Düýş­de ýa-da huş­da, özi-hä göz açyp-ýu­ma­sy sa­lym­da ser­de ses­le­nen hy­ýa­ly pi­kir­ler­de ol ke­ra­mat­ly, paý­has eýe­si go­ja­nyň kal­byn­dan döm­ýän ba­ky­lyk su­wun­dan teş­ne­li­gi­mi gan­dyr­ma­ga hy­ýa­ly­myň ha­ky­kat su­ra­ty nu­ry di­däm­de jan­la­nyp, ýa­şaý­şyň pyn­han äle­mi söz­le­riň dü­ri, göw­he­ri bo­lup, ça­ky­lyk go­lu­ny bu­la­dy. Türk­me­niň ýa­ýy­lyp ýa­tan giň säh­ra­sy as­man bi­len ze­mi­niň ara­ly­gyn­da özü­niň gaý­ta­lan­ma­jak gö­zel­li­gi, köp dür­li öwüş­gi­ni bi­len şol go­ja­nyň paý­has go­run­dan, guý­ma­gur­sak ze­hi­nin­den we kä­mil yl­myn­dan ders al­ýan my­sa­ly. Asyr­la­ryň gat­la­ry­na kök uran, ga­dy­my­ýet­den ýa­dy­gär ga­lan ýa­şaý­şyň yz­la­ry ha­ky­daň­da geç­mi­şiň dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­ni jan­lan­dyr­ýar. Yl­la di­ýer­siň ho-ol gap­dal­da lä­le­le­riň, aý­dym­la­ryň my­la­ýym owa­zy­na ses goş­ýan ge­lin-gyz­la­ryň da­rak ka­kyp, ha­ly­dyr pa­las do­ka­ýyş­la­ry, ala­ja işip, sün­nä­läp keş­de çe­kiş­le­ri, beý­le­ki bir ta­rap­da Wa­ta­nyň her da­ban top­ra­gy üçin ja­ny­ny or­ta go­ýup sö­weş­ýän ger­çek­le­riň gah­ry­man­çy­ly­gy, ene­le­riň sal­lan­ça­gyň ba­dy bi­len sep­leş­ýän hüw­dü­le­ri, go­ja­la­ryň bir-bi­re­ge sa­la sa­lyp, ýaş­la­ra ber­ýän öwüt­le­ri, dag de­re­le­rin­de ot­la­şyp ýö­ren do­war sü­rü­le­ri, üs­tün­den Be­ýik Ýü­pek ýo­ly ge­çen Gün­do­ga­ryň gy­zan ba­za­ry göz öňüň­de jan­lan­ýar.
Dün­ýä­niň eş­re­tin­den hem ez­ýe­tin­den, na­ma­syn­dan hem na­la­syn­dan, bar­ly­gyn­dan hem ýok­lu­gyn­dan ru­hy alys­lyk­da ten­ha özi Abu Se­ýit Abul Ha­ýyr – Mä­ne ba­ba ylym um­ma­ny­nyň çuň­lu­gy­na kök sa­lyp, kä öw­ren­ýär­di, kä­te hem öw­red­ýär­di. Ýa­şaý­şyň çar­hy­na yl­myň sy­ry bi­len erk ed­ýä­ne ça­lym­daş pur­sat­lar ýer­li hal­kyň hiç wagt ha­ky­da­syn­dan öç­me­se ge­rek. Şy­gyr­la­ry bol­sa hem kal­byň yl­ham­lan­ma­gy­na, hem kä­mil ah­lak gym­mat­lyk­la­ry­nyň da­ba­ra­lan­ma­gy­na iter­gi ber­ýän yla­hy­dan ke­mal­ly güýç­dür.
Hy­dyr gör­müş owa­dan ýaý­la­la­ryň, iler­den – dag­lar­dan gaýd­ýan ja­hyl he­ser­li şe­ma­lyň, gaý­ra­dan ak säh­ra­nyň ýü­zü­ni ýel­päp ge­çen ýum­şak­sy ýel­le­riň ýal­ky­myn­da pi­re he­ser­deş di­wa­na­lar­dyr der­wüş­ler kö­ne der­diň kül­pe­tin­de na­zar­lap, Abu Se­ýit Abul Ha­ý­ryň tä­ze şy­gyr­la­ry bi­len ta­nyş­ýar­dy­lar. Şol şy­gyr­lar kal­ba – ga­nat, öm­re – zy­nat. Olar­da ze­mi­ne syg­ma­jak, ýö­ne kö­ňül­de me­kan tu­tan gyz­gyn mä­hir, düýp­süz um­man ki­min yşk bar. Şol ru­ba­gy­lar­da yla­hy söý­gi, wa­tan­çy­lyk, yn­san­per­wer­lik ha­kyn­da­ky oý­lan­ma­lar, dün­ýä akyl ýe­tir­mek ba­ra­da­ky pel­se­pe­ler kö­ňül ke­la­my­na şan be­rip, äh­li iş­ler­de di­ňe Ha­ka, hal­ka we ha­ky­ka­ta eýer­mek ün­del­ýär. Şol ün­dew­ler türk­men ede­bi­ýa­ty­nyň paý­has go­ru­ny özün­de jem­le­ýän nus­ga­wy şa­hyr­la­ry­my­zyň eser­le­ri­niň süň­ňü­ne kök sal­ýar.
Bu yşk aryf, akyl­dar şa­hy­ry­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şy­gyr­la­ryn­da şa­hy­ra­na maz­mun bi­len gel­je­ge ýal­kym saç­ýar:
Abu Sa­gyt, Omar Haý­ýam, He­me­da­ny,
Fir­döw­si, Ny­za­my, Ha­fyz Per­wa­ny,
Je­la­led­din Ru­my, «Ja­me ul-ma­ny»,
Alar­nyň ja­ýyn­da men hem kän bol­sam –
di­ýip, Abu Se­ýit Abul Ha­ýyr – Mä­ne ba­ba­nyň söz hem amal ke­ra­ma­ty­na be­ýik sar­pa go­ýup, ady­ny kal­byn­da ebe­di­lik orun be­ren Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy öz dö­re­di­ji­li­gin­de ga­ýy­ba­na ha­ly­pa­sy­nyň öňe sü­ren pi­kir­le­ri­ni gol­dap, on­dan ru­hy joş­gun hem yl­ham al­ýar. Olar paý­has um­ma­ny­nyň çuň­lu­gyn­da söz­den heý­kel di­kip, pi­kir­le­ri­ne ba­ky öm­ri ba­gyş et­di­ler. Abu Se­ýit Abul Ha­ýyr:
Kar­zy­my ýe­tir­gin bol ha­zy­naň­dan,
Ýa ke­re­miň joş-da, baý­ly­ga ok­la –
diý­ýän bol­sa, Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy:
Ha­zy­naň­dan ber­gil me­niň ryz­ky­my,
Ben­dä­ňi ben­dä­ňe mä­täç eý­le­me! –
di­ýen se­tir­le­ri­ni mi­ras goý­ýar. My­sal ge­ti­ri­len se­tir­ler iki ägir­diň ru­hy ýa­kyn­ly­gy­nyň anyk de­li­li­dir. Ola­ryň iki­si hem şol bir ha­zy­na eýe­si­ne ýüz­le­nip, bir aka­ba­dan ru­hy teş­ne­li­gi­ni gan­dy­ryp, ede­bi­ýat hem pel­se­pe äle­min­de nu­ry hiç wagt eg­sil­me­jek paý­has­dan par­lak­ly­gy­ny hem­ra edi­nen tu­gy dik­di­ler. Ol tug ne­sil­le­re nus­ga. Onuň ýaz­lar ki­bi ýal­ky­my adam­za­dyň kal­byn­da iň gaý­ta­lan­ma­jak ne­pis duý­gu­la­ry oýar­ýar. Ol ze­hi­ni­ňi tap­la­ýar. Bu ha­ky­kat hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň eser­le­rin­de hem örän tä­sir­li be­ýan edil­ýär. Ha­lat­ly pi­riň ke­ra­ma­ty bi­len bag­la­ny­şyk­ly çe­per-fi­lo­so­fi­ki tes­wi­re eýe bol­ýan he­ka­ýa­la­ryň örän çuň hem ýi­ti dü­şün­di­ri­li­şi hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň be­ýik alym, uly pir, we­li, arap-pars dil­le­rin­de şy­gyr – ru­ba­gy ýa­zan us­sat şa­hyr, yn­san­per­wer­li­giň, dost­lu­gyň, ha­lal­ly­gyň we ag­zy­bir­li­giň ün­dew­çi­si hem wasp­çy­sy hök­mün­de ta­nal­ýan, dö­wür­deş alym­la­ry ta­ra­pyn­dan «Hal­kyň ha­la­ny we Ha­kyň aşy­gy» di­ýen iň ýo­ka­ry hor­mat­ly la­ka­ma my­na­syp bo­lan Mä­ne ba­ba bo­lan be­lent sar­pa­syn­dan ha­bar ber­ýär. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň «Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi» at­ly ki­ta­byn­da hem Abu Se­ýit Abul Ha­ý­ryň ady hor­mat bi­len ýat­la­nyl­ýar we onuň Ibn Si­na bi­len bo­lan söh­bet­deş­li­gin­den tä­sin hem tä­sir­li pur­sat­la­ra oky­jy­nyň ün­si çe­kil­ýär. Mä­ne ba­ba­nyň öm­rü­ni we dö­re­di­ji­li­gi­ni öw­ren­ýän alym­la­ryň pi­ki­ri­ne gö­rä, şol du­şu­şyk­dan soň, Ibn Si­na Abu Se­ýidiň mer­te­be­si­niň örän ýo­ka­ry­dy­gy­ny yk­rar et­mek bi­len özü­niň iň soň­ky «Yşa­rat» at­ly fi­lo­so­fi­ki ki­ta­byn­da oňa ýö­ri­te bir bö­lü­mi ba­gyş­lap­dyr. Ke­ra­mat­ly pi­riň türk­men sol­tan­la­ry Çag­ry beg bi­len Tog­rul be­ge döw­let pa­ta­sy­ny be­ren­di­gi­ni eşit­me­dik türk­men ýok bolsa ge­rek. Gün­do­ga­ryň be­ýik fi­lo­sof­la­ry­nyň kä­mil şah­sy­ýet­le­ri­niň, ola­ryň gel­jek­ki ne­sil­le­re mi­ras go­ýan ba­ha­syz pä­him-paý­has­la­ry­nyň, ede­bi eser­le­ri­niň my­sa­lyn­da ýaş nes­le kä­mil adam, kä­mil şah­sy­ýet bol­ma­gyň ýol-ýö­rel­ge­si sal­gy be­ril­ýär. Bu ýol mu­kad­des­dir, röw­şen­dir we ebe­di­dir.

Mäh­ri­je­mal Ha­py­zo­wa,
Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we do­lan­dy­ryş
ins­ti­tu­ty­nyň uly mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА