Işlän ýerimiň Türkmen telewideniýesiniň edebi-drama gepleşikler bölümi bolany üçin, maňa köp teatryň artistleri bilen işleşmek miýesser etdi. Ol wagtlar mawy ekran arkaly ýaýlyma gidýän satiriki sahnalara esasan paýtagtyň artistleri çagyrylardy. Şolaryň içinde seýrek hem bolsa welaýat teatrlarynyň artistleriniň hem çagyrylan wagtlary bolýardy. Ol döwürler halypa režissýorlar Gurbannazar Atakgaýew, Juma Ýazmyradow, Orazdurdy Hojaýew, Hommat Kakajanow dagylar «Şadyýan şenbe», «Çaýhana», «Alaýaz» ýaly satiriki sahnalara režissýorlyk edip, özleri hem artist hökmünde çykyş ederdiler. Maňa-da şol sahnalarda çykyş etmek miýesser edenligi sebäpli, men artistler bilen işleşmeli bolýardym. Şonda maňa Marynyň Kemine adyndaky döwlet drama teatrynyň artisti, wäşi artist Akmyrat Hümmedow bilen çykyş etmek bagty-da miýesser edipdi. Akmyrat aga sadadan sypaýy, degişmäni-gülüşmäni oňat görýän, ýüzi nurana, zehinli adamdy. Onuň bilen derrew sözüň alşyp gidibererdi. Onuň gürrüňlerini diňläp, gülüp hezil edinerdik.

Ak­my­rat Hüm­me­dow 1931-nji ýy­lyň 6-njy iýu­nyn­da Ma­ry şä­he­ri­niň Mülk-Bag­şy obasynda dün­ýä in­ýär. Ýaş­lyk­dan sun­ga­ta hö­we­sek bo­lan Ak­my­rat oba­la­ryn­da­ky or­ta mek­dep­de okap ýör­kä, oku­wyn­dan boş wagt­la­ry mek­dep­le­rin­de he­re­ket ed­ýän dra­ma gur­na­gy­na gat­na­şar eken. Dra­ma gur­nagyn­da Ak­my­rat öz ýi­ti ze­hi­ni­ni, ba­şar­ny­gy­ny, uky­by­ny açyp gör­kez­me­gi ba­şa­ryp­dyr. Ak­my­rat or­ta mek­de­biň gu­tar­dyş syn­pyn­da okap ýör­kä, dra­ma gur­na­gyn­da fran­suz ýa­zy­jy­sy Ž.B. Mol­ýe­riň pýe­sa­sy esa­syn­da sah­na­laş­dy­ry­lan «Zor aýak­dan luk­man bo­lan» at­ly ko­me­di­ýa­syn­da baş keşp bo­lan Sga­na­re­liň keş­bi­ni us­sat­lar­ça jan­lan­dyr­ma­gy ba­şar­ýar. Soň­ra dra­ma gur­na­gy­nyň kol­lek­ti­wi bu spek­tak­ly oba me­de­ni­ýet öýü­niň sah­na­syn­da halk köp­çü­li­gi­ne ýe­tir­ýär­ler we oba zäh­met­keş­le­ri­niň sag­bol­sun­la­ry­na my­na­syp bol­ýar­lar. Oba mek­de­bi­ni üs­tün­lik­li ta­mam­lan Ak­my­rat Hüm­me­dow Ma­ry­nyň Hy­dyr Der­ýa­ýew adyn­da­ky mu­gal­lym­çy­lyk mek­de­bi­ne oku­wa gir­ýär. Bu okuw mek­de­bi­ni ta­mam­la­nyn­dan soň, Ak­my­rat Hüm­me­dow öz oba­la­ryn­da­ky Me­de­ni­ýet öýü­niň çe­per hö­wes­jeň­ler gur­na­gy­na ýol­baş­çy bo­lup, il­kin­ji zäh­met ýo­lu­na baş­la­ýar. Şol bir wagt­da hem Ak­my­rat Ke­mi­ne te­at­ry­nyň sah­na­syn­da go­ýul­ýan spek­takl­la­ryň köp­çü­lik sah­na­sy­na gat­na­şyp, özü­niň sah­na sun­ga­ty­na, ar­tist­çi­li­ge bo­lan hö­we­si­ni art­dyr­ýar.
Ar­tist bo­lup sah­na­da keşp jan­lan­dyr­mak hö­we­si Ak­my­ra­dy ha­lys öz er­ki­ne goý­ma­ýar. Şol hö­wes hem 1952-nji ýyl­da ony Daş­kent şä­he­rin­dä­ki Ostrows­kiý­niň ady­ny gö­ter­ýän te­at­ral-çe­per­çi­lik ins­ti­tu­ty­na alyp gel­ýär. Ak­my­rat ta­lyp­lyk ýyl­la­ry­nyň il­kin­ji gün­le­rin­den baş­lap oku­wa yh­las bi­len ýa­pyş­ýar. Köp oka­ýar, dün­ýä bel­li dra­ma­turg­la­ryň eser­le­ri­ni ýa­da­man-ýal­tan­man oka­ýar. Edil­ýän et­ýud­la­ry (ses­siz he­re­ket bi­len dü­şün­di­rip oý­na­mak) sah­na­jyk­la­ra uly hö­wes bi­len ýa­pyş­ýar. Şeý­dip ol özü­niň us­sat gül­kü­li keşp­le­ri dö­re­di­ji ar­tist bo­lup bil­jek­di­gi­ni su­but ed­ýär. Mu­gal­lym­la­ry Ý.Ko­žew­ni­kow bi­len I.Ra­hun da­gy Ak­my­ra­dyň baş­ga bi­ri­niň­kä meň­ze­me­ýän, öz­bo­luş­ly gül­kü­li keşp­le­ri dö­re­dip bil­jek ar­tist bo­lup ýe­tiş­jek­di­gi­ni şo­ba­da aýd­ýar­lar. Olar Ak­my­ra­dyň keşp dö­re­diş usu­ly­ny us­sat iň­lis akt­ýo­ry Çarlz Çap­li­na meň­zed­ýär­ler we onuň bu ugur­dan uly gel­je­gi­niň bar­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler. Her okuw ýy­ly ahyr bo­lan­da sy­nag üçin taý­ýar­la­nyl­ýan ki­çi­räk sah­na­lar­da, onuň dö­red­ýän keşp­le­ri ýo­ka­ry ba­ha my­na­syp bol­ýar.
Ak­my­ra­dyň az­da-kän­de saz çal­mak­dan hem ba­şy çy­kyp­dyr. Ol, esa­san, gy­jak çal­ma­gy oňat gö­rüp­dir. Ta­lyp­lyk ýyl­la­ry hem gy­jak onuň aý­ryl­maz ýol­da­şy bo­lup­dyr. Ol ins­ti­tut­da ge­çi­ril­ýän çä­re­ler­de saz ça­lyp çy­kyş edip­dir. Ak­my­rat ins­ti­tu­tyň gu­tar­dyş dip­lom spek­tak­lyn­da Ž.B.Mol­ýe­riň «Iki aga­nyň hyz­mat­çy­sy» at­ly oý­nun­da baş keş­bi dö­red­ýär. Ol iki ho­ja­ýy­na hyz­mat ed­ýän şol bir adam, ýö­ne bi­ri-bi­ri­ne meň­ze­me­ýän dür­li hä­si­ýet­li iki adam bo­lup oý­na­ma­gy ba­şar­ýar. Onuň bu dö­re­den keş­bi ýo­ka­ry ba­ha my­na­syp bol­ýar. Ins­ti­tu­ty ta­pa­wut­la­nan ba­ha­lar bi­len ta­mam­lan Ak­my­ra­dy il­ki Da­şo­guz­da­ky saz­ly dra­ma te­at­ry­na işe ug­rad­ýar­lar. Ony bu ýer­de iki ýyl zäh­met çe­ke­nin­den soň, Ma­ry­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky dra­ma te­at­ry­na işe ýol­la­ýar­lar. Ol bu teatr­da tä öm­rü­niň ahy­ry­na çen­li iş­le­mek bi­len, ýat­dan çyk­ma­jak keşp­le­riň en­çe­me­si­ni sah­na­da jan­lan­dyr­ýar. Ol öz­bek dra­ma­tur­gy Ha­ýyt­mat Re­su­lyň «Ba­har­da­ky ba­şa­gaý­lyk» ko­me­di­ýa­syn­da Ba­zar­ba­ýyň, soň­ra Ata­jan Ta­ga­nyň «Ga­ýyn ene­me är göz­le­ýän» at­ly sah­na oý­nun­da gi­ýew og­la­nyň, ýa­zy­jy Baý­ram Gur­ba­no­wyň «Ba­şa­gaý­lyk eden şat­lyk» ko­me­di­ýa­syn­da bol­sa ýe­ne-de bir il­ha­lar keşp­le­riň bi­ri­ni dö­re­dip, to­ma­şa­çy­la­ryň sag­bol­su­ny­na my­na­syp bol­ýar. Ýe­ri ge­len­de Ak­my­rat Hüm­me­do­wyň di­ňe bir gül­kü­li keşp­le­ri dö­re­di­ji ar­tist bol­man, eý­sem, onuň köp­ta­rap­ly ar­tist bo­lan­ly­gy­ny hem aýt­mak ge­rek. Onuň Bek­gi Pür­li­ýe­wiň «Wyž­dan» dra­ma­sy esa­syn­da goý­lan ady­bir spek­tak­lyn­da dö­re­den ga­ra äý­nek­li