29-njy aprel – 1-nji maý aralygynda paýtagtymyzyň Söwda-senagat edarasynda «Halkara söwda we hyzmatlar» atly sergi-ýarmarka hem-de «Türkmenistanda halkara ülňülere laýyk gelýän hil üpjünçiligi» atly halkara maslahat geçirildi.

Ser­gi-ýar­mar­ka we hal­ka­ra mas­la­ha­ta ýur­du­my­zyň döw­let hem-de hu­su­sy dü­züm­le­ri bi­len bir ha­tar­da, da­şa­ry ýurt­la­ryň 30-dan gow­ra­gyn­dan, şol san­da Ame­ri­ka­nyň Bir­le­şen Ştat­la­ryn­dan, Awst­ra­li­ýa­dan, Ser­bi­ýa­dan, Slo­wa­ki­ýa­dan, Şweý­sa­ri­ýa­dan, Şwe­si­ýa­dan, Ys­ra­ýyl­dan, Azer­baý­jan­dan, Lat­wi­ýa­dan, Ma­laý­zi­ýa­dan, Oman Sol­tan­ly­gyn­dan, Hy­taý­dan, Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­syn­dan, Pol­şa­dan, Bir­le­şen Arap Emir­lik­le­rin­den, Rus­si­ýa­dan, Be­la­rus­dan, Tür­ki­ýe­den, Ga­za­gys­tan­dan, Ger­ma­ni­ýa­dan, Ni­der­land­lar­dan, Ita­li­ýa­dan, Öz­be­gis­tan­dan, Tä­ji­gis­tan­dan, Gyr­gy­zys­tan­dan, Mon­go­li­ýa­dan, Mü­sür­den, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­dan, Ýa­po­ni­ýa­dan, Hin­dis­tan­dan we­kil­ler gat­naş­dy­lar. Ola­ryň kö­pü­si ser­gi­de öz iş ugur­la­ry bi­len ýa­kyn­dan ta­nyş­dyr­ýan ser­gi di­war­lyk­la­ry­ny hem ýaý­baň­lan­dyr­dy­lar. Hal­ka­ra hil öl­çeg­le­ri­ni ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş gu­ra­ma­la­ry we ma­li­ýe dü­züm­le­ri, dür­li ugur­la­ra de­giş­li ha­ryt­la­ry­ny türk­men ba­za­ry­na hö­dür­le­ýän, şol san­da Türk­me­nis­tan­da ozal­dan iş­läp gel­ýän kom­pa­ni­ýa­lar şo­la­ryň ha­ta­ryn­da­dyr.
Ýur­du­my­zyň we da­şa­ry ýurt­la­ryň kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň 140-dan gow­ra­gy hem-de hal­ka­ra dü­züm­ler öz iş­le­ri­dir hyz­mat­daş­lyk müm­kin­çi­lik­le­ri bi­len bu ýe­re gel­ýän­le­ri ta­nyş­dyr­dy. Söw­da top­lu­my­na de­giş­li döw­let eda­ra­la­ry­nyň – Söw­da we da­şa­ry yk­dy­sa­dy ara­gat­na­şyk­lar mi­nistr­li­gi­niň, Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň, Döw­let ha­ryt-çig mal bir­ža­sy­nyň, Ar­ka­dag şä­he­ri­niň Söw­da mü­dir­li­gi­niň di­war­lyk­la­ryn­da bu dü­züm­ler ta­ra­pyn­dan al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler, san­ly we mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň esa­syn­da söw­da amal­la­ry­nyň tä­ze­çil usul­da ýe­ri­ne ýe­ti­ri­li­şi ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin mag­lu­mat be­ril­di. «Türk­mens­tan­dart­la­ry» baş döw­let gul­lu­gy­nyň di­war­ly­gyn­da ýur­du­myz­da ön­dü­ril­ýän önüm­le­ri ser­ti­fi­kat­laş­dyr­mak ba­bat­da iş ugur­la­ry, ka­libr­le­me teh­no­lo­gi­ýa­la­ry gör­ke­zil­di.
