Gül­gü­n köl

Awst­ra­li­ýa res­mi taý­dan Awst­ra­li­ýa Ar­ka­la­şy­gy diý­lip at­lan­dy­ryl­ýar. Adybir ma­te­ri­kdäki Tas­ma­ni­ýa ada­sy we köp san­ly ki­çi ada­lar bu ýur­duň çä­gi­ne gir­ýär. Ýurduň tutýan meý­da­ny 2 mil­li­on 941 müň 300 ine­dör­dül ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lup, bu ugur­da dün­ýä­de al­tyn­jy ýer­de dur­ýar. Ýur­duň 26 mil­lio­na go­laý ila­ty bar. Köp adam bu ýur­duň paý­tag­ty­nyň Sid­neý­di­gi­ni pi­kir ed­ýär. Ope­ra bi­na­sy bi­len ke­nar­ýa­ka Sid­neý şä­he­ri has meş­hur hem bol­sa, ýur­duň paý­tag­ty Kan­ber­ra. Awst­ra­li­ýa­nyň çäk­le­ri Okea­ni­ýa yk­ly­my­ny eme­le ge­tir­ýär. Okea­ni­ýa Ýer ýü­zü­niň iň az ha­syl­ly, ýag­ny gu­rak yk­ly­my ha­sap­lan­ýar. Hin­di we Ýu­waş um­man­la­ry bi­len gur­şa­lan Awst­ra­li­ýanyň çäginiň ulu­dy­gy se­bäp­li köp­lenç «ada ma­te­ri­gi» hem diý­ilýär. Awst­ra­li­ýa­nyň de­ňiz ke­nar­la­ry­nyň umu­my uzyn­ly­gy 34 müň 218 ki­lo­met­re ýet­ýär. Onuň ulu­ly­gy­nyň esa­sy se­bäp­le­ri bol­sa de­mir­ga­zyk-gün­do­ga­ryn­da tro­pi­k to­kaý­la­ry­nyň, gü­nor­ta-gün­do­gar­yn­da dag ge­riş­le­ri­niň, gü­nor­ta-gün­ba­tar­yn­da we gün­do­gar­yn­da dag­la­ryň we mer­ke­zin­de çöl­le­riň köp bol­ma­gy­dyr. Ýurt kon­ti­nen­tal se­bit­de ýer­le­şip, ýyl­lyk or­ta­ça 500 mm-den az ygal düş­ýär. Ýur­duň ila­ty­nyň köp bö­le­gi gü­nor­ta-gün­do­gar ke­nar­la­ryn­da ýa­şa­ýar.

Ýurt gu­rak ha­sap­lan­ýan hem bol­sa, gür to­kaý­la­ry, köp san­ly der­ýa­dyr köl­le­ri, tä­sin ýer­le­ri we en­de­mik jan­dar­la­ry bi­len meş­hur­dyr. Ýurt­da­ky tä­sin­lik­le­riň bi­ri hem Hil­li­er kö­lü­dir. Bu köl gy­zy­lym­tyl gül­gün reň­ki bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Şor suw­ly bu köl Re­çer­çe ar­hi­pe­la­gy­nyň iň uly ada­sy bo­lan Or­ta ada­da ýer­leş­ýär. Um­ma­na go­laý ýer­leş­ýän kö­lüň uzyn­ly­gy 600 metr, ini 250 metr bo­lup, 16 gek­tar meý­da­ny tut­ýar. Hil­li­er kö­lü­niň üs­tü­ni 1802-nji ýyl­da britan na­wi­ga­tory we kar­tog­rafy Met­ýu Flin­ders aç­ýar. Gün­ba­tar Awst­ra­li­ýa­da­ky to­mus aý­la­ryn­da ýi­tip gid­ýän beý­le­ki reňk­li köl­ler­den ta­pa­wut­ly­lyk­da Hil­li­er kö­lü­niň reň­ki bir ga­ba al­nan­da-da üýt­ge­me­ýär. Ma­te­rik­dä­ki köl­ler ada­da­ky­dan ta­pa­wut­ly­lyk­da di­ňe bel­li bir möw­süm­de reň­ki­ni üýt­ged­ýär. Hil­li­er kö­lü­ne gu­şu­çar be­lent­lik­den se­re­di­len­de has owa­dan gö­rün­ýär. Şol se­bäp­li bu kö­le we beý­le­ki te­bi­gy gö­zel­lik­le­re tomaşa etmek üçin ýö­ri­te ho­wa gat­naw­la­ry ama­la aşy­ryl­ýar. Onuň gül­gün reň­ki dü­zü­min­dä­ki «Du­na­li­el­la» at­ly su­wo­ty bi­len bag­ly­dyr. Kö­lüň su­wy 1950-nji ýyl­lar­da yl­my taý­dan öw­re­ni­lip­dir. Şeý­le su­wo­tu­lar ýurt­da­ky beý­le­ki köl­ler­de hem bar.
Bed­rä­mi­zi gö­güm­til reňk­li deň­ze ba­ty­ryp, onuň su­wu­na se­re­de­ni­miz­de onuň du­ru­dy­gy­na, ýag­ny reňk­siz­di­gi­ne göz ýe­tir­ýä­ris. Em­ma Hil­li­er kö­lün­dä­ki su­w çüý­şä gu­ýla­n­da, onuň reň­ki hiç hi­li üýt­ge­me­ýär.
Bir­nä­çe ýyl­lap köl­den duz çy­ka­ry­lyp­dyr, ýö­ne hä­zir­ki wagt­da di­ňe sy­ýa­hat­çy­lyk mak­sat­ly ula­nyl­ýan kö­lüň su­wy adam de­ri­si­ne hiç hi­li zy­ýan ýe­tir­me­ýär.