Kö­pi­mi­ziň gü­nü­miz ko­fe bi­len baş­lan­ýan bol­sa ge­rek. Ko­fe bü­tin dün­ýä­de meş­hur bo­lan içim­lik­le­riň bi­ri­dir. Hä­zir­ki za­man dün­ýä­sin­de bu hoş­boý ys­ly içim­lik şow­lu­ly­gyň we iş­jeň­li­giň ny­şa­ny ha­sap­lan­ýar. Eý­sem, ko­fe we bu içim­li­giň ta­ry­hy ba­ra­da nä­me­leri bil­ýä­ris?
Ko­fe as­lyn­da mi­we bo­lup, ki­çi­jik al­ça meň­ze­ýär. Bu agaç il­ki ap-ak gül­le­ýär, soň­ra gül­ler­de gun­ça­lar peý­da bo­lup, dä­nä öw­rül­ýär. Ýa­şyl dä­ne­le­ri gy­z­gylt reň­ke öw­rü­len­de, ko­fe ha­sy­ly ýyg­na­lyp baş­lan­ýar. Ajym­tyk ta­gam­ly bu mi­we bir­ba­da ýe­tiş­me­ýär. Onuň bi­şen­le­ri­ni saý­lap ýyg­na­ma­ly bol­ýar. Ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýän se­bi­ti­ne gö­rä ko­fe dä­ne­si­niň ysy, ga­ty­ly­gy we ta­ga­my üýt­ge­ýär.
Ko­fe­niň ata Wa­ta­ny Efio­pi­ýa ha­sap­lan­ýar. Bu ýurtda ko­fe­niň 200-den gow­rak gör­nü­şi ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Ro­wa­ýat­la­ra gö­rä, IX asyr­da efio­pi­ýa­ly ge­çi ço­pa­ny ýa­daw wag­ty tö­we­re­gin­dä­ki agaç­dan owun­jak mi­we­le­ri ýo­lup al­ýar hem-de çeý­näp baş­la­ýar. Ol az sa­lym­dan ýa­daw­ly­gy­nyň aý­ry­lan­dy­gy­na, uku­sy­nyň gel­me­ýän­di­gi­ne göz ýe­tir­ýär. Ge­çi ço­pa­ny se­be­di­ni bu mi­we­den dol­du­ryp oba­sy­na do­lan­ýar. Şeý­le­lik­de, kofe köp­çü­lik ta­ra­pyn­dan çeý­ne­mek ar­ka­ly sarp edi­lip baş­lan­ýar.
Il­ki­baş­da ko­fe­niň dä­ne­si çeý­ne­lip, ajym­tyk ta­ga­my da­dy­lan bol­sa, XV asyr­da gu­ra­dy­lan ko­fe dä­ne­le­ri ow­ra­dy­lyp, gyz­gyn su­wa ga­ry­lan gör­nüş­de içilip baş­lan­ýar. Ko­fe dä­ne­le­ri­ni üwäp, gyz­gyn içim­li­ge öwür­mek usu­ly­ny de­mir­ga­zyk af­ri­ka­ly­lar oý­lap tap­ýar. Şeý­le­lik­de, ow­ra­dy­lan ko­fe­niň söw­da­sy baş­la­nyp, Efio­pi­ýa­dan Mü­sü­re we Ana­do­la, soň­ra Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­na ýaý­ra­ýar. Şol dö­wür­ler­de sy­ýa­hat­çy­lar ni­rä git­se­ler, ýa­ny bi­len ow­ra­dy­lan ko­fe alyp gi­der eken­ler. Ko­fe­niň meş­hur­lyk ga­za­nan se­bi­ti Eý­ran ha­sap­lan­ýar. Se­bä­bi bu ýurt­da köp­çü­lik­le­ýin ko­fe iç­mek ýör­gün­li bo­lup­dyr. Ko­fe arap­la­ryň «kah­wah» sö­zün­den ge­lip çy­kyp, Gün­do­gar ýurt­la­ryn­da «ko­fe», Ýew­ro­pa ýurt­la­ryn­da «kof­fie» gör­nü­şin­de at­lan­dy­ry­lyp baş­lan­ýar.
Wag­tyň geç­me­gi bi­len ko­fe se­na­gat­da gaý­ta­dan iş­le­nip, eks­port edil­ýän önüm­le­riň bi­ri­ne öw­rül­ýär. Hä­zir­ki wagt­da her ýyl 10 mil­li­on ton­na­dan gow­rak ko­fe ön­dü­ril­ýär. Bra­zi­li­ýa, Wýet­nam, Ko­lum­bi­ýa, In­do­ne­zi­ýa, Efio­pi­ýa, Pe­ru we Hin­dis­tan ko­fe ön­dü­ri­ji esa­sy ýurt­lar ha­sap­lan­ýar. Ko­fe önüm­çi­li­gin­de «Star­bucks», «Cos­ta Cof­fee», «Nescafe», «Tim Hor­tons», «Dun­kin Dough­nuts» kom­pa­ni­ýa­la­ry öň­de­li­gi eýe­le­ýär. Ko­fe ne­bit­den soň­ra iň köp sa­tyl­ýan ha­ryt­la­ryň bi­ri bo­lup, dur­mu­şy­myz­da mö­hüm or­ny eýe­le­ýär. Ko­fe­ni dog­ry saý­la­mak we taý­ýar­la­ny­şy­na üns­li çe­me­leş­mek esa­sy şert­le­riň bi­ri­dir. Bu içim­lik öý­de, iş­de, ýa­ryş­lar­da, gür­rüň­deş­lik­ler­de tä­ze pi­kir­le­riň dö­re­me­gi­ne, üs­tün­lik­le­re ýet­mä­ge gol­daw ber­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА