Ha­ly­pa-şä­girt mek­de­bi

Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de ha­ly­pa-şä­girt ýo­lu­ny ös­dür­me­giň äh­mi­ýe­ti bi­möç­ber­dir. Se­bä­bi, ha­ly­pa­çy­lyk mek­de­bi müň­ýyl­lyk­la­ryň do­wa­myn­da ke­ma­la ge­len türk­men dün­ýä­sin­den göz­baş al­ýar. Ha­ly­pa­çy­lyk is­len­dik kär­de-de ze­rur­dyr. «Şä­girt ha­ly­pa­dan oz­dur­ma­sa kär ýi­ter» diý­li­şi ýa­ly, ha­ly­pa­nyň öwüt-ün­dew­le­rin­den, iş usul­la­ry­ny öw­ret­mek ba­bat­da­ky ne­si­hat­la­ryn­dan göw­ni ga­nat­la­nan ýaş­la­ryň gel­jek­de öz kä­ri­ne ez­ber, zäh­met­sö­ýer adam­lar bo­lup ýe­tiş­jek­di­gi düş­nük­li­dir. Kä­bir ýaş­la­ryň hü­nä­ri­ne us­sat­lyk bi­len erk ediş­le­ri­ni gö­ren­le­rin­de: «Aý, ol ha­ly­pa gö­ren, ha­ly­pa­çy­lyk mek­de­bi­ni ge­çen şä­girt­dir» di­ýip, ýer­lik­li ba­ha ber­ýär­ler. Men hem şu ýer­de öz ha­ly­pam bo­lan Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gä­ri Gö­zel Hum­ma­ýe­wa ba­ra­da söz aça­sym gel­ýär.
Gö­zel Hum­ma­ýe­wa 1946-njy ýy­lyň aw­gust aýy­nyň 16-sy­na Aş­ga­bat şä­he­rin­de sun­gat ussatlarynyň maş­ga­la­syn­da dünýä inýär. Onuň ka­ka­sy Ýo­la­man Hum­ma­ýew ýur­du­my­zyň il­kin­ji ope­ra aý­dym­çy­la­ry­nyň bi­ri­dir. Eje­si Bi­bi Çi­ra­to­no­wa ha­ly­pa tans­çy hem-de «Aý­gyt­ly ädim», «Aý­na», «Aý­ra­tyn tab­şy­ryk», «Aşyr aga­nyň höt­jet­li­gi» ýa­ly en­çe­me çe­per film­ler­de ýat­da ga­ly­jy keşp­le­ri dö­re­den ze­hin­li ar­tist hök­mün­de giň­den ta­nal­ýar. Do­ga­nog­lany Ata Ila­ma­now hem ýaz ýa­ly ýa­kym­ly se­si bi­len mil­li aý­dym-saz sun­ga­ty­myz­da öz­bo­luş­ly yz gal­dyr­dy. Sun­ga­ta öm­rü­ni bag­lan iki us­sa­dyň maş­ga­la­syn­da ke­ma­la ge­len gyz ola­ryň ýol-ýö­rel­ge­le­ri­ni do­wam et­me­giň ar­zu­wyn­da bol­ýar. 1956-njy ýyl­da ozal­ky Le­ling­ra­dyň, hä­zir­ki Sankt- Pe­ter­bur­gyň A. Ý. Wa­ga­no­wa adyn­da­ky döw­let ho­re­ogra­fi­ýa mek­de­bi­ne oku­wa gir­ýär. Dog­duk me­kan­yndan uzak­da do­kuz ýyl tans sun­ga­ty­nyň in­çe syr­la­ry­ny öw­ren­mek ýaş gyz üçin ýe­ňil bol­ma­sa-da, ol ýü­re­gin­de bes­län ar­zu­wy­na ýet­mek üçin yh­la­sy­ny gaý­gyr­ma­ýar. Ze­hi­ni­ni zäh­met bi­len tap­la­ýar. Gö­zel Hum­ma­ýe­wa oku­wy­ny ta­mam­lap, 1965-nji ýyl­da ozal­ky Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Ope­ra we ba­let te­at­ryn­da işe baş­la­ýar. Ka­ka­sy­nyň we eje­si­niň zäh­met çe­ken te­at­ry­nyň dö­re­di­ji­lik to­pa­ry ony mä­hir­li gar­şy­la­ýar. Işe baş­lan il­kin­ji gün­le­rin­den baş­lap ol bir­nä­çe ba­let­ler­de dür­li hä­si­ýet­dä­ki gah­ry­man­la­ryň keşp­le­ri­ni ýat­da ga­ly­jy jan­lan­dyr­ýar. Ýaş­ly­gy­na ga­ra­maz­dan, türk­men we da­şa­ry ýurt­ly kom­po­zi­tor­la­ryň dö­re­den ba­let­le­rin­de, ukyp-ba­şar­nygy­ny ýü­ze çy­kar­ma­gy ba­şar­ýar. 1966-njy ýyl­da Mol­do­wa­nyň paý­tag­ty Ki­şin­ýew şä­he­rin­de «Halk­la­ryň dost­lu­gy» at­ly sun­gat fes­ti­wa­ly ge­çi­ril­ýär. Gö­zel Hum­ma­ýe­wa bu fes­ti­wa­la ýur­du­my­zyň ta­ny­mal sun­gat us­sat­la­ry bi­len bi­le­lik­de gat­na­şyp, dür­li ýurt­lar­dan ge­len me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri bi­len du­şuş­ýar, söh­bet­deş bol­ýar.
Gö­zel Hum­ma­ýe­wa Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky ope­ra we ba­let te­at­ry­nyň sah­na­syn­da «Ži­zel» – Ži­zel (A. Adan, Per­ro, Sen-Jorj, M. Pe­ti­pa), «Es­me­ral­da» – Es­me­ral­da (S. Pu­ni, Sir­ga­ni­di), «Fran­çes­ka da ri­mi­ni» – Fran­çes­ka (P, Çaý­kows­kiý, L. Wosk­re­sens­ka­ýa), «Per G­ýunt» – Ing­rid, Sol­weýg (E. Grig, B. Gri­wis­kas) «Ba­ýa­der­ka» – Ba­ýa­der­ka (L. Min­kus, M. Pe­ti­pa), «Spar­tak» – Pri­gi­ýa (A. Ha­ça­tur­ýan, K. Ni­ýa­zow), «Ga­ýa­ne» – Ga­ýa­ne (A. Ha­ça­tur­ýan, K. Ni­ýa­zow), «Gi­bel Su­ho­we­ýa» – Ak­gül (Ç. Nu­ry­mow, B. Gri­bits­kas), «Al­dar-Kö­se» – Ene (K. Korç­ma­rew, G. Ja­pa­row), «Nis­sa» – Nis­sa (D. Nu­ry­ýew, K. Ni­ýa­zow), «Şel­kun­çik» – Ma­şa (P. Çaý­kows­kiý, W. Waý­no­nen), «Don-Ki­hot» – Kit­ri (L. Min­kus, K. Ni­ýa­zow) baş keşp­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­ýär.
1982-nji ýyl­da Ke­rim Ni­ýa­zow Daňatar Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bin­de tan­syň ta­ry­hy, akt­ýo­ryň us­sat­ly­gy we te­at­ryň ta­ry­hy sa­pak­la­ryn­dan okat­mak üçin Gö­zel Hum­ma­ýe­wa­ny işe ça­gyr­ýar. Ol mun­dan baş­ga-da türk­men tan­sy, fran­suz söz­lü­gi, şe­kil­len­di­riş sun­ga­ty, hä­zir­ki za­man tan­sy ders­le­rin­den sa­pak ber­ýär. Ol mu­gal­lym bo­lup iş­län döw­ri jaň­ja­gaz­ly tans, rus, ba­le­ro, wen­ger, po­lo­nez, is­pan, hin­di, ji­git­ler, ço­pan, kä­se, gur­jak ýa­ly bir­nä­çe tans­la­ry goý­ýar. 1989-njy ýyl­da
G. Hum­ma­ýe­wa ýaş­lyk ýyl­la­ry­nyň ge­çen şä­he­ri Sankt-Pe­ter­bur­ga do­lan­ýar. Ol ýer­de N.A.Rims­kiý Kor­sa­kow adyn­da­ky döw­let kon­ser­wa­to­ri­ýa­sy­nyň ba­let re­žiss­ýo­ry bö­lü­mi­ne oku­wa gir­ýär, ama­ly ders­le­ri tej­ri­be bi­len öz­leş­di­rip, ba­let we tans sun­ga­ty­ny yl­my taý­dan düýp­li öw­ren­ýär. Ne­wa der­ýa­sy­nyň bo­ýun­da ýer­leş­ýän şä­he­riň ki­tap­ha­na­la­ry­na ýy­gy-ýy­gy­dan gat­nap, sun­ga­ta de­giş­li ki­tap­lar­dan ba­let we tans sun­ga­ty ba­ra­da ýa­zy­lan gym­mat­ly mag­lu­mat­la­ry top­la­ýar. Teatr­lar­da gör­ke­zil­ýän ope­ra­la­ra, ba­let­le­re to­ma­şa edip, ta­ny­mal sah­na us­sat­la­ry bi­len du­şuş­ýar. Ol «Türk­men ho­re­og­ra­fi­ýa­sy­nyň çeş­me­si» at­ly te­ma­dan dip­lom işi­ni ýaz­ýar. G. Hum­ma­ýe­wa 1994-nji ýyl­da oku­wy­ny üs­tün­lik­li ta­mam­lap, ata Wa­ta­ny Türk­me­nis­ta­na do­la­nyp, Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­tyn­da işe baş­la­ýar. Ol iş­län döw­rün­de hem tans sun­ga­ty­ny yl­my taý­dan öw­ren­me­gi do­wam ed­ýär, ýaş­la­ra bu sun­ga­tyň ta­ry­hy, tans­la­ryň ma­ny-maz­mu­ny, ola­ryň sun­gat­da­ky or­ny ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin gür­rüň ber­ýär. Gö­zel Hum­ma­ýe­wa 1998-nji ýyl­dan şu wag­ta çen­li Ma­ýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky Da­ňa­tar Öwe­zow adyn­da­ky Türk­men döw­let ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bi­niň Halk tan­sy bö­lü­mi­niň ha­ly­pa mu­gal­ly­my bo­lup iş­le­ýär. Gö­zel Hum­ma­ýe­wa ýaş­la­ra us­sat ha­ly­pa­la­ryň öm­ri we dö­re­di­ji­li­gi, ola­ryň bu ugur­da bi­ti­ren hyz­mat­la­ry ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin gür­rüň ber­ýär.
Ha­ly­pa­çy­lyk mek­de­bi mil­li ýol-ýö­rel­ge­le­ri­mi­ze, däp-des­sur­la­ry­my­za, ru­hy gym­mat­lyk­la­ry­my­za sar­pa goý­ma­ga, giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly bol­ma­ga ça­gyr­ýar. Bu gün aja­ýyp döw­rü­miz­de kä­mil ga­raý­şa, tä­ze ma­ny-maz­mu­na eýe bo­lan ha­ly­pa­çy­lyk mek­de­bi Wa­ta­ny ak ýü­rek­den söý­me­giň, hal­ka ha­lal hyz­mat et­me­giň, mil­le­tiň ru­hy dün­ýä­si­ne or­nan be­lent gy­lyk-hä­si­ýet­le­riň öz­bo­luş­ly mek­de­bi­dir. Hal­ky­my­zyň baý mil­li mi­ra­sy­ny, me­de­ni gym­mat­lyk­la­ry­ny dün­ýä ýaý­ma­ga, ha­ly­pa­çy­lyk mek­de­bi­ni kä­mil de­re­je­de do­wam et­mä­ge giň ýol açan Gahryman Ar­ka­da­gy­my­za tüýs ýü­rek­den al­kyş­lar aýd­ýa­rys. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak, döw­let­li iş­le­ri he­mi­şe ro­waç bol­sun!

La­çyn Ora­zo­wa,
Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.