Jan­ly-jan­dar­la­ryň kä­bi­ri Ýer ýü­zü­niň äh­li ýe­rin­de di­ýen ýa­ly ga­bat ge­lip, dür­li şert­de ýa­şap bil­ýär. Kä­bi­ri bol­sa, bel­li bir se­bit­de duş ge­lip (en­de­mik), şol ýe­riň özü­ne mah­sus te­bi­ga­ty­na uý­gun­laş­ýar. Şeý­le jan­dar­la­ryň bi­ri hem pan­da­lar­dyr. Ala­be­der aýy­la­ra dün­ýä­niň ýe­ke­je ýe­rin­de – Hy­ta­ýyň Äpet pan­da mil­li se­ýil­gä­hin­de (Giant Pan­da Na­tio­nal Park) duş gel­mek bol­ýar.
22 müň ine­dör­dül ki­lo­metr meý­da­ny tut­ýan Äpet pan­da mil­li se­ýil­gä­hi ýur­duň Si­çu­an, Ning­si­ýa we Şan­hi we­la­ýat­la­ry­na çen­li uza­lyp gid­ýär. 1987-nji ýyl­da dö­re­di­len bu mil­li se­ýil­gäh 67 pan­da go­rag­ha­na­sy­ny öz içi­ne al­ýar. Pan­da Hy­ta­ýyň mil­li ny­şa­ny we dün­ýä­dä­ki iň eý­je­jik jan­dar­la­ryň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Äpet pan­da mil­li se­ýil­gä­hin­de 1 müň 864 pan­da ýa­şa­ýar. Bu Hy­taý­da ýa­şa­ýan pan­da­la­ryň 80 gö­te­ri­mi­ne deň­dir.
Pan­da­lar ala­be­der reň­ki bi­len meş­hur­dyr. Aýy­nyň bu gör­nü­şi ak kel­le­si, gö­zü­niň tö­we­re­gin­dä­ki ga­ra teg­mil­le­ri we ga­ra gu­lak­la­ry bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Bu jan­dar­la­ryň göw­re­si­niň esa­sy bö­le­gi ak sü­tük bi­len ör­tü­lip, aýak­la­ry we «el­le­ri» ga­ra bol­ýar. Pan­da­la­ryň bo­ýy 1 metr­den 2 met­re çen­li ýet­ýär. Ag­ra­my 70-den 160 ki­log­ra­ma çen­li bol­ýar. Pan­da­la­ryň or­ta­ça ag­ra­my 110 ki­log­ra­ma deň. Pan­da­lar iý­mit­len­mek üçin «el­le­ri­ni» ulan­ýar­lar. Ala­be­der aýy­la­ryň iň ha­la­ýan iý­mi­ti bam­buk bo­lup, her gün 9-14 ki­log­ra­ma çen­li bam­buk ýap­rak­la­ry­ny iý­ýär­ler. Pan­da­lar gü­nü­niň 12-14 sa­ga­dy­ny iý­mit­len­mek bi­len ge­çir­ýär­ler. Eý­je­jik jan­dar­lar te­kiz ýer­de ösen bam­bu­ga gö­rä, dag etek­le­rin­de, be­lent­lik­de ösen bam­buk ýap­rak­la­ryny has go­wy iý­ýär­ler.
Se­ýil­gäh­de her pan­da aý­ra­tyn­lyk­da ideg edil­ýär. Ki­çi­jik pan­da­lar dog­lan­dan 3 aý­dan soň ýö­räp baş­la­ýar­lar. Bu jan­dar­lar 4 aýa çen­li gö­zeg­çi­lik­de sak­la­nyp, soň­ra «ça­ga­lar ba­gy­na» be­ril­ýär. Pan­da 1,5 ýa­şan­da ag­ra­my 50 ki­log­ra­ma ýet­ýär. Ýag­ny bu jan­dar­lar ha­ýal ulal­ýar. 2 ýaş­ly pan­da­lar öz­baş­dak ýa­şa­ma­ga ukyp­ly ha­sap­lan­ýar.
Äpet pan­da mil­li se­ýil­gä­hi­ne her gün or­ta­ça 40-80 müň sy­ýa­hat­çy bar­ýar. Sy­ýa­hat­çy­lar pan­da­la­ry ýa­kyn­dan syn­la­mak bi­len bir ha­tar­da, bu jan­dar­la­ryň ýa­şa­ýyş ýag­da­ýy, te­bi­gat­da özü­ni alyp bar­şy bi­len tan­şyp bil­ýär­ler. Se­ýil­gäh­de pan­da­lar ba­ra­da wi­deo­ro­lik­ler gör­ke­zi­lip, mul­ti­me­di­ýa sa­pak­la­ry hem ge­çi­ril­ýär. Şeý­le hem pan­da mu­ze­ýi­ne ge­ze­lenç­ler gu­ra­lyp, pan­da sta­dio­nyn­da oýun­lar oý­nal­ýar. Se­ýil­gäh­de pan­da öý­ja­gaz­la­ry, pan­da «res­to­ra­ny» we pan­da has­sa­ha­na­sy bar. Şeý­le hem ýo­da­lar­da pan­da heý­kel­le­ri­ni gör­mek bol­ýar. Se­ýil­gä­hiň gi­rel­ge­sin­dä­ki we mer­ke­zin­dä­ki dü­kan­lar­dan ki­çi­jik pan­da oý­na­waç­la­ry­ny, da­şyn­da pan­da­nyň şe­ki­li bo­lan dep­der­le­ri, ruç­ka­la­ry, ga­lam­la­ry sa­tyn alyp bol­ýar. Se­ýil­gäh­dä­ki iň meş­hur ha­ryt pan­da tä­ji bo­lup, bu tä­ji ge­ýip aý­lan­mak ýör­gün­li däp ha­sap­lan­ýar. Pan­da­lar ýi­tip bar­ýan gör­nüş ha­sap­lan­masa-da, ha­ýal kö­pel­ýän jan­dar ha­sap­lan­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА