Dün­ýä­de soň­ky ýyl­lar­da ýe­ňil we ýük ulag­la­ry­nyň, trak­tor­la­ryň, uçar­dyr gä­mi­le­riň dür­li gör­nüş­le­ri iş­le­nip dü­zül­ýär. Adam­la­ryň is­leg­le­ri­niň ýo­kar­lan­ma­gy, se­na­gat önüm­çi­li­gi­niň ös­me­gi we dag-mag­dan kän­le­rin­de iş­le­riň kö­pel­me­gi bi­len has kuw­wat­ly teh­ni­ka­la­ra ze­rur­lyk du­ýul­ýar. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de göz öňü­ne ge­ti­ri­şi­miz­den hem has çalt gid­ýän ýe­ňil ulag­lar, ýük gö­te­ri­ji­li­gi aşa kuw­wat­ly bo­lan ýük ulag­la­ry, ýol­suz ýer­ler­de we dag eteklerinde dür­li iş­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­ýän güýç­li teh­ni­ka­lar bar. Ga­ze­ti­mi­ziň şu sa­nyn­da dür­li pu­dak­lar­da ula­nyl­ýan kuw­wat­ly teh­ni­ka­lar bi­len ta­nyş­dyr­ma­gy ma­kul bil­dik.

Dün­ýä­dä­ki iň uly ekskawator

«Bag­ger 293» dün­ýä­dä­ki iň uly gu­ry ýer ula­gy ha­sap­lan­ýar. Ger­ma­ni­ýa­da mag­dan gaz­mak­da ula­nyl­ýan bu zyn­jyr­ly teh­ni­ka­nyň ag­ra­my 14 müň 200 ton­na ba­ra­bar. Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zi­len äpet ula­gyň uzyn­ly­gy 225 met­re, be­ýik­li­gi
96 met­re ýet­ýär. «Bag­ger 293» ula­gy­nyň iş­le­ni­lip dü­zül­me­gi­niň esa­sy mak­sa­dy açyk kän­le­ri çalt öz­leş­dir­mek we az wagt­da köp muk­dar­da kö­mür ga­zyp al­mak bo­lup dur­ýar. Elekt­rik çeş­me­si bi­len iş­le­ýän bu teh­ni­ka bir gün­de 240 müň kub met­re çen­li dag-mag­dan ga­zyp çy­kar­ýar. Öňün­de äpet çar­hy bo­lan we bir­nä­çe kran­dan dü­zü­len «Bag­ger 293» 1995-nji ýyl­da Ger­ma­ni­ýa­nyň
TAK­RAF kom­pa­ni­ýa­sy ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zül­ýär. Ga­zyp alan köm­rü­ni aý­lan­ýan len­ta bi­len ug­ra­dyp, ýük ula­gy­nyň üs­tün­den guý­ýan äpet teh­ni­ka hä­zir­ki wagt­da hem lig­nit (goňur daş­kö­mür) ga­zyp al­mak­da peý­da­la­nyl­ýar. «Bag­ger 293»-den öň dün­ýä­dä­ki iň uly teh­ni­ka «Bag­ger 288» ha­sap­lan­ýar­dy.
1978-nji ýyl­da gur­na­lan bu eks­ka­wa­to­ryň uzyn­ly­gy 220 met­re, be­ýik­li­gi 96 met­re, ag­ra­my 13 müň 500 ton­na ýet­ýär.

Dag mag­danlaryny daşaýan iň uly ýük ula­gy

Ýer­den ga­zy­lyp alyn­ýan mag­dan kän­le­ri­ni da­şa­mak­da, ýük­le­ri de­giş­li ýe­re ug­rat­mak­da we ýol­suz ýer­ler­de gat­na­wy ama­la aşyr­mak­da ýük ulag­la­ry­nyň äh­mi­ýe­ti örän ulu­dyr. Dag-mag­dan işi­ni wag­tyn­da ýe­ri­ne ýe­tir­mek üçin bol­sa, aşa kuw­wat­ly ula­ga ze­rur­lyk du­ýul­ýar. Dag-mag­dan ul­ga­myn­da peý­da­lan­mak üçin iş­le­nip dü­zü­len «Be­laz 75710» dün­ýä­niň iň uly ýük ula­gy ha­sap­lan­ýar. Äpet ula­gy gö­re­niň­de onuň ha­ky­ky­dy­gy­na bir­ba­da ynan­mak hem kyn. 2013-nji ýyl­da mag­dan kän­le­ri­ni aşa köp da­şa­mak mak­sa­dy bi­len Be­la­ru­suň «BE­LAZ-HOL­DING» kom­pa­ni­ýa­sy «Be­laz 75710» ýük ula­gy­ny iş­läp düz­ýär. Ýük ula­gy­nyň ag­ra­my 360 ton­na ba­ra­bar bo­lup, uzyn­ly­gy 20,6 met­re ýet­ýär. Be­ýik­li­gi 8,16 met­re, ini 9,87 met­re ýet­ýän äpet ýük ula­gy­nyň 8 sa­ny uly ti­gi­ri bar. «Be­laz 75710» 496 ton­na ýü­ki gö­te­rip bil­ýär. Bu äpet ula­ga iki sa­ny 16 si­lindr­li tur­bo gör­nüş­li di­zel he­re­ket­len­di­ri­ji­si otur­dy­lyp­dyr. Ýük ula­gy 100 ki­lo­metr ýol geç­mek üçin 1300 litr ýan­gyç sarp ed­ýär. Äpet ula­gyň sa­gat­da­ky tiz­li­gi 64 ki­lo­met­re deň.

Da­ga dyr­maş­ýan eks­ka­wa­tor

Köp­ler eks­ka­wa­to­ry ti­gir­li ýa-da zyn­jyr­ly gör­nüş­de göz öňü­ne ge­ti­rip, di­ňe te­kiz ýer­den ýö­räp bil­ýär di­ýip pi­kir ed­ýär­ler. Em­ma kö­wüş­li teh­ni­ka­nyň da­ga dyr­maş­ýan gör­nü­şi hem bar. Kä­bir ýer­de da­gyň dik eň­ňit­le­rin­de ýa-da to­kaý­dyr der­ýa­nyň kert ke­na­ryn­da dür­li teh­ni­ki iş­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­me­li bol­ýar. Şo­lar ýa­ly ýag­daý­da bol­sa mö­ýe meň­zeş eks­ka­wa­tor peý­da­la­nyl­ýar. Da­ga dyr­maş­ýan trak­tor­la­ry Şweý­sa­ri­ýa­nyň «Men­zi Muck» we Lih­tenş­teý­niň «Kai­ser AG» ýa­ly kom­pa­ni­ýa­lary iş­läp çy­kar­ýar­lar. Hä­zir­ki wagt­da ýer gaz­ýan trak­to­ryň «spi­der excavator» (möý trak­tor) diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan «Men­zi Muck» we «S12 All­ro­ad» ýa­ly mo­del­le­ri bar. Trak­to­ryň bu gör­nü­şi­niň kyn te­bi­gy şert­ler­de iş­le­me­gi­ne müm­kin­çi­lik ber­ýän bir­nä­çe gid­raw­lik aýa­gy we ka­bel­ler ul­ga­my bar. Dyr­maş­ýan trak­tor­lar köp ýurt­da aka­ba­la­ry aras­sa­la­mak, ge­çel­ge­le­re inen da­şy aýyr­mak we be­ýik­de ýer­leş­ýän to­kaý­lar­da ga­zuw iş­le­ri­ni ge­çir­mek üçin ula­nyl­ýar. Eks­ka­wa­to­ryň bu gör­nü­şi aýak­la­ry­nyň ara­sy­ny açyp, aýak­la­ry­ny gal­dy­ryp, aýak­la­ry­ny uzal­dyp ýa-da ki­çel­dip bil­ýär.

Ýol­suz ýer­den ýö­re­ýän sy­ýa­hat­çy­lyk ula­gy

Soň­ky ýyl­lar­da sy­ýa­hat­çy­lyk pu­da­gy iň esa­sy we gir­de­ji­li ugur­la­ryň ha­ta­ryn­da öň­de­li­gi eýe­le­ýär. Sy­ýa­hat­çy­la­ry ta­la­ba­la­ýyk dynç al­ma­gy üçin bol­sa äh­li şert­ler bi­len üp­jün et­me­li bol­ýar. ABŞ-nyň Te­has şta­ty­nyň Li­ga Si­ti şä­he­rin­de sy­ýa­hat­çy­lar üçin ni­ýet­le­nen tä­ze teh­ni­ka iş­le­ni­p dü­zül­di. Ýol­suz ýer­den ýö­re­ýän bu ula­ga «Crit­ter Git­ters» di­ýil­ýär. «High Tech Red­necks» kom­pa­ni­ýa­sy ta­ra­pyn­dan ön­dü­ri­len bu ula­gyň esa­sy aý­ra­tyn­ly­gy is­len­dik ýer­de (dag­da, çöl­de, bat­ga­lyk­da, buz­luk­da) sü­rüp bol­ýan­ly­gy­dyr. Sy­ýa­hat­çy­la­ry to­kaý­da we açyk meý­dan­da aý­la­mak hem-de äpet jan­dar­la­ry ýa­kyn­dan syn­la­mak mak­sa­dy bi­len iş­le­nip dü­zü­len bu ula­gyň gur­lu­şy ýö­ne­keý bo­lup, öň ta­ra­pyn­da açyk uzyn otur­gyç bar. Ka­bi­na­sy ki­çi­räk aw­to­bu­sa meň­ze­ýän ulag­da sy­ýa­hat­çy­lar üçin ni­ýet­le­nen bir­nä­çe otur­gyç bar. Ýo­kar­sy bas­syr­ma meň­ze­di­lip ýa­sa­lan ulag su­wuň için­den hem ar­ka­ýyn ge­çip gid­ýär. Ula­gyň be­ýik­li­gi 3,5 met­re, uzyn­ly­gy 4,2 met­re deň. Ulag­da jan­ly-jan­dar­la­ra ze­per ýe­tir­mez­lik mak­sa­dy bi­len ma­şy­nyň go­la­ýy­na ge­len jan­dar­la­ry anyk­la­mak üçin ses­li dat­çik­ler hem or­naş­dy­ry­lyp­dyr.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА