2009-njy ýyl­dan baş­lap, her ýy­lyň 18-nji sent­ýab­ryn­da Bü­tin­dün­ýä bam­buk gü­ni bel­le­nil­ýär. Bu baý­ram­çy­lyk my­na­sy­bet­li il­kin­ji da­ba­ra­lar bu ösüm­li­giň köp ýe­ri bo­lan Taý­land­da ge­çi­ril­di. Baý­ram­çy­ly­gyň esa­sy mak­sa­dy, bü­tin dün­ýä­de bam­buk hak­da­ky mag­lu­mat­la­ry art­dyr­mak­dan yba­rat­dyr. Bü­tin­dün­ýä bam­buk gu­ra­ma­sy te­bi­gy baý­lyk­la­ry we daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak­da, dur­nuk­ly ula­ny­ly­şy üp­jün et­mek­de we tä­ze pu­dak­lar­da bam­buk ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek müm­kin­çi­li­gi­ni aç­ma­gy mak­sat edin­ýär. Bam­buk, dür­li ugur­lar­da ulan­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän öz­bo­luş­ly hä­si­ýet­li ösüm­lik­dir. Esa­san, bam­buk dok­ma pu­da­gyn­da giň­den ula­nyl­ýar. Mun­dan baş­ga-da, bam­buk an­ti­bak­te­rial we gi­poal­ler­gen hä­si­ýet­le­re eýe­dir. Köp gör­nüş­le­riň güý­jü­ne we hat­da agaç gur­lu­şy­na ga­ra­maz­dan, bam­buk dä­ne­li­ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li bo­lan ot­ju­mak ösüm­lik­dir. Ösüş tiz­li­gi we sü­tü­ni­niň berk­li­gi bi­len meş­hur­dyr, ýap­rak­ly şa­ha­lar tu­tuş ýü­zün­de ösüp bi­ler, şo­nuň üçin bam­bu­gyň çiň­ri­gi agaç ýa­ly ga­ty bol­ýar. Bu bol­sa, onuň aga­jyň or­nu­na çig mal hök­mün­de peý­da­la­nyp, dür­li ha­ryt­la­ry ön­dür­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.
Ýe­ri ge­len­de aýt­sak, dok­ma pu­da­gyn­dan baş­ga-da bam­buk iý­mit üçin, be­zeg ösüm­li­gi hök­mün­de, bag­ban­çy­lyk­da, saz gu­ral­la­ry­ny, me­bel­le­ri ýa­sa­mak üçin, ýa­dy­gär­lik sow­gat­la­ry, gur­lu­şyk ha­ryt­la­ry­ny, ka­gyz we beý­le­ki zat­la­ry ön­dür­mek­de giň­den peý­da­la­nyl­ýar. Bam­bu­gyň po­lat­dan has güýç­li dar­tyş güý­jü­niň bar­dy­gy­ny bel­le­me­li­di­ris. Şeý­le­lik bi­len, bam­buk sa­pa­gy be­to­ny ber­kit­mek üçin ula­ny­lyp bil­ner. Bu ösüm­lik­de an­ti­bak­te­rial we an­ti­fun­gal mad­da­lar bar. Bam­buk ösü­şi­niň kä­bir döw­rün­de 24 sa­gat­da bir metr tö­we­re­gi ös­ýär we di­ňe bir ge­zek gül­le­ýär. Gül­le­mek ha­dy­sa­sy kök­ler­den ga­ty köp ener­gi­ýa al­ýar we şon­dan soň­ra kö­pü­si gu­ra­ýar. Gül­le­me­giň öňü­ni al­mak üçin onuň bal­dak­la­ry yzy­gi­der­li ke­sil­ýär.
Bu ösüm­lik üçin howp­ly däl, gys­ga wag­tyň için­de ke­si­len ýe­rin­den tä­ze bal­dak­lar peý­da bol­ýar. Hat­da teh­no­lo­gi­ýa en­jam­la­ryn­da hem bam­buk­dan peý­da­la­nyl­ýar. My­sal üçin, ASUS kom­pa­ni­ýa­sy 85%-i bam­buk­dan, 15% plast­mas­sa­dan eme­le ge­len nout­buk önüm­çi­li­gi­ni ýo­la goý­dy. Ol ur­gu­la­ra çy­dam­ly­ly­gy we sta­ti­ki elekt­rik to­gu­ny siň­di­ri­ji­li­gi üp­jün ed­ýär.

Aýgül HALLYÝEWA, Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА