Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny, howp­suz­ly­gy, dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­mek­de dün­ýä­de be­lent ab­ra­ýa eýe bo­lan döw­let­dir. Da­şa­ry sy­ýa­sat­da oňyn Bi­ta­rap­lyk, içe­ri sy­ýa­sat­da «Açyk ga­py­lar» sy­ýa­sa­ty­ny ýö­red­ýän ýur­du­myz dün­ýä­de bag­ty­ýar­ly­gyň we ösü­şiň me­ka­ny hök­mün­de ta­nal­ýar. Baky Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan dün­ýä­niň sy­ýa­sy-hu­kuk, yk­dy­sa­dy we me­de­ni gi­ňiş­li­gi­ne üs­tün­lik­li go­şul­mak bi­len, baý yla­laş­dy­ry­jy­lyk we dö­re­di­ji­lik kuw­wa­ty­ny tu­tuş adam­za­dyň bäh­bi­di­ne gö­nük­dir­ýär. Ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty «Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sat ug­ru­nyň 2022-2028-nji ýyl­lar üçin Kon­sep­si­ýa­sy­na» la­ýyk­lyk­da üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýar. Hä­zir­ki dö­wür­de Türk­me­nis­tan 151 döw­let bi­len dip­lo­ma­tik gat­na­şyk­la­ry ýo­la goý­dy. Ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry, il­kin­ji no­bat­da, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy bi­len hyz­mat­daş­lyk da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­my­zyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­le­ti­mi­ziň da­şa­ry ýurt­lar­da iş­le­ýän dip­lo­ma­tik we kon­sul­lyk we­kil­ha­na­la­ry­nyň sa­ny­nyň art­ýan­dy­gy­ny bel­le­mek mö­hüm­dir. Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Nýu-Ýork­da­ky, Že­ne­wa­da­ky we We­na­da­ky ştab-kwar­ti­ra­la­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik we­kil­ha­na­la­ry bar. Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­myz hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry­ň 50-ä go­la­ýy­nyň ag­za­sy bo­lup dur­ýar. Döw­le­ti­miz bu hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň çäk­le­rin­de dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň öňün­de pa­ra­hat­çy­ly­gyň, howp­suz­ly­gyň, ösü­şiň ga­za­nyl­ma­gy ug­run­da tä­ze baş­lan­gyç­lar bi­len çy­kyş ed­ýär. Äh­lu­mu­my ösü­şiň mö­hüm me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­de tä­sir­li çä­re­le­ri ulan­ýan döw­le­ti­mi­ziň pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji sy­ýa­sa­ty hal­ka­ra bi­le­le­şi­gi ta­ra­pyn­dan en­çe­me ge­zek yk­rar edil­di. Türk­me­nis­tan BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 58-nji, 62-nji, 64-nji, 68-nji, 71-nji, 75-nji mej­lis­le­ri­niň, ýa­kyn­da bol­sa 77-nji mej­li­siň wi­se-baş­lyk­ly­gy­na saý­lan­dy. Ýur­du­my­zyň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň ses­si­ýa­la­ry­nyň wi­se-baş­lyk­ly­gy­na ýe­din­ji ge­zek saý­la­nyl­ma­gy BMG bi­len stra­te­gik, köp ugur­ly hyz­mat­daş­ly­gyň ös­dü­ril­ýän­di­gi­ni, dün­ýä bi­le­le­şi­gin­de döw­le­ti­mi­ziň iş­jeň orun eýe­le­ýän­di­gi­ni aň­lad­ýar.
Mä­lim bol­şy ýa­ly, BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 77-nji mej­li­si 13-nji sent­ýabr­da açyl­dy. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň dip­lo­ma­tik bi­le­le­şi­gi dün­ýä­niň dür­li kün­jek­le­rin­den döw­let we hö­kü­met Baş­tu­tan­la­ry­nyň her ýyl­ky sa­pa­ry­na taý­ýar­lan­ýar. Mun­dan öň­ki iki ýyl­da mej­lis­ler COVID-19 bi­len bag­la­ny­şyk­ly çä­re­ler se­bäp­li ada­ty bol­ma­dyk for­mat­da ge­çi­ril­di. Bu ge­zek Baş As­samb­le­ýa­nyň mej­lis­le­ri­ne weng­ri­ýa­ly dip­lo­mat Ça­ba Kör­ýö­şi ýol­baş­çy­lyk eder. Adat­ça, dün­ýä­niň äh­li ýurt­la­ryn­dan di­ýen ýa­ly döw­let we hö­kü­met Baş­tu­tan­la­ry­ny bir­leş­dir­ýän her ýyl­ky ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki mej­lis 2022-nji ýy­lyň 20-26-njy sent­ýab­ry ara­ly­gyn­da ge­çýär.
Türk­me­nis­tan bi­len BMG-niň ara­syn­da hyz­mat­daş­ly­gyň maz­mu­nyn­da mil­li, se­bit­le­ýin we äh­lu­mu­my de­re­je­dä­ki howp­suz­ly­gyň bi­te­wi ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek bo­ýun­ça iş­le­re mö­hüm orun be­ril­ýär. On­da äh­li ugur­la­ryň — sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy, ener­ge­ti­ka, suw, azyk, eko­lo­gi­ýa we howp­suz­ly­gyň beý­le­ki ugur­la­ry­nyň ys­ny­şyk­ly öza­ra bag­la­ny­şy­gy be­ýan edil­ýär. Çün­ki äh­lu­mu­my howp­suz­ly­gy, hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­ly­gy­ go­rap sak­la­mak we ber­kit­mek BMG-niň esa­sy we­zi­pe­le­riniň bi­ri bo­lup dur­ýar.

Türk­me­nis­tan glo­bal dün­ýä­de, hu­su­san hem Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de pa­ra­hat­çy­ly­gy, howp­suz­ly­gy we hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki hal­ka­ra ta­gal­la­la­ra iş­jeň gat­naş­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Türk­me­nis­tan Mer­ke­zi Azi­ýa­ny pa­ra­hat­çy­ly­gyň, yna­nyş­ma­gyň we hyz­mat­daş­ly­gyň zo­la­gy di­ýip yg­lan et­mek ha­kyn­da 2022-nji ýy­lyň 28-nji iýu­lyn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan ka­bul edi­len Ka­rar­na­ma­nyň aý­ra­tyn äh­mi­ýe­ti bar­dyr. Ýur­du­myz bu Ka­rar­na­ma­nyň düz­gün­na­ma­la­ry­na esas­la­nyp, BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň ga­ra­ma­gy­na 2025-nji ýy­ly «Pa­ra­hat­çy­ly­gyň we yna­nyş­ma­gyň ýy­ly» di­ýip yg­lan et­mek ba­ra­da­ky tek­li­bi hö­dür­le­ýär. Şeý­le hem Türk­me­nis­tan hal­ka­ra gat­na­şyk­lar­da yna­nyş­mak dia­lo­gy­nyň fi­lo­so­fi­ýa­sy­ny iler­let­mek mak­sa­dy bi­len, BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň «Dia­log – pa­ra­hat­çy­ly­gyň ke­pi­li» di­ýen Ka­rar­na­ma­sy­nyň tas­la­ma­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­ma­gyň ba­şy­ny baş­la­ma­gy göz öňün­de tut­ýar. Bu we­zi­pe­le­riň çö­zül­me­gin­de 2007-nji ýy­lyň de­kab­ryn­da paý­tag­ty­myz­da açy­lan BMG-niň Mer­ke­zi Azi­ýa üçin Öňü­ni alyş dip­lo­ma­ti­ýa­sy bo­ýun­ça se­bit mer­ke­zi­ne äh­mi­ýet­li orun be­ril­ýär. Şu ýyl bol­sa bu se­bit mer­ke­zi­niň dö­re­di­le­ni­ne 15 ýyl bol­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Türk­me­nis­tan Baş As­samble­ýa­nyň ga­ra­ma­gy­na mer­ke­ziň or­ny ha­kyn­da­ky no­bat­da­ky Ka­rar­na­ma­nyň tas­la­ma­sy­ny hö­dür­le­me­gi, bu res­mi­na­ma­da soň­ky ýyl­la­ryň mö­hüm wa­ka­la­ry­ny, şol san­da Mer­ke­zi Azi­ýa­ny pa­ra­hat­çy­ly­gyň, yna­nyş­ma­gyň we hyz­mat­daş­ly­gyň zo­la­gy di­ýip yg­lan et­mek bi­len bag­ly wa­ka­ny be­ýan et­me­gi göz öňün­de tut­ýar.
Türk­me­nis­tan dün­ýä­de dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek­li­ge gi­ri­şen il­kin­ji döw­let­le­riň bi­ri­dir. Bil­şi­miz ýa­ly, yk­dy­sa­dy, dur­muş we eko­lo­gi­ýa ugur­la­ry öz içi­ne al­ýan äh­lu­mu­my gün ter­ti­bi dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­nyň 17-si­ni we we­zi­pe­le­riň 169-sy­ny öz içi­ne al­ýar. Ýur­du­my­zyň DÖM ba­bat­da ga­za­nan esa­sy üs­tün­lik­le­ri 2019-njy ýy­lyň iýu­lyn­da BMG-niň ştab-kwar­ti­ra­syn­da BMG-niň Yk­dy­sa­dy we Dur­muş Ge­ňe­şi­niň «Adam­la­ryň hu­kuk­la­ry­ny we müm­kin­çi­lik­le­ri gi­ňelt­mek hem-de äh­lu­mu­my gur­şap al­ma­gy we deň­li­gi üp­jün et­mek» at­ly mow­zu­gy bo­ýun­ça ge­çi­ri­len ýo­ka­ry de­re­je­li Sy­ýa­sy fo­rum­da hö­dür­le­nen Meý­le­tin mil­li syn­da be­ýan edil­di. Gel­jek­de bol­sa, Türk­me­nis­tan Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­na ýet­me­gi sel­jer­me­giň köp­ta­rap­la­ýyn gu­ral­la­ry­ny gol­dap, 2023-nji ýyl­da ge­çi­ril­jek ýo­ka­ry de­re­je­li Sy­ýa­sy fo­ru­myň bar­şyn­da Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny ama­la aşyr­mak bo­ýun­ça ýur­du­my­zyň ikin­ji meý­le­tin Mil­li sy­ny bi­len ta­nyş­dyr­ma­gy göz öňün­de tu­tul­ýar.
Hal­kyň aba­dan­çy­ly­gy­ny go­ra­mak, azyk howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­sini ös­dür­mek, ýo­ka­ry hil­li bi­li­mi el­ýe­ter­li et­mek, gen­der deň­li­gi­ni ga­zan­mak, dur­nuk­ly inf­rast­ruk­tu­ra dö­ret­mek, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak ýa­ly äh­lu­mu­my mak­sat­la­ry öz içi­ne al­ýan iş­ler­de «Döw­let adam üçin­dir!» di­ýen baş ýö­rel­gä eýe­ril­ýän döw­le­ti­miz­de gör­ne­tin gu­wan­dy­ry­jy ne­ti­je­le­ri ga­zan­dy. Baş As­samb­le­ýa­nyň 77-nji mej­li­sin­de äh­lu­mu­my azyk ba­za­ry­nyň dur­nuk­ly­ly­gy­ny üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len, Türk­me­nis­tan­da azyk howp­suz­ly­gy bo­ýun­ça hal­ka­ra fo­ru­my ge­çir­mek tek­lip edil­ýär. Mu­nuň özi Türk­me­nis­ta­nyň bu ugur­da ga­za­nan de­re­je­le­ri­ni dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­ne ýe­tir­mä­ge, azyk howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­me­giň gu­ral­la­ry­ny kä­mil­leş­dir­mä­ge ýar­dam be­rer.
Türk­me­nis­tan BMG-de yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa ul­ga­myn­da, esa­san hem, ener­ge­ti­ka, se­na­gat, ulag, söw­da-yk­dy­sa­dy pu­dak­lar­da we daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­me­giň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni dur­mu­şa ge­çir­mä­ge esa­sy ugur hök­mün­de se­red­ýär. Hu­su­san-da, äh­lu­mu­my ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de we üs­ta­şyr-ulag ge­çel­ge­le­ri­niň ýaý­baň­lan­dy­ry­lan hal­ka­ra ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek­de hyz­mat­daş­lyk et­mek bo­ýun­ça mö­hüm baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­di. Bu baş­lan­gyç­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek üçin Türk­me­nis­tan 2016-njy we 2021-nji ýyl­lar­da ge­çi­ri­len Dur­nuk­ly ulag ul­ga­my bo­ýun­ça äh­lu­mu­my mas­la­hat­la­ryň, soň­ky ýyl­lar­da­ky beý­le­ki ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki ulag fo­rum­la­ry­nyň, şol san­da şu ýy­lyň 15-16-njy aw­gus­tyn­da Türk­me­nis­tan­da ge­çi­ri­len Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan ýurt­la­ryň ulag mi­nistr­le­ri­niň mas­la­ha­ty­nyň ne­ti­je­le­ri­ni umu­my­laş­dyr­ma­gy mak­sat edin­ýär.
Bi­ta­rap döw­le­ti­miz dün­ýä we se­bit sy­ýa­sa­tyn­da­ky äh­mi­ýet­li or­nu­ny has-da ber­kid­ýän daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak me­se­le­si­ni tä­ze maz­mun taý­dan baý­laş­dyr­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Türk­me­nis­tan BMG-niň ho­wan­dar­ly­gyn­da pes ug­le­rod­ly ener­ge­ti­ka­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça äh­lu­mu­my stra­te­gi­ýa­ny, hu­su­san-da, wo­do­rod ener­ge­ti­ka­sy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça hal­ka­ra «Ýol kar­ta­sy­ny» iş­läp taý­ýar­la­mak ba­ra­da­ky tek­li­bi­ni gaý­ta­dan öňe sü­rer. Şu mak­sat bi­len, 2022-nji ýy­lyň okt­ýab­ryn­da Ýa­po­ni­ýa­da ge­çi­ril­jek wo­do­rod ener­ge­ti­ka­sy bo­ýun­ça mi­nistr­ler de­re­je­sin­dä­ki du­şu­şy­ga taý­ýar­lyk gör­me­giň çäk­le­rin­de Türk­me­nis­tan bu tek­lip­ler ba­bat­da ge­ňeş­me­le­ri ge­çir­me­gi me­ýil­leş­dir­ýär. Mun­dan baş­ga-da, Aral me­se­le­si­niň BMG-niň işi­niň aý­ra­tyn ug­ry hök­mün­de kes­git­le­nil­me­gi­ni ga­zan­mak ug­run­da­ky ta­gal­la­la­ry­ny do­wam et­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Şun­da 2023-nji ýy­lyň maý aýyn­da BMG-niň Azi­ýa-Ýu­waş um­man se­bi­ti üçin Yk­dy­sa­dy we Dur­muş ko­mis­si­ýa­sy­nyň BMG-niň Aral deň­zi üçin Ýö­ri­te mak­sat­na­ma­sy­ny dö­ret­mek ba­ra­da­ky Ka­rar­na­ma­sy­nyň tas­la­ma­sy bo­ýun­ça gep­le­şik­le­ri do­wam et­mek me­ýil­leş­di­ril­ýär.
Şeý­le­lik bi­len, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 77-nji mej­li­sin­de Türk­me­nis­ta­nyň dö­re­di­ji­lik­li ga­ra­ýyş­la­ry, ile­ri tut­ýan ugur­la­ry we hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry äh­lu­mu­my bäh­bit­le­ri na­zar­la­ýan hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň tä­ze ar­hi­tek­tu­ra­sy­ny ke­ma­la ge­tir­ýär.

Rus­lan Ju­ma­ýew,
Ymam­gu­ly Re­je­pow,
Türk­men döw­let ma­li­ýe ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­lym­la­ry.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА