Se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­nyň öz­bo­luş­ly nus­ga­sy

17-nji iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Astanada geçirilen «Merkezi Aziýa – Hytaý» sammitine gatnaşdy.

Ga­za­gys­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Ka­sym-Žo­mart To­ka­ýe­wiň baş­lyk­lyk et­me­gin­de ge­çi­ri­len ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki du­şu­şy­ga Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň Baş­ly­gy Si Szin­pin, Gyr­gyz Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Sa­dyr Ža­pa­row, Tä­ji­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Emo­ma­li Rah­mon, Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Şaw­kat Mir­zi­ýo­ýew hem gat­naş­dy­lar. Sam­mi­tiň gün ter­ti­bi­ne se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­ny pug­ta­lan­dyr­mak, sy­ýa­sy dia­lo­gy gi­ňelt­mek, söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry çuň­laş­dyr­mak, ulag, ener­ge­ti­ka, in­no­wa­si­ýa­lar ul­gam­la­ryn­da öza­ra he­re­ket­ler bi­len bag­ly me­se­le­ler gi­ri­zil­di.
Pre­zi­dent Ka­sym-Žo­mart To­ka­ýew sam­mi­te gat­na­şy­jy­la­ry mü­bä­rek­läp, bu ýo­ka­ry de­re­je­li du­şu­şy­ga gat­naş­ýan­dyk­la­ry hem-de se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­ny yzy­gi­der­li gol­da­ýan­dyk­la­ry üçin döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­na tüýs ýü­rek­den ho­şal­lyk bil­dir­di. Ol Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň we Hy­ta­ýyň ara­syn­da­ky yna­ny­şyk­ly gat­na­şyk­la­ryň, bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­la­ryň ne­ti­je­sin­de hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­ly­ga, dost­lu­ga, bi­rek-bi­re­ge gol­daw ber­mä­ge esas­lan­ýan hyz­mat­daş­ly­gyň öz­bo­luş­ly nus­ga­sy­nyň ke­ma­la ge­len­di­gi­ni aýt­dy. Soň­ra sam­mi­te gat­na­şy­jy­la­ra söz be­ril­di.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz bil­di­ri­len myh­man­sö­ýer­lik üçin Türk­me­nis­ta­nyň we­ki­li­ýe­ti­niň adyn­dan Ga­za­gys­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­den­ti Ka­sym-Žo­mart To­ka­ýe­we min­net­dar­ly­gy­ny be­ýan edip, şu ge­zek­ki du­şu­şy­gyň Si­an şä­he­rin­de ge­çi­ri­len sam­mit­de be­ýan edi­len wa­jyp pi­kir­le­ri we tek­lip­le­ri, onuň jem­le­ri bo­ýun­ça ka­bul edi­len Si­an Jar­na­ma­sy­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga we ös­dür­mä­ge gö­nük­di­ri­len­di­gi­ni aýt­dy.
Nyg­ta­ly­şy ýa­ly, Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri we Hy­taý yk­lym hem-de se­bit pro­ses­le­ri­niň mö­hüm gat­na­şy­jy­la­ry hök­mün­de çy­kyş ed­ýär­ler. Bi­ziň sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik ul­gam­da­ky hyz­mat­daş­ly­gy­myz tu­tuş Azi­ýa­da geo­sy­ýa­sy ýag­da­ýa oňyn tä­sir ed­ýär, dur­nuk­ly we uzak möh­let­li pa­ra­hat­çy­lyk, dur­nuk­ly­lyk we howp­suz­lyk üçin şert­le­ri dö­ret­mä­ge ýar­dam ber­ýär. Hyz­mat­daş­ly­gyň bu for­ma­ty pi­kir alyş­mak, da­şa­ry sy­ýa­sat eda­ra­la­ry­nyň ug­ry bo­ýun­ça ta­gal­la­la­ry ut­gaş­dyr­mak, iri hal­ka­ra meý­dan­ça­lar­da hem-de fo­rum­lar­da, il­kin­ji no­bat­da, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­syn­da, bir­nä­çe se­bit dü­züm­le­rin­de öza­ra yla­la­şy­lan dip­lo­ma­tik ka­rar­la­ry ka­bul et­mek üçin yzy­gi­der­li gu­ral­la­ryň bol­ma­gy­ny şert­len­dir­ýär. Da­şa­ry sy­ýa­sat ul­ga­myn­da, dün­ýä­dä­ki hä­zir­ki ýag­da­ýy na­za­ra al­mak bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň BMG-niň ho­wan­dar­ly­gyn­da Äh­lu­mu­my howp­suz­lyk stra­te­gi­ýa­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak ba­ra­da­ky baş­lan­gy­jy­na äh­mi­ýet be­ril­me­gi­ni tek­lip ed­ýä­ris. Bu res­mi­na­ma­nyň sy­ýa­sy, hu­kuk we dün­ýä­ga­ra­ýyş esas­la­ry şu for­ma­ta gat­na­şy­jy­la­ryň gel­jek­ki ösüş hem-de äh­lu­mu­my pro­ses­ler ba­bat­da kon­sep­tu­al çe­me­leş­me­le­ri­ne, ga­ra­ýyş­la­ry­na la­ýyk gel­ýär di­ýip pi­kir ed­ýä­rin. Hu­su­san-da, gür­rüň dün­ýä gat­na­şyk­la­ryn­da ösüp bar­ýan ýurt­la­ryň eýe­le­ýän or­ny, öňü­ni alyş dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň, Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri­niň, beý­le­ki pa­ra­hat­çy­lyk dö­re­di­ji­lik we gep­le­şik meý­dan­ça­la­ry­nyň ula­nyl­ma­gy ba­ra­da bar­ýar di­ýip, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz sö­zü­ni do­wam et­di hem-de BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň öňü­miz­dä­ki ýu­bi­leý ses­si­ýa­sy­nyň do­wa­myn­da şu for­ma­tyň çäk­le­rin­de Äh­lu­mu­my howp­suz­lyk stra­te­gi­ýa­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça ge­ňeş­me­le­ri ge­çir­me­gi, onuň esa­sy düz­gün­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­ma­gy tek­lip et­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz bu işi Azi­ýa to­pa­ryn­da­ky hyz­mat­daş­lar bi­len baş­la­ma­gyň, soň­ra ge­ňeş­me­le­re gat­na­şy­jy­la­ryň dü­zü­mi­ni gi­ňelt­me­giň mak­sa­da­la­ýyk bol­jak­dy­gy­ny bel­läp, sam­mi­te gat­na­şy­jy­lar bu tek­li­bi gol­da­sa, türk­men ta­ra­py­nyň min­net­dar bol­jak­dy­gy­ny aýt­dy.
Nyg­ta­ly­şy ýa­ly, Türk­me­nis­tan ulag ul­ga­myn­da Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry bi­len Hy­ta­ýyň ara­syn­da­ky hyz­mat­daş­ly­gy iş­jeň­leş­dir­mek üçin giň müm­kin­çi­lik­ler bar di­ýip ha­sap­la­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň «Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny gaý­ta­dan di­kelt­mek» stra­te­gi­ýa­syn­da Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň esa­sy or­ny göz öňün­de tu­tul­ýar. Bi­ziň pi­ki­ri­miz­çe, bu stra­te­gi­ýa­nyň Hy­ta­ýyň «Bir gu­şak, bir ýol» baş­lan­gy­jy bi­len ut­gaş­dy­ryl­ma­gy mil­li ulag-lo­gis­ti­ka müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ýa­kyn­laş­dyr­ma­ga we ola­ry umu­my bäh­bit­ler üçin ulan­ma­ga ýar­dam be­rer. Bi­ziň döw­let­le­ri­mi­ze bu äh­lu­mu­my baş­lan­gyç­da mö­hüm orun de­giş­li­dir. Hä­zir­ki gün­de Azi­ýa – Ýu­waş um­man se­bi­ti­niň, Gü­nor­ta we Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň, Or­ta hem Ýa­kyn Gün­do­ga­ryň çäk­le­ri­ni gur­şap al­ýan döw­re­bap yg­ty­bar­ly we top­lum­la­ýyn ulag-lo­gis­ti­ka ul­ga­my­ny dö­ret­mek üçin ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­mä­ge di­ňe bir şert­ler däl, eý­sem, ze­rur­lyk hem bar.
Türk­me­nis­tan bi­ziň for­ma­ty­my­zyň çäk­le­rin­de ener­ge­ti­ka ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mek ug­run­da-da çy­kyş ed­ýär we mu­nuň üçin oňyn şert­ler bar di­ýip ha­sap­la­ýar di­ýip, döw­let
Baş­tu­ta­ny­myz sö­zü­ni do­wam et­di hem-de ýur­du­my­zyň türk­men te­bi­gy ga­zy­nyň ibe­ril­me­gi­ni di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak me­se­le­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­ma­ga taý­ýar­dy­gy­ny tas­syk­la­dy. Elekt­roe­ner­ge­ti­ka hem ener­ge­ti­ka hyz­mat­daş­ly­gy­nyň mö­hüm bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Bu ba­bat­da Türk­me­nis­tan elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň ibe­ril­ýän ugur­la­ry­ny we möç­ber­le­ri­ni art­dyr­mak ug­run­da çy­kyş ed­ýär. Şeý­le-de söw­da­nyň, te­le­ke­çi­li­giň hö­wes­len­di­ril­me­gi, dür­li ugur­ly bi­le­lik­dä­ki kär­ha­na­la­ryň dö­re­dil­me­gi Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň we Hy­ta­ýyň bi­le­lik­dä­ki yk­dy­sa­dy ösü­şin­de mö­hüm orun eýe­le­ýär.
Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz in­no­wa­si­on hyz­mat­daş­lyk ba­ra­da bel­läp, Türk­me­nis­ta­nyň hy­taý­ly hyz­mat­daş­lar ta­ra­pyn­dan bu ug­ra has uly üns be­ril­me­gi­ne umyt ed­ýän­di­gi­ni aýt­dy hem-de eme­li aňy ulan­mak, hem­ra we kos­mos yl­my-bar­lag iş­le­ri­ni ge­çir­mek, san­ly­laş­dyr­mak, mag­lu­mat plat­for­ma­la­ry, prog­ram­ma üp­jün­çi­li­gi ýa­ly bir­nä­çe teh­no­lo­gik ugur­lar bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki mak­sat­na­ma­la­ryň­dyr tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­niň öza­ra yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gyň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­jak­dy­gy­na, beý­le­ki bir ta­rap­dan, Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň çä­gin­de teh­no­lo­gik hyz­mat­la­ryň dur­nuk­ly ba­za­ry­ny dö­ret­mä­ge, hü­när­men­le­ri we tej­ri­be­le­ri alyş­ma­ga, mil­li teh­no­lo­gik mek­dep­le­ri çalt dep­gin­de ös­dür­mä­ge ýar­dam ber­jek­di­gi­ne ynam bil­dir­di. Bu stra­te­gik we­zi­pe Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň hem-de Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da bi­le­lik­dä­ki ösü­şiň uly tas­la­ma­sy­nyň çäk­le­rin­dä­ki gat­na­şyk­la­ryň gel­je­gi­ne ma­ýa go­ýum­dyr. Kö­pa­syr­lyk be­ýik me­de­ni­ýet we ha­ky­ky ru­hy-ah­lak gym­mat­lyk­la­ry Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň hem-de Hy­ta­ýyň halk­la­ry­nyň hyz­mat­daş­ly­gy­nyň, ta­ry­hy we hä­zir­ki ýa­kyn­ly­gy­nyň, öza­ra dü­şü­niş­me­gi­niň, bi­rek-bi­re­ge oňyn ga­ra­ýyş­la­ry­nyň mi­ze­mez esa­sy­ny düz­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz sam­mi­te gat­na­şy­jy ýurt­la­ryň her bi­rin­de bi­le­lik­dä­ki me­de­ni­ýet we sun­gat fes­ti­wal­la­ry­ny yzy­gi­der­li esas­da gu­ra­mak müm­kin­çi­li­gi­ne se­ret­me­gi, şun­dan ugur alyp, «Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň we Hy­ta­ýyň me­de­ni dia­lo­gy» at­ly me­de­ni­ýet ul­ga­myn­da­ky hyz­mat­daş­ly­gyň tä­ze meý­dan­ça­sy­ny dö­ret­mek baş­lan­gy­jy­ny ara alyp mas­la­hat­laş­ma­gy we döw­let Baş­tu­tan­la­ry­nyň ma­kul­lan ýag­da­ýyn­da, ugur­daş eda­ra­la­ra şeý­le meý­dan­ça­nyň usul­la­ry­ny iş­läp taý­ýar­la­mak ba­ra­da de­giş­li tab­şy­ryk­la­ry ber­me­gi tek­lip et­di.
Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy 2025-nji ýy­ly «Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­ly» di­ýip yg­lan et­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­ly­na, Hal­ka­ra Bi­ta­rap­lyk gü­nü­ne we Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy­nyň 30 ýyl­ly­gy­na ba­gyş­la­nyp, şu ýy­lyň de­kab­ryn­da Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­jek iri hal­ka­ra fo­rum­da hä­zir­ki döw­rüň äh­lu­mu­my me­se­le­le­ri­niň çöz­güt­le­ri­ni göz­le­mek, hal­ka­ra gi­ňiş­lik­de yla­la­şy­gy we dü­şü­niş­me­gi ga­zan­mak bo­ýun­ça döw­let­le­riň ara­syn­da­ky dia­lo­gyň do­wam et­di­ril­jek­di­gi­ne ynam bil­di­rip, sam­mi­te gat­naş­ýan äh­li döw­let Baş­tu­tan­la­ry­ny bu mas­la­ha­ta gat­naş­ma­ga uly hor­mat bi­len ça­gyr­dy.
Çy­ky­şy­nyň ahy­ryn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Türk­me­nis­ta­nyň «Mer­ke­zi Azi­ýa – Hy­taý» for­ma­tyn­da­ky ýa­kyn hyz­mat­daş­ly­ga berk we üýt­gew­siz yg­rar­ly­dy­gy­ny tas­syk­lap, ýur­du­my­zyň bu for­ma­tyň bi­ziň halk­la­ry­my­zyň hem-de döw­let­le­ri­mi­ziň pa­ra­hat­çy­ly­gy, aba­dan­çy­ly­gy üçin ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýan­dy­gy­na berk ynan­ýan­dy­gy­ny tas­syk­la­dy. Şeý­le hem döw­let Baş­tu­ta­ny­myz «Mer­ke­zi Azi­ýa – Hy­taý» for­ma­ty­nyň Sek­re­ta­ria­ty­nyň Baş sek­re­ta­ry je­nap Sun Weý­du­na şu ge­zek­ki sam­mi­ti üs­tün­lik­li ge­çir­mä­ge go­şan­dy üçin min­net­dar­lyk bil­dir­di.
Ga­za­gys­ta­nyň Pre­zi­den­ti Ka­sym-Žo­mart To­ka­ýew çuň ma­ny­ly çy­ky­şy hem-de be­ýan eden tek­lip­le­ri üçin hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ze ho­şal­lyk bil­dir­di.
Sam­mit­dä­ki çy­kyş­lar­da bel­le­ni­li­şi ýa­ly, te­bi­gy se­riş­de­le­riň baý gor­la­ry­na eýe bo­lan Mer­ke­zi Azi­ýa hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ryň we söw­da-yk­dy­sa­dy, ma­ýa go­ýum, yn­san­per­wer hyz­mat­daş­ly­ga mö­hüm gat­na­şy­jy hök­mün­de öz or­nu­ny yzy­gi­der­li pug­ta­lan­dyr­ýar. Se­bi­tiň ýurt­la­ry bi­len Hy­ta­ýyň ara­syn­da­ky gat­na­şyk­lar hä­zir­ki wagt­da ösü­şiň hil taý­dan tä­ze de­re­je­si­ne çy­ka­ryl­dy. Ol dür­li ugur­la­ry öz içi­ne al­ýar. Şun­da Hy­taý bi­len bi­le­lik­dä­ki tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mä­ge, öza­ra ha­ryt do­la­ny­şy­gy­nyň gör­nüş­le­ri­ni gi­ňelt­mä­ge we möç­be­ri­ni art­dyr­ma­ga, ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly önüm­çi­lik­le­ri dö­ret­mä­ge aý­ra­tyn üns be­ril­ýär. Şu­nuň bi­len bir ha­tar­da, oba ho­ja­ly­gy pu­da­gyn­da­ky hyz­mat­daş­ly­ga, şol san­da öň­de­ba­ry­jy ag­ro we suw tyg­şyt­laý­jy teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­ma­ga uly äh­mi­ýet be­ril­ýär.
Sam­mi­te gat­na­şy­jy­lar se­bit­de ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny pug­ta­lan­dyr­ma­gyň, ener­ge­ti­ka çeş­me­le­ri­ni di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni bel­le­di­ler. Ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa hem se­bit­de çalt dep­gin­ler bi­len ös­ýän pu­dak­la­ryň bi­ri bo­lup dur­ýar. Sam­mi­tiň jem­le­ri bo­ýun­ça Türk­me­nis­ta­nyň, Ga­za­gys­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň, Gyr­gyz Res­pub­li­ka­sy­nyň, Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň, Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň we Tä­ji­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da he­mi­şe­lik hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk, dost­luk we hyz­mat­daş­lyk ha­kyn­da Şert­na­ma; «Mer­ke­zi Azi­ýa – Hy­taý» ikin­ji sam­mi­ti­niň As­ta­na Jar­na­ma­sy­na gol çe­kil­di, şeý­le hem «Mer­ke­zi Azi­ýa – Hy­taý» for­ma­ty­nyň çäk­le­rin­de ra­ýat­la­ryň öza­ra sa­par­la­ry üçin oňyn şert­le­ri dö­ret­mek bo­ýun­ça Baş­lan­gyç ka­bul edil­di.