Ser­gi-ýar­mar­ka­da ISO, «Ha­lal», ESG, GMP, GLO­BALG.A.P ýa­ly hal­ka­ra ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş dü­züm­le­ri­niň iş aý­ra­tyn­lyk­la­ry gör­ke­zil­di. Olar di­ňe bir ön­dü­ril­ýän önüm­le­riň hi­li­ne, howp­suz­ly­gy­na we eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa­ly­gy­na däl, eý­sem, ha­ryt­la­ry ön­dür­ýän kär­ha­na­nyň önüm­çi­lik teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň, iş­gär­ler dü­züm­le­ri­niň hü­när de­re­je­si­niň yzy­gi­der­li kä­mil­leş­di­ril­ýän­di­gi­ne, daş­ky gur­şa­wa howp­suz çe­me­le­şil­ýän­di­gi­ne we beý­le­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ra gö­rä ke­pil geç­ýär­ler. Kär­ha­na­lar­da hal­ka­ra stan­dart­la­ryň ber­jaý edil­me­gi ola­ryň ha­ryt­la­ry­nyň dün­ýä­niň ta­lap­kär sarp edi­ji­le­ri­niň ara­syn­da uly is­leg­den peý­da­lan­ma­gy­na, önüm­çi­li­giň ge­ri­mi­ni gi­ňelt­mä­ge, da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mä­ge uly müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär.
Ser­gi­de «Ha­sar», «Tä­ze Aý» ho­ja­lyk jem­gy­ýet­le­ri­niň kon­di­ter we beý­le­ki azyk önüm­le­ri, «Be­re­ket­li», «Sa­ha­bat­ly» ho­ja­lyk jem­gy­ýet­le­ri­niň, «Ak top­rak» hu­su­sy kär­ha­na­sy­nyň et, şöh­lat we süýt önüm­le­ri gör­ke­zil­di. Kär­ha­na­la­ryň my­na­syp bo­lan ISO we HACCP, «Ha­lal» hal­ka­ra gü­wä­na­ma­la­ry ola­ryň azyk önüm­le­ri­niň hi­li­niň ýo­ka­ry­dy­gy­na, eko­lo­gi­ýa taý­dan howp­suz­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­ni ön­dü­ri­ji te­le­ke­çi­ler­dir daý­han ho­ja­lyk­la­ry döw­le­ti­miz ta­ra­pyn­dan dö­re­dil­ýän amat­ly şert­ler­den ne­ti­je­li peý­da­lan­mak bi­len, bak­ja, gök we mi­we önüm­le­ri­niň, ek­zo­tik önüm­le­riň önüm­çi­li­gi­ni yzy­gi­der­li art­dyr­ýar­lar. Olar bu önüm­ler bi­len ýur­du­my­zyň sarp edi­ji­le­ri­ni bo­le­lin üp­jün et­mek bi­len bir ha­tar­da, gü­neş­li top­ra­gy­myz­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­len gök we bak­ja önüm­le­ri­ni da­şa­ry ýurt­la­ra hem iber­ýär­ler. «Owa­dan ül­ke» ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti, «Er­kin mi­we­çi­lik», «Al­tyn tug» hu­su­sy kär­ha­na­la­ry, «Te­bi­gy ekin» daý­han ho­ja­ly­gy ös­dü­rip ýe­tiş­dir­ýän eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa önüm­le­ri­ni ser­gä gel­ýän­le­re hö­dür­le­di.
«Ar­ka­dag Me­di­si­na Klas­te­ri Me­nej­ment» kär­ha­na­sy ta­ra­pyn­dan ön­dü­ril­ýän ça­ga iý­mit­le­ri­niň gör­nüş­le­ri hem myh­man­la­ryň uly gy­zyk­lan­ma­la­ry­na eýe bol­dy. Gah­ry­man Arkadagymyzyň ta­gal­lasy bi­len dö­re­di­len kär­ha­na di­ňe bir ça­ga iý­mit­le­ri­ni däl, luk­man­çy­lyk we aras­sa­çy­lyk iş­le­rin­de ula­nyl­ýan se­riş­de­le­ri hem ön­dür­ýär. Kär­ha­na­da ön­dü­ril­ýän önüm­le­re «Hil me­nej­men­ti­niň ul­ga­my» di­ýen ugur bo­ýun­ça TDS ISO 9001 gü­wä­na­ma­sy­nyň be­ril­me­gi ola­ryň ýo­ka­ry hil de­re­je­si­ni tas­syk­la­ýar.
