Hä­zir­ki wagt­da öý­de ýa-da mek­dep­de komp­ýu­ter­ ulan­ýa­rys. Bu en­ja­myň stol­da go­ýul­ýan, ýa­nyň­da gö­te­ril­ýän we has ki­çi gör­nüş­le­ri bar. Işi­mi­zi aň­sat­laş­dyr­ýan komp­ýu­ter­ler ha­çan we nä­dip oý­la­nyp ta­pyl­dy? Komp­ýu­ter oý­la­nyp ta­pyl­maz­dan ozal adam­lar nä­me ulan­ýar­dy­lar? Komp­ýu­te­riň oý­la­nyp ta­py­lan gü­nün­den bä­ri bo­lup ge­çen üýt­geş­me­le­ri bi­le­lik­de göz­den ge­çi­re­liň!
Il­ki bi­len komp­ýu­te­riň nä­me diý­me­gi aň­lad­ýan­dy­gy­na se­re­de­liň! Komp­ýu­ter ula­ny­jy­dan al­ýan mag­lu­mat­la­ry bi­len arif­me­ti­ki we lo­gi­ki amal­la­ry ýe­ri­ne ýe­ti­rip bil­ýän, bu amal­la­ryň ne­ti­je­le­ri­ni ýa­dyn­da sak­la­ýan we ge­rek­li wag­ty şol mag­lu­mat­la­ry al­yp bo­l­ýan elekt­ron en­ja­m­dyr. Bir­nä­çe ýyl ozal, komp­ýu­ter diý­len­de di­ňe sto­luň üs­tün­de go­ýul­ýan komp­ýu­ter göz öňü­mi­ze gel­ýär­di. Ös­ýän teh­no­lo­gi­ýa bi­len akyl­ly sa­gat­lar we beý­le­ki en­jam­lar hem peý­da bol­dy. Bu en­jam­lar hem komp­ýu­te­riň bi­tir­ýän köp işi­ni edip bil­ýär.


Ir­ki dö­wür­ler­de adam­lar çyl­şy­rym­ly ha­sap­la­ra ze­rur­lyk duý­man­dyr­lar. Wag­tyň geç­me­gi bi­len çyl­şy­rym­ly ha­sap­la­ma­la­ra ze­rur­lyk ýü­ze çy­kyp­dyr. Ha­sap­la­ma­la­ry ýe­ňil­leş­dir­mek üçin dür­li gu­ral­lar iş­le­nip dü­zü­lip­dir. Ola­ryň bi­ri hem aba­kus­dyr. Ol 3000 ýyl ozal hy­taý­ly­lar ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­di. Halk ara­syn­da «çot» di­ýil­ýän bu en­jam hä­zir­ki wagt­da bir­lik, on­luk we ýüz­lük ýa­ly san­la­ry öw­ret­mek mak­sa­dy bi­len baş­lan­gyç synp­lar­da okuw es­ba­by hök­mün­de ula­nyl­ýan hem bol­sa, bir­nä­çe ýyl ozal ha­sap­la­ýyş en­ja­my­nyň de­re­gi­ne ula­nyl­ýar­dy.
Il­kin­ji me­ha­ni­ki ha­sap­la­ýyş en­ja­my 1642-nji ýyl­da fran­suz ma­te­ma­ti­gi Blez Pas­kal ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­di. Bu en­jam­da on­luk­la­ry go­şup we aý­ryp bil­ýän çarh bo­lup­dyr.
1672-nji ýyl­da ne­mes ma­te­ma­ti­gi we fi­lo­so­fy Gotf­rid Wil­gelm Le­ib­niz Pas­ka­lyň­ky ýa­ly, ýö­ne has ösen en­jam oý­lap tap­dy. Goş­mak we aýyr­mak­dan baş­ga-da, bu en­jam­da böl­mek, kö­pelt­mek we kwad­rat kök amal­la­ry­ny hem ýe­ri­ne ýe­ti­rip bol­ýan eken. Pas­kal we Le­ib­niz ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zü­len bu en­jam­lar giň­den ula­nyl­ma­dy.
Döw­re­bap komp­ýu­ter­le­riň oý­la­nyp ta­pyl­ma­gy­na se­bäp bo­lan adam­la­ryň bi­ri hem Çarlz Beb­bij­dir. Iň­lis aly­my 1820-nji ýyl­lar­da bir­nä­çe san­la­ry ha­sap­lap bil­ýän il­kin­ji aw­to­ma­ti­k ha­sap­la­ýyş ma­şy­ny­ny oý­lap tap­ýar.
Ge­çen asyr­da elekt­ron teh­no­lo­gi­ýa­sy has-da ös­ýär. Se­na­ga­tyň hem ös­me­gi bi­len has uly, bir ja­ýyň içi­ni tut­ýan komp­ýu­ter­ler peý­da bol­ýar. Em­ma bu komp­ýu­ter­ler gün­de­lik dur­muş­da adam­la­ryň ula­nyl­ma­gy­na ni­ýet­le­nil­män­dir.

Ge­çen asy­ryň ikin­ji ýa­ry­myn­dan soň­ra teh­no­lo­gi­ýa­nyň bar­ha ös­me­gi ne­ti­je­sin­de komp­ýu­ter­ler has ki­çe­lip baş­la­ýar. Il­kin­ji komp­ýu­ter «sy­çan­jy­gy» 1960-njy ýyl­da ön­dü­ril­ýär. Iki me­tal ti­gir­çek­li bu sy­çan­jyk agaç ga­ba­ra­ly bo­lup­dyr. 1975-nji ýyl­dan soň kom­pa­ni­ýa­lar ula­ny­jy­lar köpçüligi üçin ni­ýet­le­nen komp­ýu­ter­le­ri ön­dü­rip baş­lap­dyr­lar. Wag­tyň geç­me­gi bi­len komp­ýu­te­riň ýe­ri­ne ýe­tir­ýän işi­ni gi­ňeld­ýän CD-ROM, kla­wia­tu­ra, ek­ran we prin­ter ýa­ly goş­ma­ça en­jam­lar peý­da bol­ýar. 1981-nji ýyl­da il­kin­ji ýan komp­ýu­ter «Os­bor­ne 1» sa­tu­wa çy­ka­ryl­ýar. Adam Os­born ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zü­len bu komp­ýu­te­riň ag­ra­my hä­zir­ki­ler ýa­ly ýe­ňil bol­man­dyr. 5 dýuým ek­ra­ny, 64 kb ýa­dy bo­lan we iki dis­ket da­kyl­ýan «Os­bor­ne 1»-iň ag­ra­my 10,7 ki­log­ram eken.
1989-njy ýyl­da peý­da bo­lan in­ter­net komp­ýu­ter­ler, jü­bi te­le­fon­la­ry, aw­tou­lag­lar we baş­ga-da köp teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len bir­leş­di­ri­lip, dur­mu­şyň aý­ryl­maz bö­le­gi­ne öw­rül­di.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА