3 mu­zeý, 3 şä­her

Dün­ýä­de taryhy tapyndylary, su­rat eser­le­ri­ni özün­de sak­la­ýan, geçmiş bi­len ta­nyş­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän 104 müň mu­zeý bar. Mu­zeý­ler sy­ýa­hat­çy­la­ryň iň köp bar­ýan ýer­le­ri­niň bi­ri­dir. Is­len­dik hal­kyň ta­ry­hy, me­de­ni­ýe­ti we däp-des­sur­la­ry bi­len ta­nyş­jak bol­saň, şol ýurt­da­ky ýa-da şä­her­dä­ki mu­zeý­le­re ge­ze­lenç et­me­li. Ga­ze­ti­mi­ziň şu sa­nyn­da ta­ry­hyň iň mö­hüm eser­le­ri­ni özün­de sak­la­ýan 3 sa­ny meş­hur mu­zeýleriň 3-si bi­len ta­nyş­dyr­ma­gy ma­kul bil­dik.

Pra­do mu­ze­ýi, Mad­rid. Meş­hur mu­zeý­le­riň sa­na­wyn­da öň­dä­ki orun­la­ry eýe­le­ýän bu mu­zeý Mad­ri­diň mer­ke­zin­de ýer­leş­ýär. Sun­gat kol­lek­si­ýa­la­ry­ny, ta­ry­hy ta­pyn­dy­la­ry özün­de sak­la­ýan Pra­do mu­ze­ýi­ne her ýyl mil­li­on­lar­ça sun­gat sö­ýü­ji­ler bar­ýar. Bu mu­ze­ýiň beý­le­ki mu­zeý­ler­den ta­pa­wut­ly ta­ra­py is­pan Ko­rol­ly­gy­na de­giş­li ýa­dy­gär­lik­le­riň sak­lan­ma­gy­dyr. Mu­zeý­de XII asyr­dan XIX asy­ra çen­li dö­wür­de dö­re­di­len su­rat­lar we heý­kel­ler ýy­gyn­dy­la­ry gör­ke­zil­ýär. «Pra­do» ýy­gyn­dy­syn­da 20 müň­den gow­rak su­rat, çyz­gy we çap eser­le­ri, müň­ler­çe heý­kel­ta­raş­lyk nus­ga­la­ry hem-de ga­dy­my zat­lar bar. 1785-nji ýyl­da is­pan Ko­ro­ly Çarlz III bi­na­gär Hu­an de Wil­ýa­nue­wa mu­zeý bi­na­sy­ny gurmagy tabşyrýar. Mu­ze­ýiň gur­lu­şy­gy 1819-njy ýyl­da ta­mam­lan­ýar. Mu­zeý­dä­ki meşhur sun­gat eser­le­ri: «Ýer­dä­ki lez­zet­ler ba­gy» (Bosch), «Adam we How» (Dü­rer), «Isa şä­girt­le­ri­niň aýak­la­ry­ny ýuw­ýar» (Tin­to­ret­to), «Las Me­ni­nas» (We­lazquez), «Üç mer­he­met» (Ru­bens), «Sa­turn ça­ga­sy­ny iý­ýär» (Go­ýa), «Mu­kad­des Üç­bir­lik» (El Gre­ko), «Bil­di­riş» (Fra An­je­li­ko), «Päk gy­zyň ölü­mi» (Man­teg­na), «Çarlz V At Mühl­berg» (Ti­zia­no), «Ýa­ku­byň düý­şi» (Ri­be­ra), «Kar­di­nal» (Ra­fa­el).

Rijks mu­ze­ýi, Ams­ter­dam. Ni­der­land­la­ryň sun­ga­ty­na we ta­ry­hy­na ara­laş­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän bu mu­zeý köp san­ly sy­ýa­hat­çy­la­ryň bar­ýan ýer­le­ri­niň bi­ri­dir. Mu­zeý uly esa­sy bi­na­dan we ki­çi go­şun­dy bi­na­syn­dan yba­rat. 3 gat­dan yba­rat bi­na 1800-nji ýyl­da açyl­ýar. 1885-nji ýyl­da ni­der­land bi­na­gä­ri Pýer Kup­ýer Got Ko­rol köş­gü­ne ýa­kyn ýer­de mu­ze­ýiň tä­ze bi­na­sy­ny gur­ýar. Hä­zir­ki wagt­da hem şol ýer­de ýer­leş­ýän bu mu­zeý di­kel­diş iş­le­rin­den soň, 2013-nji ýyl­da tä­ze­den açyl­dy. Rijks mu­ze­ýi­ne «Ko­rol mu­ze­ýi» hem di­ýil­ýär. Mu­zeý­dä­ki esa­sy eser­ler bi­na­nyň bi­rin­ji ga­tyn­da – Hor­mat ga­le­re­ýa­syn­da gör­ke­zil­ýär. Mu­zeý­de 1400-1900-nji ýyl­lar ara­ly­gy­na de­giş­li 1 mil­li­on­dan gow­rak sun­gat eser­le­ri we ta­ry­hy gym­mat­lyk­lar bar. Ser­gi za­lyn­da ola­ryň 8 mü­ňü­si gör­ke­zil­ýär. Eser­le­riň 2 mü­ňü­si Ni­der­land­la­ryň al­tyn döw­rü­ne de­giş­li bo­lup, go­ral­ýan gym­mat­lyk­lar ha­sap­lan­ýar. Mu­ze­ýiň ikin­ji ga­ty tu­tuş­ly­gy­na XX asy­ryň su­rat­keş­le­ri­niň eser­le­ri­ne de­giş­li­dir. Rijks mu­ze­ýi «Wan Gog» mu­ze­ýin­den soň Ams­ter­dam­da­ky iň köp sy­ýa­hat­çy bar­ýan mu­zeý­le­riň bi­ri­dir. Mu­zeý­däki meşhur sun­gat eser­le­ri: «Gi­je­ki sa­gat» (Remb­randt), «Süýt­çi» (Wer­mer), «Müns­ter şert­na­ma­sy­nyň da­ba­ra­sy» (Wan der Helst), «Howp aban­ýan guş» (As­san As­se­lijn).

Luwr mu­ze­ýi, Pa­riž. Luwr dün­ýä­dä­ki iň uly we meş­hur sun­gat mu­ze­ýi­dir. 72 müň ine­dör­dül metr meý­da­na ýaý­ran bu mu­zeý ba­ryp gör­me­li ýer­le­riň bi­ri­dir. Il­ki­baş­da ga­la hökmünde gur­lup, soň­ra Ko­rol köş­gi hök­mün­de ula­ny­lan bu ýer 1793-nji ýyl­da mu­ze­ýe öw­rül­ýär. Luwr il­ki­baş­da «Döw­let mu­ze­ýi» diý­lip at­lan­dy­ry­lyp­dyr. Mu­zeý­de ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak ýüz­ler­çe eser­ler we ga­dy­my ýy­gyn­dy­lar sak­lan­ýar. Hä­zir­ki wagt­da mu­ze­ýe bar­ýan sy­ýa­hat­çy­la­ra 35 müň­den gow­rak eser we 380 müň­den gow­rak taryhy ta­pyn­dy­lar gör­ke­zil­ýär. Mu­ze­ýi ulu­ly­gyn­dan ýa­ňa bir hep­de­de hem aý­la­nyp gu­ta­ryp bol­ma­ýar. Luwr mu­ze­ýi ital­ýan, fran­suz we is­pan su­rat­keş­le­ri­niň dün­ýä bel­li eser­le­ri­ni özün­de jem­le­ýär. Mu­zeý Sul­li, Ri­çe­liu we De­non at­ly 3 aý­ry ga­nat­dan, 8 sa­ny esa­sy bö­lüm­den we on­lar­ça bö­lüm­çe­den yba­rat. Mu­ze­ýe 2019-njy ýyl­da 10 mil­li­on­dan gow­rak sy­ýa­hat­çy­nyň ba­ran­dy­gy bel­le­nil­ýär. Mu­zeý­dä­ki meş­hur sun­gat eser­le­ri: «Mo­na Li­za» (Leo­nar­do da Win­çi), «Ka­na­da­da­ky toý» (Pol We­ro­ne­se), «Me­du­sa­nyň ke­na­ry» (Teo­dor Je­ri­ka), «Adam­la­ra ýol gör­kez­ýän azat­lyk» (De­lak­roiks), «Na­po­leo­nyň tä­ji», (Lui Deý­wid).