Meş­hur to­hum itleri

It ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri adam­za­dyň ýa­kyn ýol­da­şy bo­lup, öýi, sürini go­ra­ma­ga, aw et­mä­ge, ulag se­riş­de­si­niň bar­ma­ýan ýer­le­ri­ne poç­ta äkit­mä­ge, ys aly­jy­ly­gy esa­syn­da ýi­ten zat­la­ry tap­ma­ga kö­mek edip­dir. Hä­zir­ki wagt­da it­le­riň jem­gy­ýet­dä­ki or­ny gi­ňäp, ola­ryň hyz­ma­ty­ny köp ýer­ler­de gör­mek bol­ýar. Biz hem şu­lar­dan ugur alyp, dün­ýä bel­li aras­sa gan­ly to­hum­ itleri baradaky gysgaça maglumaty size ýetirmegi ma­kul bil­dik.

Türk­men ala­ba­ýy. Ala­baý köp ýer­de «Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň ço­pan iti» di­ýip ta­nal­ýar. Bu it­ler uly göw­re­li, dür­li ho­wa şert­le­ri­ne çy­dam­ly, sak­çy we eýe­si­ne we­pa­ly jan­dar­lar­dyr. Ala­ba­ýyň bo­ýy 45-78 san­ti­metr, ag­ra­my 50-80 ki­log­ram ara­ly­gyn­da bol­ýar. Olar öw­re­dil­ýän en­dik­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­mek ba­şar­ny­gy­na eýe­dir. Ala­baý er­kin­li­gi söý­ýän, er­kin hä­si­ýe­ti bo­lan, eýe­si­ne (öýü­ne) we­pa­ly bo­lup, ony go­rap gez­ýän to­hu­m iti­dir.
Ame­ri­kan bul­do­gy. Bu to­hu­m it­le­ri or­ta­ça ulu­lyk­da bolup, «tu­tan ýe­ri­ni go­par­ýan­dy­gy» bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Ola­ryň bo­ýy 53-68 san­ti­met­re, ag­ra­my 27-55 ki­log­ra­ma çen­li­ bol­ýar. Köp ýurt­lar­da go­rag we gö­zeg­çi­lik hyz­mat­la­ryn­da ula­nyl­ýan bul­dok­lar Ang­li­ýa­da ço­pan­la­ryň ýa­kyn kö­mek­çi­le­ri bo­lup, di­şi­niň ýi­ti­li­gi, ur­şu­jy­lyk uky­by­nyň ýo­ka­ry­dy­gy bi­len beý­le­ki it­ler­den ta­pa­wut­lan­ýar.
Kaw­kaz ço­pan iti do­ga­bit­di er­kin, gor­ku­syz bol­ýar. Kaw­kaz ço­pan iti­niň bo­ýy 65-75 san­ti­metr, ag­ra­my 40-80 ki­log­ram tö­we­re­gi­dir. We­pa­ly go­rag­çy, ha­ky­ky ço­pan iti ha­sap­lan­ýan kaw­kaz ço­pan iti­ni öw­re­niş­dir­mek we ara­gat­na­şyk sak­la­mak kyn.
Be­ýik da­ne ýu­waş hä­si­ýet­li, güýç­li, haý­bat­ly gör­nü­şe eýe bo­lan owa­dan it bo­lup, bo­ýy 72-80 san­ti­met­re, ag­ra­my 45-90 ki­log­ra­ma ýet­ýär. Da­ni­ýa­ly­la­ryň ata-ba­ba­la­ry­nyň uly ýa­ba­ny haý­wan­la­ry aw­la­mak üçin se­çip alan bu it­le­ri eýe­si­ne we­pa­ly­ly­gy we ça­ga­la­ry go­wy gör­ýän­di­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.
Ke­ra­mat­ly ber­nar. Bu it­ler güýç­lü­li­gi we agyr ýük­le­ri uzak ara­ly­ga çek­mä­ge ukyp­ly­ly­gy bi­len meş­hur­ bo­lup, bo­ýy 65-90 san­ti­metr, ag­ra­my 55-90
ki­log­ram tö­we­re­gi­dir. Ozal­lar bu it­ler dag­lyk ýer­ler­de ýi­ten­le­ri tap­mak we ha­las et­mek üçin ula­ny­lyp­dyr. Hä­zir­ki wagt­da bol­sa ök­de ha­las edi­ji­ler we go­rag­çy­lar hökmünde akyl­ly­ly­gy we ugur­ta­py­jy­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.
Iň­lis mas­ti­fi. Bu it­ler ök­de ur­şu­jy we sak­çy ha­sap­la­nyp, bo­ýy 70-76 san­ti­met­re, ag­ra­my 80-86 ki­log­ra­ma çen­li ýet­ýär. Mag­lu­mat­la­ra gö­rä, ga­dy­my Wa­wi­lon­da olar bi­len ars­lan­la­ry, aýy­la­ry aw­lap­dyr­lar diý­lip çak­la­nyl­ýar. Soň­lu­gy bi­len bol­sa jem­gy­ýe­te öw­re­niş­di­ri­lip, we­pa­ly öý jan­da­ry we maş­ga­la go­rag­çy­sy hök­mün­de gör­lüp baş­lan­ýar.
Demirgazyk iti. Has­kiler de­mir­ga­zyk se­bit­ler­de, esa­san hem, Ark­ti­ka­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýän, çe­ýe­li­gi we ýük çe­ki­ji­li­gi bi­len ta­pa­wut­la­nyp, bo­ýy 50-60 san­ti­metr, ag­ra­my 20-35 ki­log­ram ara­ly­gyn­da bol­ýar. It ly­ža­sy ar­ka­ly ha­ry­dy, poç­ta­ny el­tip ber­mek hyz­ma­ty hä­zir­ki wagt­da hem has­ki­le­riň kö­me­gi bi­len gar­ly, bar­ma­sy kyn se­bit­ler­de ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Bu it­ler mö­je­ge iň ýa­kyn to­hum ha­sap­lan­ýar.