Ýer ýü­zün­de mi­we­li agaç­la­ryň ýüz­ler­çe gör­nü­şi bo­lup, olar dür­li mak­sat­lar üçin ula­nyl­ýar. Mi­we ber­ýän agaç­la­ryň kö­pü­si te­bi­gy ýag­daý­da ýe­tiş­ýän bol­sa, ag­la­ba­sy me­de­ni usul­da, ýag­ny adam eli bi­len ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Agaç­lar­dan alyn­ýan ha­sy­lyň ter­li­gi­ne iýil­ýän­le­ri­niň bol­şy ýa­ly, gaý­ta­dan iş­le­nen­den soň­ra baş­ga azyk önü­mi hök­mün­de peý­da­la­nyl­ýan­la­ry hem bol­ýar. My­sal üçin, zeý­tu­nyň mi­we­si­ni şa­ha­dan ýo­lan ba­dy­ňa iýip bol­ma­ýar. Zeý­tun mi­we­le­ri bir­nä­çe wagt­lap kä­bir se­riş­de­ler go­şu­lan su­wa ýa­ty­ry­lyp goý­lan­dan soň­ra iý­mek üçin ýa­ram­ly bol­ýar. Kä­bir mi­we­ler­den bol­sa düý­bün­den baş­ga azyk önü­mi taý­ýar­lan­ýar. Şeý­le mi­we­le­riň bi­ri ka­kao­dyr. Ka­kao aga­jy la­tyn­ça («Theob­ro­ma cacao») «Te­ob­ro­ma» uru­gy­nyň, «Malvaceae» maş­ga­la­sy­nyň he­mi­şe­lik gök öwüs­ýän gör­nü­şi­ne de­giş­li­dir. Bu ösüm­lik Gü­nor­ta Ame­ri­ka­nyň su­bek­wa­to­ri­al se­bit­le­rin­de, ýa­ba­ny gör­nüş­le­ri Mek­si­ka­nyň ke­nar­ýa­ka­la­ryn­da, mer­ke­zi we gü­nor­ta Ame­ri­ka­nyň tro­pi­ki to­kaý­la­ryn­da ga­bat gel­ýär. Onuň süý­ri mi­we­le­ri ga­lyň ga­byk­ly bo­lup, için­dä­ki dä­ne­le­ri süý­ji-kö­ke önüm­çi­li­gin­de, dür­li iç­gi­le­ri taý­ýar­la­mak­da we luk­man­çy­lyk­da giň­den ula­nyl­ýar. Ka­kao­ly iç­gi­le­ri taý­ýar­la­mak­da «Te­ob­ro­ma» uru­gy­nyň, «Theob­ro­ma bicolor» gör­nü­şi­niň ha­sy­lyn­dan peý­da­la­nyl­ýar.
Bo­ýy 12-15 met­re ýet­ýän ka­kao aga­jy­nyň ga­lyň ýap­rak­la­ry bo­lup, gül­le­ri agym­tyl-gül­gün reňk­li bol­ýar. Agaç gö­ge­ren­den 4-5 ýyl­dan soň­ra gül aç­ýar we 12 ýyl­dan soň­ra il­kin­ji ha­sy­ly­ny be­rip baş­la­ýar. Onuň ösü­şi 80 ýyl­dan gow­rak wagt do­wam ed­ýär. Mi­we­si­niň uzyn­ly­gy 30 san­ti­met­re, ag­ra­my 500 gra­ma ba­ra­bar bol­ýar. Ka­kao­dan ýyl­da iki ge­zek – ýa­gyş­ly möw­sü­miň ba­şyn­da hem so­ňun­da ha­syl alyn­ýar. Il­kin­ji al­nan ha­sy­ly­nyň hi­li has ýo­ka­ry bol­ýar.
Ka­kao­nyň mi­we­le­ri in­çe şa­ha­la­ryn­dan däl-de, gös-gö­ni esa­sy agaç sü­tü­nin­den ösüp çyk­ýar. Tro­pik ho­wa­ly ýurt­lar­da şeý­le mi­we ber­ýän agaç­la­ryň baş­ga gör­nüş­le­ri hem bar.
Şo­ko­lod önüm­çi­li­gin­de peý­da­la­nyl­ýan ka­kao dä­ne­le­ri­niň ta­ga­my ha­sy­ly al­nan wag­ty ajym­tyk bol­ýar. Onuň çig dä­ne­si­niň ta­ga­my şo­ko­la­dyň ta­ga­myn­dan düý­bün­den baş­ga­ça bol­ýar. Bu dä­ne­ler gaý­ta­dan iş­le­nen­den soň­ra şo­ko­la­dyň süý­ji we lez­zet­li ta­ga­my eme­le gel­ýär. Şo­ko­la­dyň dü­zü­min­de ýa­kym­ly ys­la­ryň we hi­mi­ki bir­leş­me­le­riň on­lar­ça gör­nü­şi bar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА