Ýü­pek gur­çuk­la­ry ide­di­lip baş­lan­maz­dan 10-12 gün öň gur­çuk ide­dil­jek jaý­la­ry aras­sa­la­ma­ly we zy­ýan­syz­lan­dy­ryş iş­le­ri­ni ge­çir­me­li. Gur­çuk ide­dil­jek jaý­la­ra ge­rek bo­lan en­jam­la­ry ýy­lat­mak üçin peç, ýy­ly­ly­gy­ny öl­çe­mek üçin ter­mo­metr goý­ma­ly. Ýü­pek gur­çuk­la­ry­ny ta­la­ba­la­ýyk ide­di­lip, ýo­ka­ry hil­li pi­le al­mak ýü­pek­çi­lik işi­niň iň jo­gap­kär­li we örän hy­syr­dy­ly döw­rü­dir. Ýü­pek gur­çuk­la­ry ide­dil­ýän dö­wür­de gur­çuk­la­ra ka­da­ly iý­mit­len­di­riş meý­da­ny­ny dö­ret­mek hök­ma­ny ta­lap ha­sap­lan­ýar. Bir gu­ty gur­çuk üçin bi­rin­ji ýa­şyn­da 3-4, ikin­ji ýa­şyn­da 8-10, üçün­ji ýa­şyn­da 20-25, dör­dün­ji ýa­şyn­da 40-45, bä­şin­ji ýa­şyn­da 60-70, sa­ra­ma gi­ren wag­ty bol­sa 75-80 ine­dör­dül metr iý­mit­len­di­riş meý­da­ny ge­rek. Gur­çuk­la­ryň ös­me­gi üçin gur­çuk ide­dil­ýän ota­gyň ýy­ly­lyk de­re­je­si bi­rin­ji, ikin­ji ýaş­la­ryn­da­ky we uky döw­rün­de 26o -27o , üçün­ji ýa­şyn­da we uky döw­rün­de 25o -26o, dör­dün­ji, bä­şin­ji ýaş­la­ryn­da we sa­ra­ma gi­ren wag­tyn­da 24o -25o , üç gün ge­çen­den soň­ra bol­sa 23o -24o, gra­du­sa deň bol­ma­ly. Ýü­pek gur­çuk ide­dil­ýän otag­da çyg­ly­ly­gyň ka­da­ly bol­ma­gy hem ola­ryň ösü­şi­ne tä­sir ed­ýär. Gur­çuk sak­lan­ýan otag­da çyg­ly­ly­gyň de­re­je­si ýü­pek gur­çuk­la­ry­nyň ki­çi ýaş­la­ryn­da 75-80, uly ýaş­la­ryn­da 70-75, pi­le so­ra­ýan döw­rün­de 65-70, üç gün ge­çen­den soň­ra bol­sa 65 gö­te­ri­me deň bol­ma­ly. Ýü­pek gur­çuk­la­ry ide­dil­ýän dö­wür­le­rin­de ola­ryň ýaş aý­ra­tyn­lyk­la­ry­na gö­rä, tut ýap­ra­gy­ny ber­me­giň hem düz­gün­le­ri bar. Gur­çuk­la­ryň bi­rin­ji ýa­şyn­da bir gi­je-gün­di­ziň do­wa­myn­da ow­nuk gyr­ky­lan tut ýap­rak­la­ry bi­len 10-12 ge­zek, ikin­ji ýa­şyn­da iri gyr­ky­lan ýap­rak­lar bi­len 8-10 ge­zek, üçün­ji ýa­şyn­da bol tu­tuş ýap­rak­lar bi­len 7-8 ge­zek iý­mit­len­di­ril­ýär. Gur­çuk­la­ra dör­dün­ji ýa­şyn­da tu­duň ýap­rak­la­ry gys­ga­jyk bal­dak­la­ry, 0,5 metr çe­me­si çy­byk­la­ry, bä­şin­ji ýa­şyn­da bol­sa 1 metr çe­me­si uzyn­lyk­da­ky çy­byk­la­ry be­ril­ýär. Tut çy­byk­la­ry ber­len­de ola­ry çal­şy­ryp goý­ma­ly, ýag­ny bi­rin­ji ge­zek te­lä­riň bo­ýu­na, ikin­ji ge­zek ini­ne çy­byk­la­ryň uju­ny bir ge­zek bir ta­ra­pa, in­di­ki ge­zek beý­le­ki ta­ra­pa goý­ma­ly. Şeý­le edi­len­de gur­çuk­la­ryň dü­şe­gi te­kiz hem gö­ze­nek­li bo­lup go­wy şe­mal­la­ma­gy­na şert dö­re­ýär hem-de mi­ne­si­ni ça­lyş­mak aň­sat bol­ýar. Tut çy­byk­la­ry ber­len­de te­lär­den sal­la­nyp dur­ma­ly däl. Şeý­le ýag­daý gur­çuk­la­ryň ýe­re gaç­ma­gy­na ge­tir­ýär. Kä­bir se­bäp­le­re gö­rä, ýe­re ga­çan şi­kes ýet­me­dik gur­çuk­la­ry aý­ra­tyn ýe­re ýyg­nap, öz­ba­şy­na iý­mit­len­dir­me­li. Gur­çuk­lar bä­şin­ji ýa­şyn­da­ka şeý­le hem ola­ryň pi­le sa­ra­ma­ga gi­ri­şen wag­ty ja­ýyň içi­ni has köp şe­mal­lat­ma­ly, ja­ýyň içi ka­da­ly ýag­ty­lyk­da bol­ma­ly. Em­ma bä­şin­ji ýa­şy­nyň so­ňun­da we pi­le sa­ra­ýan döw­rün­de ja­ýyň içi­ni bi­raz­rak ga­raň­ky­lat­mak mas­la­hat be­ril­ýär.
Iý­mit­len­di­riş meý­da­ny­nyň ýo­kar­da gör­ke­zi­len ka­da­dan dar bol­ma­gy gur­çuk­la­ryň gy­sy­lyş­ma­gy­na, ola­ryň bir bö­le­gi­niň iý­mit;enip bil­mez­li­gi­ne ge­tir­ýär. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de dar ýer­de go­wy ösüp bil­me­ýär­ler, bir-bi­ri­niň en­da­my­ny ýyrt­ýar­lar we ýit­gä se­ze­war bol­ýar­lar. Uly ýaş­ly gur­çuk­la­ryň mi­ne­si­niň aşa­gyn­da­ky ka­gyz­la­ryň aý­ryl­ma­gy, ho­wa­nyň oňat geç­me­gi­ni üp­jün ed­ýär. Ýü­pek gur­çuk­la­ry do­ly ýe­ti­şen­den soň pi­le sa­ra­ma­ga ýer göz­läp te­lä­riň gy­ra­sy­na süýş­ýär­ler.
Pi­le sa­ra­mak ýü­pek gur­çuk­la­ry­nyň öm­rü­niň iň mö­hüm döw­rü­dir. Gur­çuk pi­le sa­rap bo­lan­dan soň, ola­ry bi­ma­za et­me­li däl. Çün­ki mu­nuň özi pi­lä­niň hi­li­niň ýa­ra­maz­laş­ma­gy­na se­bäp bol­ýar. Hat­da gur­çu­gyň pi­le sa­ra­maz­ly­gy­na hem el­tip bil­ýär.
Gur­çuk­la­ryň ka­da­ly ýag­daý­da pi­le sa­ra­ma­gy üçin bir gu­ty gur­çu­ga 350-400 sa­ny süb­se­lik ge­rek bol­ýar. Bi­ziň ýur­du­my­zyň şert­le­rin­de süb­se­lik üçin bo­za­gan, sy­gyr­guý­ruk, ak kert, se­lin, sy­za, siň­rek ula­nyl­ýar.
Süb­se­lik­le­ri öz wag­tyn­da goý­ma­ly, bu iş gi­jik­di­ri­len ma­ha­lyn­da pi­le sa­ra­jak gur­çuk­lar pes hil­li pi­le sa­ra­ýar­lar. Gur­çuk­la­ryň bir bö­le­gi bol­sa pi­le sa­ra­ma­ga ýer göz­läp öz be­de­nin­dä­ki ýü­pek mäz­le­ri­ni ýi­tir­ýär. Pi­lä­niň için­dä­ki gur­çuk­la­ryň ýag­da­ýy ka­da­ly bo­lan­da 6-7 gün­de soň gun­da­ga öw­rül­ýär. Şo­ňa gö­rä pi­le ýyg­na­mak işi­ne gur­çuk­lar köp­çü­lik­le­ýin pi­le sa­rap baş­lan­dan 7-8 gün ge­çen­den soň gi­riş­mek mas­la­hat be­ril­ýär. Pi­le ýyg­na­lan­da ola­ry hi­li bo­ýun­ça aý­ra­tyn ýyg­na­ma­ly. Şon­da ga­ra­pa­çak pil­li­le­riň her haý­sy­sy­ny aý­ra­tyn ýyg­nap, pi­le ka­bul ediş no­kat­la­ry­na tab­şyr­ma­ly.
Ýü­pek gur­çuk­la­ry ide­di­len­de be­ýan edi­len ka­da­la­ryň, düz­gün­le­riň ber­jaý edil­me­gi ýo­ka­ry hil­li, bol pi­le önü­mi­ni ýe­tiş­dir­mä­ge do­ly müm­kin­çi­lik dö­red­ýär.

Tä­ze­gül ÖWEZ­MY­RA­DO­WA,
Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let me­de­ni­ýet mer­ke­zi­niň Döw­let mu­ze­ýi­niň bö­lüm mü­di­ri.

ЭТО МОЖЕТ БЫТЬ ИНТЕРЕСНОЕЩЕ ОТ АВТОРА