň içi­ne se­re­dip, on­dan soň «sa­lam» diý­ýär­ler. Mer­da­nam şo ze­ýil­li ar­tist­le­re de­giş­li. Men ýa­zyp otu­ran ma­ka­la­my soň­la­mak üçin onuň ýa­ny­na ba­ryp, «sa­lam» di­ýe­nim­de, grim ota­gyn­da göz­le­ri­ni bir no­ka­da di­kip otu­ran ar­tist ýi­git bir­nä­çe se­kun­tdan soň: «Wiý, sa­lam, gel, gel, şu wagt tä­ze sah­na­laş­dy­ryl­ýan spek­takl­da­ky keş­bim bi­len äh­li za­dy unu­dyp­dy­ryn» di­ýip özü­ne gel­di.

Kal­byň­da bes­le­ýän ar­zu­wy­ňa ýet­me­gi öňüň­de mak­sat edin­seň, ýe­til­me­jek men­zil ýok­mu­ka diý­ýän. Aja­ýyp ça­ga­lyk döw­rüň­de şeý­le so­rag be­ril­ýär: «Sen ula­laň­da kim bol­jak?» Adat­ça, ça­ga­lar «Mu­gal­lym, luk­man bol­jak ýa-da ma­şyn, ot­ly, uçar sür­jek» diý­ýär­ler. Oba­da önüp-ösen­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, Mer­dan gö­nü­den-gö­ni «Men ar­tist bol­jak» diý­ýär. Bi­ziň gür­rü­ňi­ni et­jek söh­bet­de­şi­miz Baý­ra­ma­ly et­ra­by­nyň Şa­pak ge­ňeş­li­gin­de do­g­lan, Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ma te­at­ry­nyň ar­tis­ti Mer­dan Ça­ry­ýew.
Mer­dan ýaş­lyk­dan te­le­ýaý­lym­da goý­be­ril­ýän «Aşyr aga­nyň höt­jet­li­gi», «Gor­kak ba­tyr», «Döw­ra­nyň baş­dan ge­çi­ren­le­ri», «Aý­gyt­ly ädim», «Ja­dy­ly hün­ji ha­kyn­da ro­wa­ýat», «Mag­tym­gu­ly» , «Mu­ka­myň sy­ry», hat­da söz­süz dü­şü­ri­len kö­ne «Um­bar» ýa­ly türk­men ki­no­film­le­ri­ni ürç edip gör­ýär. Ek­ran­da ki­no, teatr sun­ga­ty­nyň düý­bü­ni tu­tu­jy­lar Al­ty Gar­ly­ýew, Mu­ham­met Çer­ke­zow, Ba­zar Ama­now, Aman Gul­mäm­me­dow, Ba­ba An­na­now, Ar­tyk Jal­ly­ýew, Hom­mat Mül­lük, Ata Dur­dy­ýew ýa­ly us­sat ar­tist­le­ri gö­rüp, şo­lar ýa­ly ar­tist bol­ma­gy ar­zuw ed­ýär.
«Biz ki­çi­käk bir sa­par oba klu­by­na ar­tist­le­r çy­kyş et­mä­ge gel­di­ler. Şon­da Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Ak­my­rat Hüm­me­dow «Söý­me­di­ge süý­ken­me» spek­tak­lyn­da Go­da­la­gyň keş­bi­ni jan­lan­dyr­dy. Şeý­le-de, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tist­le­ri Oraz­je­mal Ho­jy­ýe­wa, Nur­bi­bi Na­za­ro­wa da­gy­nyň sah­na­da jan­lan­dyr­an keşp­le­ri men­de uly tä­sir gal­dyr­dy we ar­tist bol­ma­ga hö­we­si­mi beý­nim­de be­ket­di. Şon­dan soň men mek­dep­de synp­la­ryň ara­syn­da ge­çi­ril­ýän ýa­ryş­lar­da, baý­ram­çy­lyk­lar­da, Gur­ban­na­zar Atak­ga­ýe­we, Ju­ma Ýaz­my­ra­do­wa öý­kü­nip, gys­ga­jyk sah­na­la­ra go­şu­lyp, çy­kyş edip baş­la­dym. Dog­ru­sy, kö­püň öňü­ne çyk­mak, on­da-da deň-duş mek­dep okuw­çy­la­ry­nyň, mu­gal­lym­la­ryň öňün­de sah­na oý­na­mak bir­ba­da aň­sat düş­män­di. Otu­ran­la­ryň göz­le­ri­ne gö­züm kak­lyş­dy­gy, aýt­jak sö­züm ýat­dan çy­kyp, bir­ba­da tol­gu­nyp, al­jy­ran ýer­le­rim köp bo­lup­dy. Şeý­le­-de bol­sa me­niň «Hök­man ar­tist bol­ma­ly» di­ýip öňüm­de go­ýan ýü­re­gim­dä­ki mak­sa­da ok­gun­ly­ly­gym güýç be­rip­di» di­ýip, Mer­dan gür­rüň ber­ýär.
Mer­da­nyň mak­sat edi­nen ça­ga­lyk ar­zu­wy bu gün ha­syl bol­dy. 1997-nji ýyl­da oňa paý­tag­ty­myz­da ýer­leş­ýän Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by bol­mak ne­sip et­di. Mer­dan ta­lyp­lyk döw­ri göz öňü­ne gel­ýän ýa­ly bir­sel­lem ýat­la­ma bag­lan­dy-da, sö­zü­ni do­wam et­di: «Men Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by bol­dum. Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Aman Gur­ban­dur­dy­ýew, Nur­mu­ham­met Ke­şi­kow sah­na us­sat­ly­gyn­dan, Aman Mäm­me­dow sah­na di­lin­den sa­pak ber­di­ler. Okan döw­rüm­de 1-nji ýyl­da di­ňe et­ýud, 2-nji ýyl­da A.P. Çe­ho­wyň «Söz aý­dyş» ese­ri esa­syn­da sah­na­laş­dy­ry­lan sah­na bö­le­gin­de söz aýt­ma­ga ge­len Iwan Wa­sil­ýe­wi­çiň keş­bi­ni ýe­ri­ne ýe­tir­dim. Bu eser ko­me­di­ýa žan­ryn­da­dy. 3-nji ýyl­da Aman Gur­ban­dur­dy­ýe­wiň «Gö­rog­ly» des­sa­ny­nyň «Gy­ra­tyň ogur­la­ny­şy» şa­ha­sy esa­syn­da go­ýan spek­tak­lyn­da alyp­ba­ry­jy­nyň we Gö­rog­ly­nyň ýi­git­le­ri­niň bi­ri­niň keş­bi­ni ýe­ri­ne ýe­tir­dim. 4-nji ýyl­da Ab­dy­re­şit Ta­şo­wyň «Ja­han sa­hy­sy» ese­ri esa­syn­da sah­na­laş­dy­ry­lan spek­tak­lyn­da Elp­run şa­nyň keş­bi­ni jan­lan­dyr­dym. Bu bi­ziň dip­lom işi­miz bo­la­ny üçin, to­ma­şa et­mä­ge do­gan-ga­ryn­daş­la­ry­my­zy hem ça­gy­ryp­dy­lar. Oňa ejem bi­len do­ga­nym Ýag­şy gel­di. Spek­takl baş­la­dy. Men hem sah­na­da grim­li, pen­jek­li. Şon­da oýun gör­mä­ge ge­lip, zal­da otu­ran ejem me­ni ta­na­man, oýun gu­ta­ry­be­ren­de do­ga­nym­dan: «Mer­dan sah­na ha­çan çyk­ýar» di­ýip so­rap­dyr. Do­ga­nym: «Il­ki­ba­da men hem ta­na­ma­dym, şol Elp­run şa­nyň keş­bi­ni ýe­ri­ne ýe­ti­ren og­luň Mer­dan­-da» di­ýip­dir. Spek­takl ga­ty go­wy gö­rül­di».
Mer­dan teatr ug­run­dan ýo­ka­ry bi­lim al­dy. Oku­wy ta­pa­wut­ly ta­mam­lap, uly hö­wes bi­len Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ma te­at­ry­nyň sah­na­sy­na gel­di. 2001-nji ýyl­da kö­mek­çi ar­tist we­zi­pe­si­ne işe baş­lan Mer­da­n şu ýyl­la­ryň için­de özü­ne yna­ny­lan ça­ga­lar üçin sah­na­laş­dy­ry­lan eser­ler­den baş­lap, ko­me­di­ýa, dra­ma eser­le­rin­de hem ulu­ly-ki­çi­li keşp­le­riň on­lar­ça­sy­ny dö­re­dip, to­ma­şa­çy­la­ryň söý­gü­si­ni ga­zan­dy. Öz ýaş­ly­gy­na ga­ra­maz­dan, ta­ry­hy şah­sy­ýet­le­riň keşp­le­ri­ni sah­na­da jan­lan­dyr­dy. Ol A.Al­la­ko­wyň «Gud­rat­ly çeş­me­sin­de» Arç­ma­nyň, A.Ho­ja­my­ra­do­wyň «Öwez öý­le­nen­» spek­tak­lyn­da Öwe­ziň, «Zeý­ne­la­rap­da» Hü­se­ýi­niň, M.Ömü­riň «Sel­juk Sol­ta­nyn­da» Mah­myt be­giň, «Sol­tan Je­la­let­din­de» Je­la­let­di­niň, «Sar­gyt­da» We­pa­my­ra­dyň, G.Muh­ta­ro­wyň «Al­tyn ba­ly­gyn­da» Ta­hy­ryň, A.Şa­ku­ly­ýe­wiň «To­ba» ese­rin­de Röw­şe­niň, «Mu­kad­des söý­gü­de» Pe­na­nyň, D.Ora­ýe­wiň «Leý­li-Mež­nu­nyn­da» Da­wut Ser­da­ryň, G.Da­ňa­ta­ro­wyň «Ke­mi­ne­sin­de» Ýa­nyk ba­ty­ryň, E.Ak­my­ra­do­wa­nyň «Yş­kyň um­ma­nyn­da kü­rek­siz» ese­rin­de Mol­la­ne­pe­siň, «Mä­lik şa­da» Ar­tyk be­giň, N.Re­je­po­wyň «Ha­lal ha­zy­na» ese­rin­de Şa­ja ço­pa­nyň, Ç.Aýt­ma­to­wyň «El­wan ýag­lyk­ly ser­wim» ese­rin­de Jan­ta­ýyň, G.Da­ňa­ta­ro­wyň «Söý­gi bi­zi ha­las eder» ese­rin­de Ata­gyň, G.Na­za­ro­wyň «Ta­lyp söý­gü­sin­de» Me­re­diň, G.Da­ňa­ta­ro­wyň «Te­kep­bir gyz» spek­tak­lyn­da He­le­baý gö­de­giň, G.Ka­ka­ba­ýe­wiň «Gum­ly ge­lin» oý­nun­da Mö­je­giň, M.Ak­mäm­me­do­wyň «Ir ge­len ba­har» spek­tak­lyn­da Päl­wa­nyň, A.Wam­pi­lo­wyň «Myh­man­ha­na­da» oý­nun­da Ko­ma­ýe­wiň, N.Re­je­po­wyň «Aç mö­jek» ese­rin­de mö­je­giň, N.Sö­ýü­no­wyň «Gül­nar­jan» ese­rin­de ço­pa­nyň, A.Işan­gu­ly­ýe­wiň «Taý­har­jyk» ese­rin­de ala­ka­nyň we baş­ga-da bir­nä­çe eser­ler esa­syn­da goý­lan spe­takl­lar­da ulu­ly-ki­çi­li keşp­le­ri sah­na­da jan­lan­dyr­dy. Mer­dan spek­takl­lar­dan da­şa­ry baý­ram­çy­lyk­lar üçin taý­ýar­lan­ýan «Gül­ki ag­şam­la­ryn­da» hem gül­kü­li sah­na­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­ýär.
Mer­dan­dan: «Dö­red­ýän keşp­le­riň­den lez­zet al­ýar­myň?» di­ýip so­ra­nym­da, ol: «Oý­na­ýan keşp­le­rim bi­len yn­san kal­by­na ara­la­şyp bil­sem, umu­man, to­ma­şa­çy­la­ryň kal­byn­da­ky has­ra­ty­na, be­gen­ji­ne, duý­gu­sy­na jo­gap ta­pyp bil­sem, ar­ma­nym ýok. Onuň üçin, iň bär­ki­si, biz ar­tist­le­riň gö­zü­miz­den ak­ýan be­genç­li ýa-da gy­nanç­ly ýa­şy­myz ýa­lan bol­ma­ly däl­dir. Ýa­lan­dan ag­la­jak ýa-da gül­jek bol­du­gyň, keşp­dä­ki hä­si­ýe­tiň ýo­ýul­dy­gy­dyr. Keşp ýo­ýul­sa-da ar­tis­tiň, spek­tak­lyň ba­ha­sy gaç­ýan­dyr. Bi­ziň dö­red­ýän keşp­le­ri­miz otu­ran to­ma­şa­çy­la­ra tä­sir et­me­li. Şeý­le­-de, be­genç duý­gu­sy bi­len, ýe­ňil­lik bi­len öý­le­ri­ne gaýt­ma­ly. To­ma­şa­çy­la­ryň ýüz­le­rin­den şu duý­gu­la­ry du­ýup bil­sem, yh­la­sy­myň ýe­ri­ne düş­dü­gi di­ýip pi­kir ed­ýä­rin. Me­niň üçin iň uly lez­zet şol» di­ýip jo­gap be­rip­di.
Mer­dan Ça­ry­ýew tä­ze möw­süm­de tä­ze spek­takl­la­ry dö­ret­mek ug­run­da köp iş­ler ed­ýär. Ol hormatly Prezidentimiziň me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri üçin ed­ýän ata­lyk ala­da­la­ry­na jo­gap edip, gö­zel, asu­da döw­rü­mi­zi wasp ed­ýän spek­takl­lar­da özü­ne yna­ny­lan keşp­le­ri dö­ret­me­giň pi­ki­rin­de. Biz Mer­da­na hal­ka hyz­mat edip, uly ab­ra­ýa, üs­tün­lik­le­re eýe bo­lup, sun­gat äle­min­de ýo­ka­ry bas­gan­çak­la­ra ýet­me­gi­ni ar­zuw ed­ýä­ris.

Ma­ýa Ça­ry­ýe­wa,
Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky
döw­let dra­ma te­at­ry­nyň bö­lüm mü­di­ri.