ada­myň keş­bi mu­ňa aý­dyň my­sal bo­lup bi­ler. Ol keşp ot­ri­sa­tel keşp bol­mak bi­len, öz ga­ra neb­si­niň ug­run­da hal­lan atyp ýö­ren, hem­me zat pul bi­len çö­zül­ýän­dir öýd­ýän bir nä­ke­siň keş­bi bo­lup, to­ma­şa­çy­ny bi­parh go­ýup bil­me­ýär. Ak­my­rat Hüm­me­dow re­žiss­ýor Ab­dyl­la Ýa­ku­bo­wyň sah­na­laş­dy­ran spek­takl­la­ry­nyň kö­pü­si­ne gat­na­şyp, teatr muş­dak­la­ry­nyň aňyn­da he­mi­şe­lik gal­mak bi­len keşp­le­riň tu­tuş bir top­lu­my­ny jan­lan­dyr­ýar. Ke­mi­ne te­at­ryn­da Ak­my­ra­da üs­tün­lik ge­ti­ren keşp­le­riň bi­ri hem dra­ma­turg Ba­zar Ama­no­wyň pýe­sa­sy esa­syn­da sah­na­laş­dy­ry­lan «Ke­mi­ne» dra­ma­syn­da­ky türk­me­niň nus­ga­wy, sa­ti­ri­ki şa­hy­ry Mäm­met­we­li Ke­mi­nä­niň ýat­dan çyk­ma­jak keş­bi­dir. Bu keşp­de Ak­my­rat ge­rek bo­lan ýe­rin­de ko­me­di­ýa žan­ry­ny, kä­bir ha­lat­da bol­sa tu­tan­ýer­li, do­gum­ly bo­lup, ada­tyň ýo­lu­ny yzar­la­ýar. Ak­my­ra­da bu­la­ryň iki­si hem ba­şard­ýar. Ak­my­rat Hüm­me­do­wa uly şöh­rat ge­ti­ren keşp­le­riň ýe­ne bi­ri hem Ga­ra­gal­pak dra­ma­tur­gy Sa­par Ho­ja­ny­ýa­zo­wyň «Söý­me­di­ge süý­ken­me» at­ly gül­kü­li oý­nun­da­ky Go­da­lak ba­ýyň keş­bi­dir. To­ma­şa­çy­lar bu spek­takl­da Ak­my­ra­dyň Go­da­lak ba­ýy­ny gaý­ta-gaý­ta gör­mä­ge how­lug­ýar­lar. Ak­my­rat bu keş­bi dö­ret­mä­ge ja­ny-te­ni bi­len ýa­pyş­ýar. Bar yh­la­sy­ny, ukyp-ze­hi­ni­ni siň­dir­ýär. Baş keşp bo­lan Go­da­lak ba­ýyň keş­bi baý­ly­gy­na buý­sa­nyp, maş­ga­la­sy­na iki­lik edip, doý­maz-dol­maz hä­si­ýet­dä­ki ada­myň keş­bi bol­ýar. Bu spek­takl Ak­my­rat Hüm­me­do­wa, şeý­le-de oý­ny go­ýan re­žiss­ýor Ça­ry My­ra­do­wa uly meş­hur­lyk ge­tir­ýär. Ol ta­lap­kär to­ma­şa­çy­nyň iň bir söý­gü­li spek­tak­ly­na öw­rül­ýär. Şol oý­ny ýe­ne bir ge­zek gör­ke­zip git­mek­le­ri­ni ha­ýyş edip te­at­ra ýö­ri­te ge­lip gid­ýär­ler, ýö­ri­te hat ýaz­ýar­lar. El­bet­de, bu üs­tün­lik­de Ak­my­rat Hüm­me­do­wyň pa­ýy örän uly bol­ýar. Ga­ra­gal­pak döw­let saz­ly dra­ma te­at­ryn­dan dö­re­di­ji­lik hyz­mat­daş­ly­gy üçin ýö­ri­te ça­gy­ry­lyp ge­ti­ri­len ar­tist­ler, şol san­da ese­riň aw­to­ry Sa­par Ho­ja­ny­ýa­zow hem Ak­my­ra­dyň dö­re­den Go­da­lak ba­ýy­na ýo­ka­ry ba­ha ber­ýär­ler. Olar bir­nä­çe gün Ma­ry­da myh­man­çy­lyk­da bo­lup «Söý­me­di­ge süý­ken­me» spek­tak­lyn­da türk­men ar­tist­le­ri bi­len çy­kyş ed­ýär­ler. Sa­par Ho­ja­ny­ýa­zow Ak­my­ra­dyň us­sat­ly­gy­na haý­ran ga­lyp, onuň üçin ýö­ri­te ko­me­di­ýa ese­ri­ni ýaz­ma­ga taý­ýar­dy­gy­ny aýt­sa, Ga­ra­gal­pak ar­tist­le­ri Ak­my­rat ýa­ly us­sat ar­tist bi­len sah­na­da çy­kyş et­me­giň, dü­şü­niş­me­giň örän ýe­ňil­di­gi­ni, lez­zet­li­di­gi­ni bel­le­ýär­ler. Öz ge­ze­gin­de Ga­ra­gal­pak döw­let saz­ly dra­ma te­at­ry Ak­my­ra­dy Nu­ku­sa ça­gy­ryp, ga­ra­gal­pak to­ma­şa­çy­la­ryň öňün­de çy­kyş edip ber­me­gi­ni ha­ýyş ed­ýär­ler. Ak­my­rat Hüm­me­dow bol­sa ola­ryň ha­ýyş­la­ry­ny bir­kem­siz ýe­ri­ne ýe­ti­rip­dir.