Göz­den ge­çi­ri­liş­de mi­we suw­la­ry­ny, al­ko­gol­syz iç­gi­le­ri ön­dür­ýän kär­ha­na­la­ra-da mö­hüm orun ber­lip­dir. Şo­la­ryň ha­ta­ryn­da «Ar­ça­lyk», «Sa­da suw», «Çäk­siz lez­zet», «Ak ýap­rak» ho­ja­lyk jem­gy­ýet­le­ri­niň, «Pa­ra­hat» hu­su­sy kär­ha­na­sy­nyň di­war­lyk­la­ry bar. Bu ýer­de ýur­du­my­zyň we da­şa­ry döw­let­le­riň elekt­ron söw­da plat­for­ma­la­ry­nyň aý­ra­tyn­lyk­la­ry, hö­dür­le­ýän hyz­mat­la­ry bi­len hem ta­nyş­dy­ryl­dy. Bir­nä­çe hu­su­sy kär­ha­na­lar se­na­gat­da we gur­lu­şyk­da ga­za­nan üs­tün­lik­le­ri bi­len ta­nyş­dyr­dy. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, «Şan­ly be­dew» ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti po­lat we pro­fil önüm­le­ri­niň önüm­çi­li­gin­de, «Ak ga­ýa» ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti bo­ýag, emul­si­ýa se­riş­de­le­ri­ni ön­dür­mek­de, «Ýe­di­do­gan nur» ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti önüm­le­ri gap­la­mak­da, «Rys­gal­ly ne­sip» ho­ja­lyk jem­gy­ýe­ti dür­li gör­nüş­li yşyk­lan­dy­ry­jy­la­ry taý­ýar­la­mak­da bar bo­lan kuw­wat­lyk­la­ry­ny gör­kez­di.
Ýur­du­my­zyň dok­ma se­na­ga­ty­na de­giş­li bö­lüm göz­den ge­çi­ri­li­şiň aý­ra­tyn bö­le­gi­ni eme­le ge­tirdi. Bu ýer­de Türk­me­nis­ta­nyň Dok­ma se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi­niň dok­ma top­lum­la­ry te­bi­gy çig mal­dan taý­ýar­la­ny­lan ýo­ka­ry hil­li dok­ma önüm­le­ri­ni hö­dür­le­di. Ýo­ka­ry teh­no­lo­gik en­jam­lar or­naş­dy­ry­lan dok­ma kär­ha­na­la­ry­nyň yzy­gi­der­li gu­rul­ma­gy ne­ti­je­sin­de pu­da­gyň ön­dür­ýän önüm­le­ri­niň gör­nüş­le­ri yzy­gi­der­li art­ýar. Şu ge­zek­ki ser­gä «Bet­ter Cot­ton», «Oeko-Tex» hal­ka­ra stan­dart gu­ra­ma­la­ry­nyň we­kil­le­ri­niň hem gat­naşan­dy­gy bel­lär­lik­li­dir. Mu­nuň özi gel­je­gi uly bu pu­dak­da öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ara alyp mas­la­hat­laş­mak üçin amat­ly şert­le­ri dö­red­ýär.
Ser­gi-ýar­mar­ka da­şa­ry ýurt­la­ryň kom­pa­ni­ýa­la­ry we il­çi­ha­na­lar hem iş­jeň gat­na­şyp, türk­men ba­za­ry­na hö­dür­le­ýän ha­ryt­la­ry­dyr hyz­mat­la­ry bi­len ta­nyş­dyr­dy. Bu ýer­de Ger­ma­ni­ýa­nyň «Bosch» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň ho­ja­lyk teh­ni­ka­la­ry­, «Mes­se Frank­furt» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hal­ka­ra çä­re­le­ri gu­ra­mak­da alyp bar­ýan iş­le­ri bi­len ýa­kyn­dan tany­şdyryl­dy. Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­nyň, Ita­li­ýa­nyň, Öz­be­gis­ta­nyň il­çi­ha­na­la­ry­nyň di­war­lyk­la­ryn­da türk­men ta­ra­py bi­len gel­je­gi uly hyz­mat­daş­ly­gyň ugur­la­ry gör­ke­zil­di. Şu ge­zek­ki ser­gi Tür­ki­ýä­niň, Ma­laý­zi­ýa­nyň öň­de­ba­ry­jy ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de bi­lim al­mak is­le­ýän ýaş­la­ra gi­ňiş­le­ýin mag­lu­mat al­mak üçin hem amat­ly şert­le­ri dö­ret­di. Bu ýer­de ýaý­baň­lan­dy­ry­lan ser­gi di­war­lyk­la­ryn­da bi­lim ul­ga­myn­da­ky hyz­mat­daş­ly­gyň müm­kin­çi­lik­le­ri gi­ňiş­le­ýin ta­nyş­dy­ryl­dy.

* * *

Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň mas­la­hat­lar za­lyn­da ge­çi­ri­len «Türk­me­nis­tan­da hal­ka­ra ül­ňü­le­re la­ýyk gel­ýän hil üp­jün­çi­li­gi» at­ly hal­ka­ra mas­la­hat­da ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len üp­jün edi­len kär­ha­na­la­ry dö­ret­mek, bar bo­lan­la­ry­nyň işi­ni döw­re­bap­laş­dyr­mak, önüm­le­ri hal­ka­ra hil öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk ser­ti­fi­kat­laş­dyr­mak, eks­port işi­ni ös­dür­mek ýa­ly ugur­lar­da öza­ra pi­kir alyş­ma­la­ra giň orun be­ril­di.
Mas­la­hat­da ýur­du­my­zyň kär­ha­na­la­ry­nyň hö­dür­le­ýän önüm­le­ri­ni we hyz­mat­la­ry­ny hal­ka­ra ül­ňü­le­re la­ýyk­lyk­da ser­ti­fi­kat­laş­dyr­mak bo­ýun­ça hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi uly ugur­la­ry ba­ra­da çy­kyş­lar diň­le­nil­di. Hal­ka­ra ül­ňü­le­riň söw­da­ny ös­dür­mek­dä­ki, ma­ýa go­ýum­la­ry çek­mek­dä­ki or­ny, elekt­ron eks­port, er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­lar üçin ül­ňü­ler, işe­wür­lik üçin ama­ly ädim­ler hal­ka­ra mas­la­ha­tyň do­wa­myn­da ara al­nyp mas­la­hat­la­şy­lan me­se­le­le­riň ha­ta­ryn­da bol­dy.
Şeý­le hem oba ho­ja­ly­gyn­da howp­suz­ly­gy üp­jün et­mek bo­ýun­ça GLO­BALG.A.P. ül­ňü­le­ri­niň äh­mi­ýe­ti hem-de ola­ryň Türk­me­nis­tan­da we Mer­ke­zi Azi­ýa­da or­naş­dy­ry­ly­şy, or­ga­ni­ki şa­ha­dat­na­ma­la­ryň gör­nüş­le­ri, oba ho­ja­ly­gyn­da ESG öl­çeg­le­ri­ni or­naş­dyr­ma­gyň tej­ri­be­si mas­la­ha­tyň ýö­ri­te bö­lüm­çe­sin­de gi­ňiş­le­ýin ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň, hal­ka­ra ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş dü­züm­le­ri­niň we­kil­le­ri çy­kyş­la­ryn­da türk­men kär­ha­na­la­ry bi­len al­nyp ba­ryl­ýan hyz­mat­daş­lyk we onuň oňyn ne­ti­je­le­ri ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin gür­rüň ber­di­ler.
Ser­gi-ýar­mar­ka we hal­ka­ra mas­la­hat öz işi­ni 1-nji maý­da ta­mam­la­dy. Hal­ka­ra mas­la­ha­tyň çäk­le­rin­de ge­çi­ri­len «Ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş», «Azyk se­na­ga­ty», «Dok­ma we ýe­ňil se­na­gat», «Mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry we star­tap­lar üçin ül­ňü­ler», «Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de söw­da, ül­ňü­ler, ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş we akk­re­di­ta­si­ýa me­se­le­le­ri» at­ly bö­lüm­çe­ler­de gy­zyk­lan­ma bil­di­ril­ýän ugur­lar­da bar bo­lan müm­kin­çi­lik­ler, öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Hal­ka­ra çä­re­le­riň do­wam ed­ýän gün­le­rin­de ýur­du­my­zyň işe­wür dü­züm­le­ri­niň we da­şa­ry ýurt­la­ryň kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň, ser­ti­fi­kat­laş­dy­ryş gu­ra­ma­la­ry­nyň ara­syn­da bir­nä­çe du­şu­şyk­lar ge­çi­ril­di, hyz­mat­daş­lyk bo­ýun­ça res­mi­na­ma­la­ra gol çe­kil­di.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА