Ýer ýü­zün­de duş gel­ýän tä­sin ösüm­lik­le­riň ara­syn­da pe­pi­no­ny (la­tyn­ça, “So­la­num mu­ricatum”) ag­za­man geç­mek müm­kin däl. Pe­pi­no beý­le­ki kä­bir yl­my çeş­me­ler­de “ga­wun ar­my­dy” ýa-da “süý­ji hy­ýar” at­la­ry bi­len hem ta­nal­ýar. Bu tä­sin ösüm­li­giň owa­dan, üýt­ge­şik mi­we­le­ri gö­ren­le­ri haý­ra­na gal­dyr­ýar.
Itü­züm­ler maş­ga­la­sy­na de­giş­li bo­lan bu ösüm­lik my­da­ma ýa­şyl öwüs­ýän gy­rym­sy agaç­dyr. Köp­ýyl­lyk ýa­ba­ny ösüm­lik bo­lan pe­pi­no­nyň şa­ha­lan­ýan bal­da­gy­nyň bo­ýy 1,5 met­re çen­li ýet­ýär. Gül­le­ri ýe­ral­ma­nyň gü­lü­ne, bal­dak­la­ry we ýap­rak­la­ry bur­çuň­ka meň­zeş­dir. Pe­pi­no­nyň mi­we­le­ri­niň ysy ga­wu­nyň, hy­ýa­ryň we az-kem kä­di­niň ça­lym ed­ýär. Mi­we­le­ri köp­lenç açyk ýa­şyl we li­mon sa­ry reňk­li bo­lup, daş­ky ga­by­gyn­da me­lew­şe reňk­li çy­zy­jak­lar ge­çen­dir. Pe­pi­no­nyň mi­we­si örän ter ýag­ny ki­bir­de­wik bo­lup, onuň dü­zü­min­de tak­my­nan 90-92 % suw sak­lan­ýar. Pe­pi­no­nyň mi­we­si­niň dü­zü­min­de şe­ke­riň hem-de C wi­ta­mi­ni­niň köp muk­da­ry­nyň sak­lan­ýan­dy­gy se­bäp­li ta­ga­my tur­şum­tyk süý­ji bo­lup, ga­wu­nyň we tro­pi­ki mi­we­le­riň ta­ga­my­ny ýa­da sal­ýar. Mi­we­le­ri­niň ag­ra­my 180-400 gram ara­ly­gyn­da bo­lup, daş­ky gör­nü­şi ga­wu­na hem ar­my­da meň­ze­ýär. Edil ga­wun­da bol­şy ýa­ly, çi­gi­di mi­wä­niň or­ta­syn­da ýer­leş­ýär.
Pe­pi­no­nyň wa­ta­ny Gü­nor­ta Ame­ri­ka ha­sap­la­nyl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da bu ösüm­lik me­de­ni gör­nüş­de Çi­li­de, Pe­ru­da, Tä­ze Ze­lan­di­ýa­da we beý­le­ki kä­bir döw­let­ler­de ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Pe­pi­no köp­lenç de­ňiz de­re­je­sin­den 200-1600 metr be­lent­lik­de ekil­ýär. Bu ösüm­li­giň urug­daş­la­ry gök we bak­ja ekin­le­ri­ne de­giş­li bol­sa-da, özi bo­ta­ni­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry esa­syn­da gy­rym­sy agaç mi­we­le­ri­ne de­giş­li ha­sap­lan­ýar. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de pe­pi­no­nyň 25-e go­laý sor­ty ekil­ýär. Pe­pi­ne ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýän ýer­le­rin­de köp­lenç ýy­la­dyş­ha­na­lar­da ýö­ri­te gu­tu­lar­da otur­dyl­ýar. Bu ösüm­li­giň mi­we­si kon­ser­wir­le­nen, ka­ka­dy­lan gör­nüş­de hem-de ter­li­gi­ne iýil­ýär.

Şa­mu­ham­met GA­ÝY­POW,
Türk­me­nis­ta­nyň te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar we in­for­ma­ti­ka ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА