Saz eý­le­se du­tar-gy­jak

Türkmen halk saz sungatynyň geçen taryhy ýolunda dutardyr gyjak aýdym-saz sungatynyň bileleşmeginde goşulyp, halkymyzy arassa kalply, ynsanperwer hem-de watançylyk ruhunda terbiýelemekde halk arasynda esasy saz gurallary bolup gelipdir. ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň milli toparynyň we onuň sekretariatynyň «Türkmenistan – ÝUNESKO: Diýardan ýaýran ýollar» atly şygary bilen dutara degişli «Dutar ýasamak, dutarda saz çalmak hem-de bagşyçylyk sungaty» ady bilen ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna goşulanyna köp wagt bolanok. Indi bolsa gyjak saz guralymyz bilen dahylly halkymyz üçin bimöçber bahaly işiň durmuşa geçirilmegine taýýarlyk görülýär. Milletiň medeni durmuşy bilen bagly halkara derejede halk bähbitli işler durmuşa ornaşdyryljak bolnanda ony hünärmenler goldap seslenseler, bu iş üçin uly ýardam bolýar.

Gy­jak saz gu­ra­ly­nyň ge­çen ta­ry­hy ýo­lun­da ak ýü­rek­den zäh­met çe­ken­ler, ola­ryň dur­mu­şa or­naş­dy­ran iş­le­ri bi­len hal­ky­my­zy ta­nyş­dyr­mak, ilki bilen, şol ugur­dan zäh­met çek­ýän hü­när­men­le­riň pa­ýy­na düş­ýär. Şu ma­ka­la­da öz­le­ri­niň ma­ny­ly ömür­le­ri­ni halk bäh­bit­li iş­le­ri ama­la aşyr­maga ba­gyş eden us­sat­la­ryň bi­ti­ren iş­le­ri bi­len ta­nyş­dyr­ma­gy ma­kul bil­dik.
Eý­sem, gür­rü­ňi edil­jek bo­lun­ýan us­sat­lar kim­ler, olar gy­jakda nä­hi­li iş­le­ri bi­tir­di­ler? Şu ma­ka­la­daky gür­rüň­le­riň esa­sy çeş­mesi türk­men saz sun­ga­tyn­da uly iş­le­ri bi­ti­ren, Bä­her­den et­ra­by­nyň Ba­my oba­syn­da ýa­şap ge­çen meş­hur türk­men bag­şy­sy Sa­ry bag­şy Pür­li og­lu­nyň (1871-1934) maş­ga­la­sy­na we onuň do­gan-ga­ryn­daş­la­ry­na de­giş­li.
Meş­hur Sa­ry bag­şy­nyň maş­ga­la­syn­da gy­jak saz sun­ga­ty­nyň düý­bü­niň tu­tul­ma­gy us­sat gy­jak­çy Han­mäm­met Al­la­nur og­lu­na de­giş­li. Han­mäm­met Al­la­nur og­ly 1927-nji ýy­lyň 30-njy no­ýab­ryn­da hä­zir­ki Mag­tym­gu­ly (öň­ki Gar­ry­ga­la) et­ra­byn­da saz sungatyny öwreniji W.A.Us­pens­kä du­şan­da özü­niň 1886-njy ýyl­da Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň Bol­dum­saz et­ra­by­nyň Daş­ýap oba­syn­da dün­ýä inen­di­gi­, ka­ka­sy Al­la­nu­ryň Ga­ra­dä­li gök­leň­den tä­lim alan­dy­gy hak­da­ky mag­lu­ma­ty aý­dyp­dyr.
Han­mäm­met Al­la­nur og­lunyň gy­jak­çy hök­mün­de Sa­ry bag­şa haý­sy ýyl­lar­dan sa­zan­dar­lyk edip baş­lan­dy­gy ba­ra­da anyk mag­lu­ma­t ýok. Em­ma onuň 1927-nji ýyl­da Sa­ry bag­şy­nyň gap­da­lyn­da sa­zan­dar­lyk eden­di­gi­ni su­but ed­ýän su­rat­lar bar.
Saz sun­ga­ty­myz bi­len bag­ly mag­lu­mat­la­ry top­la­mak we ola­ry yl­my taý­dan öw­ren­mek tek­lip edi­lip W.A.Us­pens­kä ýüz­le­ni­len­de, ol bir­ba­da ra­zy­lyk ber­meýär. Rus aly­my bu işe gi­riş­me­zin­den öň türk­men halk aý­dym-saz­la­ry­ny diň­läp, göz­den ge­çi­re­nin­den soň­ra bu işe gi­riş­jek­di­gi­ni aý­dýar. Ne­ti­je­de, 1921-nji ýy­lyň maý aýy­nyň 8-10-y ara­ly­gyn­da Daş­kent­de «Gün­do­ga­ryň owaz­la­ry» at­ly çä­re ge­çi­ri­lip, oňa Türk­me­nis­tan­dan bir­nä­çe bag­şy-sa­zan­da­lar ça­gy­ryl­ýar. Şol me­de­ni çä­re­de Sa­ry bag­şy «Ha­tyr­jem», «Gö­rün­mez», «Ala­ga­ýyş­ly», «He­ser­li», «Bal­sa­ýat» ýa­ly aý­dym­la­ry aý­dan­da oňa og­ly Pür­li­niň gy­jak­da sa­zan­dar­lyk eden­di­gi ba­ra­da­ky mag­lu­mat­lar hä­zir Öz­be­gis­ta­nyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky Ham­za He­kim­za­da Ni­ýa­zy adyn­da­ky sun­ga­ty öw­re­niş ins­ti­tu­ty­nyň ki­tap­ha­na­syn­da­ky W.A.Us­pens­ki­niň ar­hi­win­de sak­lan­ýar.
Bar bo­lan şeý­le res­mi­na­ma­lar P. Sa­ry­ýe­wiň eý­ýäm 20-21 ýaş­la­ryn­da ka­ka­sy Sa­ry bag­şy­nyň gap­da­lyn­da gy­jak­da sa­zan­dar­lyk eden­di­gi­ni subut ed­ýär. Şo­nuň üçin hem gel­jek­de us­sat du­tar­çy we gy­jak­çy bo­lup ýe­tiş­jek Pür­li Sa­ry­ýew gy­jak çalmak bi­len ýaş­ly­gyn­dan meş­gul­la­nan bol­ma­ly di­ýen pi­ki­ri öňe sür­sek, ha­ky­kat­dan daş düş­dü­gi­miz bol­maz. Se­bä­bi ka­ka­sy­nyň gap­da­lyn­da ýo­kar­da at­la­ry gör­ke­zi­len aý­dym­la­ra gy­jak­da sa­zan­dar­lyk et­mek üçin go­wy taý­ýar­ly­gyň bol­ma­ly.
Us­sat sa­zan­da, mu­kam­çy kom­po­zi­tor Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Pür­li Sa­ry­ýew 1900-nji ýyl­da Bä­her­den et­ra­by­nyň Ba­my oba­syn­da us­sat bag­şy­nyň maş­ga­la­syn­da dün­ýä in­ýär. Gel­jek­de us­sat gy­jak­çy we du­tar­çy, mu­kam­çy kom­po­zi­tor bo­lup ýe­tiş­jek Pür­li­niň saz sun­ga­ty­ny saý­lap al­ma­gy tö­tän­lik bol­ma­ly däl. Onuň ka­ka­sy Sa­ry bag­şy Pür­li og­ly us­sat sa­zan­da we bag­şy­çy­lyk sun­ga­ty bi­len da­hyl­ly iki us­sat ha­ly­pa­dan – Kel bag­şy­dan (du­tar­dan) we Gu­wanç mol­la­dan (bag­şy­çy­lykdan – Ga­ra­dä­li gök­le­ňiň şä­gir­di) ak pa­ta­ alan saz sun­ga­ty­nyň gör­nük­li we­ki­li. Sa­ry bag­şy­nyň uly og­ly Pür­li­niň sun­gat maş­ga­la­syn­da dün­ýä inip, ösüp-ulal­ma­gy onuň saz sun­ga­ty­na bo­lan hö­we­si­niň ça­ga­lyk­dan baş­lan­ma­gy­na se­bäp bol­ýar.
Türk­me­nis­tan­da saz­çy­lyk mek­de­bi dö­re­di­len­de Pür­li Sa­ry­ýew, No­bat bag­şy ki­min türk­men saz sun­ga­ty­nyň us­sat­la­ry saz sun­ga­ty­nyň we­kil­le­ri­ne tä­lim be­rip baş­lap­dyr­lar. P.Sa­ry­ýew bu işin­den da­şa­ry Türk­me­nis­tan­da tä­ze açy­lan türk­men ra­dio­sy bi­len ýa­kyn ara­gat­na­şyk sak­lap, ol ýer­de her gün ýaý­ly­ma be­ril­ýän kon­sert­le­re gat­na­şyp saz ça­lar eke­n.
1935-1936-njy ýyl­lar­da Mosk­wa­da bag­şy-sa­zan­da­la­ry gramp­las­tin­ka ýaz­ga ge­çi­ri­len­de, şeý­le-de 1939-njy ýyl­da öň­ki SSSR-iň çäk­le­rin­de ýa­şa­ýan halk­la­ryň halk saz gu­ra­ly bo­ýun­ça ge­çi­ri­len hal­ka­ra bäs­le­şi­gin­de P.Sa­ry­ýew ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­lik us­sat­ly­gy bi­len baý­rak­ly ikin­ji or­na my­na­syp bo­lýar.

1941-nji ýyl­da Türk­men döw­let fi­lar­mo­ni­ýa­sy açy­lyp, onuň ga­ra­ma­gyn­da Halk saz gu­ral­la­ry or­kest­ri dö­re­di­len­de (bu to­pa­ra soň­ra P.Sa­ry­ýe­wiň ady da­ky­lyp­dy) ol ýol­baş­çy bel­len­ýär, şeý­le-de şol ýyl­lar­da Türk­me­nis­tan­da Kom­po­zi­tor­lar bir­leş­igi dö­re­di­len­de bir­nä­çe il­ha­lar aý­dym­dyr saz­la­ry dö­re­den­di­gi göz öňün­de tu­tu­lyp, ol bu gu­ra­ma ag­za­ly­ga ka­bul edil­ýär.
At­la­ry türk­men saz sun­ga­tyn­da hor­mat bi­len tu­tul­ýan Oraz Sa­ry­ýew, An­na­gel­di Jül­gä­ýew, Ata Ab­ly­ýew, Ça­ry Gur­ba­now, Gar­ýag­dy Aly­ýew, Sa­par­gu­ly Işan­gu­ly­ýew ki­min gy­jak­çy­la­ryň dö­re­di­ji­lik ge­ri­mi­niň gi­ňe­me­gin­de Pür­li Sa­ry­ýe­wiň uly hyz­ma­ty­nyň bo­lan­dy­gy barada hä­zir hem uly hor­mat bi­len ýat­lan­ýar.
Pür­li Sa­ry­ýe­wiň gy­jak­da ça­lan «Tor­gaý­guş­lar», «Bi­bi», «Ýa­şyl­baş», «Kep­de­ri» ýa­ly halk saz­la­ry bi­len bi­le­lik­de ka­ka­sy Sa­ry bag­şa ni­ýet­läp gy­jak­da ýe­ri­ne ýe­tir­mek üçin dö­re­den «Ba­gyş­lan­ýar» at­ly saz­la­ryň me­ha­ni­ki ýaz­gy­sy hä­zir türk­men ra­dio­sy­nyň al­tyn gaz­na­syn­da sak­lan­ýar. Bir­nä­çe aý­dym­dyr saz­la­ryň aw­to­ry, us­sat sa­zan­da, mu­kam­çy kom­po­zi­tor Pür­li Sa­ry­ýew türk­men saz sun­ga­ty­ny ös­dür­mek­de bi­ti­ren hyz­mat­la­ry üçin «Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti» diýen be­lent ada my­na­syp bolýar. Ol 1971-nji ýy­lyň few­ral aýyn­da uza­ga çe­ken agyr ke­sel­den soň­ra ara­dan çykýar­.
Ata-ba­ba­la­ry­myz­dan mi­ras ga­lan «Owal akan ýe­r­den akar­myş aryk» di­ýen pähim bar. P.Sa­ry­ýe­wiň ag­ty­gy Nä­zik Sa­ry­ýe­wa hä­zir Maýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­syn­da esa­sy bin­ýa­dy gy­jak ýa­ly saz gu­ra­lyn­dan gaý­dan skrip­ka saz gu­ra­lyn­dan sapak be­rýär.
Sa­ry bag­şy­nyň maş­ga­la­syn­dan ýe­ne-de bi­ri – or­tan­jy og­ly, ma­ny­ly öm­rü­ni gy­ja­ga ba­gyş­lan us­sat gy­jak­çy, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti Oraz Sa­ry­ýew (1916-1988), Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti di­ýen ada my­na­syp bo­lan us­sat gy­jak­çy­lar Ça­ry Gur­ba­now we Ata Ab­ly­ýew 1930-njy ýyl­la­ryň ikin­ji ýa­ry­myn­da hä­zir­ki Maýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bin­de okan ýyl­la­ry onuň şä­girt­le­ri bo­lup­dyr­lar.
Sa­ry bag­şy­nyň kör­pe og­ly, sa­zan­da Nu­ry Sa­ry­ýew­ aga­sy Pür­lü­den sapak alan­dan soň­ra Mosk­wa­da­ky P.I.Çaý­kows­kiý adyn­da­ky kon­ser­wa­to­ri­ýa­nyň türk­men bö­lü­min­de skrip­ka­dan okan ýyl­la­ry oňa pro­fes­sor I.Ý.Wol­gin tä­lim be­rip­dir. N.Sa­ry­ýew bi­len bag­la­ny­şyk­ly be­ril­ýän mag­lu­mat­la­ra gö­rä, ol kon­ser­wa­to­ri­ýa­da oka­ýan döw­ri Be­ýik Wa­tan­çy­lyk ur­şy baş­lan­ýar. Onuň oka­ýan wag­ty­nyň do­lup, Türk­me­nis­ta­na do­lan­ma­gy­na müm­kin­çi­li­giň bo­lan­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Be­ýik Wa­tan­çy­lyk ur­şu­na meý­le­tin­çi hök­mün­de gat­na­şyp ýö­ren wag­tyn­da – 1941-nji ýy­lyň 7-nji okt­ýab­ryn­da 19 ýa­şyn­da we­pat bolýar. Gel­je­gi­ne uly umyt bil­di­ri­len Nu­ry Sa­ry­ýew 13-14 ýaş­la­ryn­dan kom­po­zi­tor­çy­lyk hü­nä­ri bi­len meş­gul­la­nyp, gy­jak üçin «Pio­ner» at­ly ese­ri dö­re­dýär.
Mosk­wa­da­ky P.I.Çaý­kows­kiý adyn­da­ky kon­ser­wa­to­ri­ýa­da Be­ýik Wa­tan­çy­lyk ur­şun­da we­pat bo­lan­la­ra ba­gyş­la­nyp dö­re­di­len ýa­dy­gär­li­giň ýü­zün­de bi­ziň il­de­şi­miz Nu­ry Sa­ry­ýe­wiň hem ady bar. Şeý­le-de, Änew şä­he­rin­dä­ki Ça­ga­lar sun­gat mek­de­bi Nu­ry Sa­ry­ýe­wiň ady­ny gö­ter­ýär.

Us­sat gy­jak­çy, bir­nä­çe saz eser­le­ri­niň aw­to­ry, bel­li di­riž­ýor, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti, Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky döw­let baý­ra­gy­nyň eýe­si An­na­gel­di Jül­gä­ýew (1929-2018) hem meş­hur Sa­ry bag­şy­nyň ag­ty­gy­dyr.
Türk­men saz sun­ga­ty­nyň gör­nük­li we­kil­le­ri­niň bi­ri bo­lan A.Jül­gä­ýe­w türk­men hal­ky­nda giň­den ta­nalýar. Ol Halk saz gu­ral­la­ry or­kest­rin­de 60 tö­we­re­gi saz sun­ga­ty­nyň we­kil­le­ri­ni bir ýe­re jem­läp, baş ýol­baş­çy­sy – di­riž­ýo­ry hök­mün­de ulu­ly-ki­çi­li saz eser­le­ri­ni us­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­rip­dir.
«Ýaş­la­ra sa­lam», «Türk­men ýaş­la­ry­nyň mil­li mar­şy», «Ga­raş­ýan», «Jan, Aş­ga­bat!» ýa­ly eser­ler bi­len bi­le­lik­de, halk saz gu­ral­la­ry üçin dö­re­di­len uly göw­rüm­li eser­le­riň bir­nä­çe­si A.Jül­gä­ýe­wiň dö­re­di­ji­lik ga­la­my­na de­giş­li. Us­sat ha­ly­pa­nyň ýe­ri­ne ýe­tir­me­gin­de türk­men gy­ja­gy Hin­dis­tan, Fran­si­ýa, In­do­ne­zi­ýa, Eý­ran, Weng­ri­ýa, Tür­ki­ýe, Mon­go­li­ýa, Ow­ga­nys­tan, ABŞ, Şwe­si­ýa ýa­ly döw­let­ler­de ýaň­lan­dy. Şeý­le-de, türk­men saz­la­ry bi­len bi­le­lik­de P.Çaý­kows­kiý, Wi­wal­di, Ri­ding, Spen­dia­row, Ha­ça­tur­ýan ýa­ly bel­li aw­tor­la­ryň eser­le­ri gy­jak­da we onuň ýol­baş­çy­lyk eden Halk saz gu­ral­la­ry or­kest­rin­de ýaň­la­nan­da he­mi­şe to­ma­şa­çy­la­ryň gyz­gyn söý­gü­si­ne my­na­syp bo­lup­dy.
Meş­hur Sa­ry bag­şy­nyň ne­be­re­le­rin­den türk­men saz sun­ga­ty­nyň ýe­ne-de bir gör­nük­li we­ki­li bar. Ol Ata mu­gal­lym ady bi­len ta­na­lan ha­ly­pa mu­gal­lym, us­sat sa­zan­da we di­riž­ýor, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Beg­my­rat Gut­ly­my­ra­dow­dyr. Onuň hem gy­jak saz sun­ga­ty­nyň ös­me­gin­de uly hyz­ma­ty­nyň bar­dy­gy­ny bel­le­mek ge­rek. Ýe­ri ge­len­de aýt­sam, me­niň özüm hem D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bin­de okan ýyl­la­rym bu us­sat ha­ly­pa­dan du­tar saz gu­ra­lyn­dan tä­lim alyp­dym.
Ata mu­gal­lym Sa­ry bag­şy­nyň do­ga­ny Beg­my­ra­dyň ady da­ky­lan ini­le­rin­den bi­ri. Ol 1947-nji ýy­lyň 11-nji sent­ýab­ryn­da Bä­her­den et­ra­by­nyň Yma­rat oba­syn­da halk aý­dym-saz sun­ga­ty­nyň jan­kö­ýe­ri, ha­ly­pa mu­gal­lym, uruş we­te­ra­ny Gut­ly­my­rat Beg­my­ra­do­wyň maş­ga­la­syn­da dün­ýä in­ýär.

B.Gutly­my­ra­dow 1961-1965-nji ýyl­lar­da hä­zir­ki Maýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bi­niň Halk saz gu­ral­la­ry bö­lü­min­de du­tar saz gu­ra­lyn­dan ha­ly­pa mu­gal­lym A.Al­la­ber­di­ýew­den tä­lim alýar.
Ol 1965-nji ýyl­da hä­zir­ki Maýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­sy­nyň ýa­nyn­da­ky D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bi­ni ta­mam­la­nyn­dan soň­ra Türk­men döw­let fi­lar­mo­ni­ýa­syn­da­ky Pür­li Sa­ry­ýe­wiň ady­ny gö­ter­ýän Türk­men döw­let halk saz gu­ral­la­ry or­kest­ri­ne işe ibe­ri­lýär.
Şol ýer­de hem onuň dö­re­di­ji­li­gi­ne gy­jak saz gu­ra­ly iç­gin or­na­şyp baş­la­ýar. Şol gün­le­riň bi­rin­de or­kest­riň baş di­riž­ýo­ry, Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gä­ri, kom­po­zi­tor Gur­ban Ku­ly­ýew oňa:
– Hä­zir or­kestr­de gy­jak­çy az­lyk ed­ýär. Si­ziň maş­ga­la­ňy­za de­giş­li adam­la­ryň hem­me­si gy­ja­ga ez­ber adam­lar. Diý­mek, se­nem gy­jak­dan ha­bar­ly bol­ma­ly. Şo­nuň üçin şu gün­den baş­lap se­nem hök­man gy­jak bi­len meş­gul­la­nyp baş­la – di­ýip­dir-de, ony gy­jak­çy­la­ryň to­pa­ry­na ge­çi­rip­dir.
Şeý­le­lik­de, B.Gut­ly­my­ra­do­wyň dur­mu­şy­na gy­jak saz gu­ra­ly or­na­şyp­dyr. Iki hü­när­den hem ez­ber­lik bi­len baş çy­kar­ýan­dy­gy üçin B.Gut­ly­my­ra­do­wy 1968-nji ýyl­da D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bi­ne işe ça­gy­ryp­dyr­lar.
B.Gut­ly­my­ra­dow esa­sy işi­niň da­şyn­dan hä­zir­ki Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky Türk­men döw­let uni­wer­si­te­ti­niň ta­ryh fa­kul­te­ti­ni hem-de Türk­men döw­let mu­gal­lym­çy­lyk sun­gat ins­ti­tu­ty­nyň ga­ýy­ba­na bö­lü­mi­ni hem ta­mam­lap­dyr. Onuň ýe­tiş­di­ren gy­jak­çy şä­girt­le­rin­den türk­men saz sun­ga­tyn­da gy­jak saz gu­ra­ly ba­ba­tyn­da ker­we­niň ba­şy­ny çe­kip ýö­ren­le­riň bi­ri, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Mu­ham­met­dur­dy Mu­ham­met­ny­ýa­zow hä­zir Maýa Ku­ly­ýe­wa adyn­da­ky Türk­men mil­li kon­ser­wa­to­ri­ýa­syn­da ta­lyp­la­ra gy­jak saz gu­ra­lyn­dan tä­lim ber­ýär. Şeý­le-de, ýe­ne bir şä­gir­di, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan me­de­ni­ýet iş­gä­ri Gur­ban­dur­dy Ra­hi­mow D.Öwe­zow adyn­da­ky ýö­ri­te saz­çy­lyk mek­de­bin­de in­di bir­nä­çe ýyl­lar­dan bä­ri ça­ga­la­ra gy­jak­dan tä­lim ber­ýär.
Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti B.Gut­ly­my­ra­do­wyň uly og­ly Baý­my­rat hem (o-da Sa­ry bag­şy­nyň do­ga­ny­nyň ady) öz kök­le­ri­ni gy­ja­ga meň­zeş saz gu­ra­lyn­dan alyp gaýd­ýan wio­len­çel saz gu­ra­lyn­da saz çal­mak­da ha­ly­pa mu­gal­lym­la­ryň bi­ri. Ikin­ji og­ly Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gä­ri Toý­my­rat Gut­ly­my­ra­dow bol­sa, us­sat skrip­ka­çy we di­riž­ýor.
Türk­men saz sun­ga­ty­nyň gör­nük­li we­ki­li Beg­my­rat Gut­ly­my­ra­dow 1996-njy ýyl­da «Wa­ta­na bo­lan söý­gü­si üçin», 1999-njy ýyl­da «Gaý­rat» me­dal­la­ry bi­len sy­lag­lan­dy, 2009-njy ýyl­da bol­sa «Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti» di­ýen be­lent ada my­na­syp bol­dy.
Gör­şü­miz ýa­ly, haý­sy dö­wür­de­di­gi­ne ga­ra­maz­dan gy­jak saz gu­ra­ly­nyň hal­ky­my­zyň ara­syn­da wa­tan­sö­ýü­ji­li­gi wa­gyz et­mek­de we on­da ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän aý­dym-saz­la­ryň hal­ky­my­zy be­ýik iş­le­re ruh­lan­dyr­mak­da bel­li ba­ha­sy ýok­dur.

Ça­ry­ýar Ju­ma­ýew,
sun­ga­ty öw­re­niş ylym­la­ry­nyň dok­to­ry.