Ýo­kar­da ady ag­za­lan keşp­ler­den baş­ga-da Ak­my­rat Hüm­me­dow «Oja­gyň ody» oý­nun­da pro­fes­sor Arç­ma­nyň, «Mu­sal­lat­da» Ata­çy­nyň, «Gow­şut han­da» Mä­te­riň, «Bag­ba­nyň gy­zy» spek­tak­lyn­da Sa­ry trak­tor­çy­nyň, «Gi­ji­gen söý­gü­de» Do­ri­mi­tor­tyň, «Jen­net­de» Bal­ly fur­gon­çy­nyň, «Er­kin ýü­rek­de» Gaý­ly­nyň, «Söý­giň ha­ky üçin» oý­nun­da Re­sul mol­la­nyň, «Ýe­di­gen­de» My­rat lak­gy­nyň keşp­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­di. On ça­ga­nyň ata­sy Ak­my­rat Hüm­me­dow di­ňe bir teatr sun­ga­tyn­da yz goý­man, eý­sem, ol ki­no sun­ga­tyn­da hem ýat­dan çyk­ma­jak keşp­ler bi­len meş­hur­ly­ga eýe­dir. Akt­ýo­ryň su­ra­ta dü­şen iň bel­li ki­no­sy «Ki­çi­jek ada­da­ky baş­dan ge­çir­me» fil­mi­dir (1985). Şeý­le-de, Ak­my­rat Hüm­me­dow «Ýok diý­mä­ni ba­şar», «Lýus­ýa», «Gross­meýs­ter» ýa­ly film­ler­de ki­çeň­räk keşp­ler­de su­ra­ta düş­ýär.
2000-nji ýy­lyň 1-nji ap­re­lin­de ara­dan çy­kan us­sat akt­ýor us­sat­lyk bi­len dö­re­den keşp­le­rin­den daş­ga­ry bir­nä­çe şä­girt­le­ri – Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tist­le­ri Ene­jan Ak­my­ra­do­wa, Ge­rek Oma­ro­wa, Mu­ham­met­tir­keş Rüs­te­mow da­gy­lar ýa­ly us­sat ar­tist­le­ri hem ýe­tiş­dir­di. Ak­my­rat aga­nyň özi hem re­žiss­ýor­lar Ça­ry My­ra­do­wy, Ab­dyl­la Ýa­ku­bo­wy, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­le­ri Ata Dur­dy­ýe­wi, Ata Döw­le­to­wy, Gy­lyç Ber­di­ýe­wi, Ata­my­rat Bek­my­ra­do­wy öz ha­ly­pa­la­ry ha­sap­lap, ola­ra uly hor­mat goý­ýar­dy. Ak­my­rat Hüm­me­do­wyň çe­ken dö­re­di­ji­lik­li zäh­me­ti döw­let ta­ra­pyn­dan yk­rar edi­lip, oňa il­ki «Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti» di­ýen hor­mat­ly at, soň­ra bol­sa «Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti» di­ýen be­lent at da­kyl­ýar. Bu gün­ki gün Ak­my­rat aga­ny muş­dak­la­ry he­mi­şe mä­hir bi­len ýat­la­ýar­lar.

Ak­my­rat Ho­ja­ber­di­ýew,
Oguz­han adyn­da­ky «Türk­men­film»
bir­le­şi­gi­niň hü­när­me­ni.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА