Bir ge­zek gül aç­ýan ösüm­lik

Kä­bir ösüm­lik­ler ýy­lyň äh­li pas­lyn­da gül­le­ýär. Kä­bi­ri bol­sa di­ňe ba­har pas­lyn­da gül aç­ýar. Ösüm­lik­le­riň ara­syn­da on ýyl­dan, hat­da 80-100 ýyl­dan gül­le­ýä­ni hem bar. Mek­si­ka­da ýe­tiş­ýän aga­wa at­ly ösüm­lik bol­sa, öm­rün­de di­ňe bir­ ge­zek gül aç­ýar. Gu­rak ýer­de bit­ýän bu ösüm­lik ÝU­NES­KO-nyň Bü­tin­dün­ýä me­de­ni mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na hem gi­ri­zi­lip­dir. Bu ösüm­li­giň ömri 60-100 ýyl ara­ly­gyn­da bol­ýar. Şol wag­tyň do­wa­myn­da ýe­ke­je ge­zek gül­le­ýän­di­gi üçin onuň gül­lä­ni­ni gör­mek aň­sat däl. Or­ta Ame­ri­ka­da we Mek­si­ka­da ös­ýän hem bol­sa, aga­wa­ny ys­sy ho­wa­ly baş­ga ýer­ler­de hem me­de­ni usul­da kö­pel­dip bol­ýar. Aga­wa­la­ryň bir­nä­çe gör­nü­şi bo­lup, gök aga­wa ola­ryň iň ýaý­ra­ny ha­sap­lan­ýar. Gök aga­wa­la­ra ideg et­mek örän aň­sat bo­lup, edil kak­tus­lar ýa­ly, o di­ýen köp suw ta­lap et­me­ýär. How­la eki­len aga­wa ösüm­li­gi­ne aý­da bir ge­zek suw ber­mek ýe­ter­lik­dir.
Bu ösüm­li­giň bo­ýy 50-60 san­ti­met­re ýet­ýär. Şeý­le-de bol­sa onuň gü­lüniň uzynlygy 10 met­re çen­li bol­ýar. Ösüm­li­giň aloe şe­kil­li ýap­rak­la­ry­nyň ara­syn­dan çyk­ýan bal­dak tu­tuş­ly­gy­na gül ha­sap­lan­ýar. Mä­mi­şi bal­da­gyn­da sa­rym­tyl reňk­li ow­nuk gül­ja­gaz­lar aç­ýar. Gül açan­dan soň­ra ösüm­lik il­ki to­hum­la­ýar, soň­ra gu­ra­ýar. Öm­rün­de bir ge­zek gül­le­ýän­di­gi we uzak ýa­şa­ýan­dy­gy üçin bu ösüm­li­ge «ýüz­ýyl­lyk ösüm­lik» hem di­ýil­ýär.
Bu ösüm­lik di­ňe be­zeg mak­sa­dy bi­len däl, eý­sem, dok­ma we azyk se­na­ga­tyn­da hem ula­nyl­ýar. Aga­wa­dan al­nan şi­re süý­ji iý­mit­le­ri­niň önüm­çi­li­gin­de peý­da­la­nyl­ýar.
Aga­wa­dan al­nan to­şa­byň dü­zü­min­de az muk­dar­da glýu­ko­za we köp muk­dar­da fruk­to­za bol­ýar. Dür­li ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak­da hem aga­wa to­şa­byn­dan peý­da­la­nyl­ýar.
Ösüm­li­giň tä­sin ta­rap­la­ry­nyň bi­ri hem ony kö­pelt­me­giň örän aň­sat­dy­gy­dyr. Ösüm­li­giň süý­ri ýap­rak­la­ry­nyň bi­ri­ni ke­sip, top­ra­ga ça­la­ja göm­mek ýe­ter­lik­dir. Gö­mü­len ýap­rak su­wa­ry­lan­da, onuň tä­ze şi­ti­li gö­ge­rip çyk­ýar.