Çap et­mek – il­kin­ji gör­nü­şi ýa-da nus­ga­ny ula­nyp, teks­ti we şe­kil­le­ri köp­çü­li­ge ýaý­rat­mak işi­dir. Ir­ki çap et­mek­li­ge mö­hür­ler de­giş­li bo­lup dur­ýar. Ka­gy­za çap et­mek üçin ýa­sa­lan agaç ga­lyp­lar mi­la­dy­dan öň­ki 220-nji ýyl­lar­da Hy­taý­da peý­da bol­ýar. 1040-njy ýyl­da Bi Şeng far­for­dan hy­taý ie­rog­lif­le­ri üçin il­kin­ji göç­me gör­nüş­li çap edi­ji ga­ly­by taý­ýar­la­ýar. Pal­çyk­dan ýa­sa­lan­dy­gy se­bäp­li, göç­me ga­lyp tiz döw­lüp­dir hem-de ka­gy­zyň ýü­zün­de do­ly yz gal­dyr­man­dyr. 1298-nji ýyl­da Wan Zhen hy­taý ýa­zu­wy üçin ga­ly­byň agaç­dan oýu­lyp ýa­sa­lan gör­nü­şi­ni dö­red­ýär. Bu ylym­da «ksi­log­ra­fi­ýa» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýar.
Mis­den gö­çü­ril­ýän gör­nüş­li çap et­mek XII asy­ryň ba­şyn­da Hy­taý­da dö­re­ýär we ka­gyz pul­la­ry çap et­mek­de ula­nyl­ýar. Soň­ra bu usul Ko­re­ýa ýaý­rap, tak­my­nan 1230-njy ýyl­da bü­rünç ula­ny­lyp, me­tal gör­nüş­li çap edi­ji­ oý­la­nyp ta­pyl­ýar. XIV asy­ryň ahyr­la­ry­na XV asy­ryň baş­la­ry­na Ýew­ro­pa hem bu usul ýaý­ra­ýar.
Ger­ma­ni­ýa­ly zer­gär Ýo­han­nes Gu­ten­berg aý­ra­tyn sa­hy­pa­lar­dan ýyg­na­lan ki­tap­la­ry ne­şir et­me­gi oý­lap tap­ýar. Ne­ti­je­de, 1436-njy ýyl­da gym­mat­ba­ha daş ke­si­ji And­re­as Drit­ze­hen we ka­gyz fab­ri­gi­niň eýe­si And­re­as He­il­mann bi­len bi­le­lik­de çap­ha­na işi­ne baş­la­ýar. Ba­syş ula­nyp çap ed­ýän me­ha­nik en­jam beý­le­ki gör­nüş­ler­den has çalt çap ed­ýän­di­gi we çy­dam­ly­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Mun­dan baş­ga-da, oňa or­naş­dy­ry­lan me­tal gör­nüş­li bö­lek­ler ber­käp, harp­lar bir­meň­zeş gör­nüş­li öl­çe­ge geç­ýär. Bu il­kin­ji şrift­le­riň dö­re­me­gi­ne se­bäp bol­ýar. Gu­ten­ber­giň oý­lap ta­pan çap edi­ji ma­şy­ny ti­za­ra il­ki Ýew­ro­pa, soň­ra bol­sa bü­tin dün­ýä ýaý­ra­ýar. Bu en­jam köp­çü­lik­le­ýin çap et­me­giň il­kin­ji ädi­mi ha­sap­lan­ýar. Şon­dan soň­ra ne­şir­ýat işi kä­mil­le­şip baş­la­ýar.
Ti­pog­ra­fik tekst önüm­çi­li­gi­niň çalt­ly­gy il­kin­ji ga­zet­le­riň dö­re­me­gi­ne se­bäp bol­ýar. Şol dö­wür­de iri yk­dy­sa­dy we tä­jir­çi­lik mer­ke­zi bo­lan We­ne­si­ýa Ýew­ro­pa­da il­kin­ji el­ýaz­ma ga­zet­le­riň («Ga­zet» sö­zi We­ne­si­ýa­nyň pul bir­li­gi bo­lan «ga­ze­ta» sö­zün­den ge­lip çy­kyp­dyr. Şol dö­wür­de oky­jy­lar tä­ze­lik­ler ýa­zy­lan ka­gyz­la­ry «ga­ze­ta» at­ly şa­ýy pu­la sa­tyn alyp­dyr­lar. Şeý­le­lik bi­len «ga­zet» sö­zi köp di­le or­naş­ýar) esa­sy­ny go­ýu­jy ha­sap­lan­ýar.
1800-nji ýyl­da Lord Stan­ho­pe Gu­ten­ber­giň el bi­len do­lan­dy­ryl­ýan çap edi­ji en­ja­my­ny kä­mil­leş­di­rip, öň­kü­den iki es­se uly göw­rü­mi çap ed­ýän hem-de do­lan­dyr­mak üçin az güýç sarp edil­ýän tä­ze en­ja­my iş­läp düz­ýär.
1810-njy ýyl­da ger­ma­ni­ýa­ly Koe­nig ne­mes in­že­ne­ri And­re­as Frid­rih Baue­riň kö­me­gi bi­len çap en­ja­my­nyň bug bi­len iş­le­ýän gör­nü­şi­ni ön­dür­ýär. Bu en­jam 1814-nji ýyl­da re­dak­si­ýa­sy Lon­don­da ýer­leş­ýän bel­li «The Ti­mes» ga­ze­ti­ne sa­tyl­ýar.
1843-nji ýyl­da ame­ri­ka­ly Ri­çard M.Hoe bug bi­len iş­le­ýän aý­law­ly çap­ha­na en­ja­my­ny dö­red­ýär. Bu oý­lap ta­pyş met­bu­ga­tyň ösü­şi­ne uly iter­gi ber­ýär. On­dan soň­ra çap edi­ji en­ja­my­ň san­ly, sy­ýa­ly, elekt­ro­fo­tog­ra­fi­ýa­ly, la­zer­li, ga­ty sy­ýa­ly, gu­rak sy­ýa­ly, 3D (üç öl­çeg­li) çap et­mek ýa­ly bir­nä­çe gör­nüş­le­ri oý­la­nyp ta­pyl­ýar.

Gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar:

Ýa­zuw ma­şyn­ka­sy prin­ter­le­riň we kla­wia­tu­ra­la­ryň baş­lan­gy­jy ha­sap­la­nyp, 1868-nji ýyl­da Kris­to­fer Şo­les ta­ra­pyn­dan oý­la­nyp ta­pyl­ýar.
Re­ming­ton-Rand ta­ra­pyn­dan 1953-nji ýyl­da il­kin­ji ýo­ka­ry tiz­lik­li prin­ter UNIVAC komp­ýu­te­rin­de ulan­mak üçin iş­le­nip dü­zül­ýär.
IBM 1957-nji ýyl­da il­kin­ji no­kat mat­ri­sa prin­te­ri­ni iş­läp düz­ýär.
«Shins­hu Sei­ki Co.» kom­pa­ni­ýa­sy 1968-nji ýyl­da il­kin­ji elekt­ron mi­nip­rin­te­ri dö­red­ýär.
Ga­ry Stark­we­at­her 1971-nji ýyl­da «Xerox 7000» nus­ga­sy­ny üýt­ge­dip, il­kin­ji la­zerli prin­ter dö­red­ýär.
Sy­ýa pürk­ýän (ink­jet) il­kin­ji prin­ter 1976-njy ýyl­da «Hew­lett-Packard» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hü­när­men­le­ri ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­ýär.
1976-njy ýyl­da IBM kom­pa­ni­ýa­sy «IBM 3800» at­ly ýo­ka­ry tiz­lik­li la­zerli prin­te­ri­ni hö­dür­le­ýär.
1977-nji ýyl­da «Sie­mens» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hü­när­men­le­ri ka­gy­zyň ze­rur bo­lan ýe­ri­ne sy­ýa sep­ýän (DOD) prin­te­r dö­red­ýär­ler.
1979-njy ýyl­da «Canon» kom­pa­ni­ýa­sy ýa­rym­ge­çi­ri­ji la­zer şöh­le­li prin­ter («LBP-10») bi­len ta­nyş­dyr­ýar.
«Hew­lett-Packard» il­kin­ji la­zerli prin­te­ri «HP La­ser­Jet»-i 1984-nji ýyl­da hö­dür­le­ýär.
Döw­re­bap 3D prin­ter­le­riň kö­pü­si 1988-nji ýyl­da Skott Krump ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­ýär. Üç öl­çeg­li çap ed­ýän bu prin­ter­ler hä­zir­ki wagt­da gur­lu­şyk­da, kos­mos pu­da­gyn­da we se­na­gat önüm­çi­li­gin­de giň­den ula­nyl­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА