Ga­wun kä­di­ler maş­ga­la­syn­dan bo­lan birýyl­lyk bak­ja ekini­ bolup, ga­dy­my eý­ýam­lar­dan bä­ri Orta Azi­ýa­da we subt­ro­pik ýurt­lar­da ösdürilip ýetişdirilýär. Ýurdumyzda bu bakja ekininiň zam­ça, gar­ry­gyz, gü­la­by, ma­zy, za­my, kyrk­gün­lük, ak­bi­şek, gür­bek, sa­ry­gyz, wa­har­man, pa­ýen­de­ki, hy­ta­ýy, şa­ga­wun, şe­ker­pa­lak, aknabat ýaly dürli görnüşleri bar. Gawunyň bu görnüşleriniň käbiri gysga wagtda ýetişip, tomus aýlarynyň ilkinji günlerinde peýda bolýan bolsa, käsi has giç – tomsuň ahyrynda hatda güýz aýlarynda bişýär. Giç bişýän gawunlar galyň paçakly bolup, gyşa, hatda geljek ýylyň bahar aýlaryna çenli zaýalaman saklap bolýar. Şeýle bolansoň, şi­rin-şe­ker ga­wun­lar ýylyň ähli paslynda diýen ýaly ak ba­zar­la­ry­my­zyň, des­ter­han­la­ry­my­zyň be­ze­gi bo­lup dur­ýar. Ta­ry­ha ser sal­sak, meş­hur türk­men ga­wun­la­ry­nyň has ir­ki dö­wür­de ter­li­gi­ne ýö­ri­te ýa­sa­lan mis hem-de gur­şun gap­la­ra sal­nyp, arap ýurt­la­ry­na, Ýew­ro­pa döw­let­le­ri­ne äki­di­len­di­gi­ni bil­ýä­ris. Ga­wun şa­la­ryň, han-beg­le­riň des­ter­han­la­ry­nyň iň ar­zy­ly nyg­ma­ty­na öw­rü­lip­dir. Türk­men ga­wu­ny di­ňe bir dat­ly azyk önü­mi bol­man, eý­sem, yn­san sag­ly­gy üçin hem mel­hem sa­ýyl­ýar. Ga­wun­dan to­şap, kak, sök ýa­ly peý­da­ly önüm­ler taý­ýar­la­n­ýar. Bu önüm­ler sag­lyk üçin hem örän peý­da­ly­dyr. Ga­wu­nyň be­je­ri­ji­lik hä­si­ýe­ti ba­ra­da Abu Aly ibn Si­na­nyň, Mu­ham­met Hu­se­ýi­niň we beý­le­ki alym­la­ryň iş­le­rin­de giň­den bel­le­nil­ýär. Ga­wun­ ga­dym dö­wür­ler­den bä­ri halk luk­man­çy­ly­gyn­da müň bir der­diň der­ma­ny hök­mün­de giň­den ula­nylypdyr. Olar köp­lenç gany ­az ýa-da ys­gyn­dan ga­çan nä­sag­la­ra ber­lip­dir. Ga­wun­lar ba­gyr ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek­de peý­da­la­ny­lyp­dyr. Böw­rek­de daş bo­lan­da, ga­wun çi­gi­di­ni gyz­gyn suw­da ow­ra­dyp içip­dir­ler. Luk­man He­kim ga­wu­nyň eti­ni un bi­len ga­ryp, ýum­şak mel­hem gör­nü­şin­de de­ri teg­mil­le­ri­ni aýyr­mak­da ula­nyp­dyr. Ga­wun iý­seň nerw ra­hat­ly­gy­ny dö­re­dip, keý­pi­ňi çag ed­ýär, Gün şöh­le­si­niň ýa­kym­syz tä­si­ri­ni aýyr­ýar. Wa­har­man ga­wu­ny­nyň ter­ne­si in­çe­ke­se­liň, öý­ken ke­sel­le­ri­niň, dem­gys­ma­nyň der­ma­ny­dyr. Ýa­kym­ly ysy, süý­ji ta­ga­my, ja­na şy­pa­ly­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýan be­hiş­di nyg­mat ha­sap­la­nyl­ýan ga­wu­nyň be­re­ke­di hiç ha­çan eg­sil­me­sin!

Bek­gi ARS­LA­NOW,
Ýag­şy­gel­di Ka­ka­ýew adyn­da­ky Hal­ka­ra ne­bit we gaz uni­wer­si­te­ti­niň öw­re­ni­ji-mu­gal­ly­my,
Türk­me­nis­ta­nyň Ýaş­lar baý­ra­gy­nyň eýe­si, ýaş alym.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА