PDF
Ýer togalagynyň ozon gatlagy dikeldilýär we alymlar bu ýagdaýy adamzadyň planetamyzy goramak üçin ädim ädende näme bolup biljekdiginiň aýdyň mysaly hökmünde garaýar. Bu oňyn habar, Wena konwensiýasynyň 40 ýyllygy mynasybetli Bütindünýä meteorologiýa guramasynyň (WMO) Ozon baradaky beýanaty çap edilenden soň mälim edildi. Bu şertnama ozon gatlagynyň azalmagyny global howp hökmünde ilkinji bolup ykrar etdi.
Soňky barlaglar Antarktidadaky ozon gatlagynyň soňky ýyllarda ep-esli gowulaşandygyny görkezýär. Bu bolsa, uzak möhletli dikeldiş tendensiýasyna laýyk gelýär. Bu gowulaşmagyň käbiri tebigy atmosferanyň üýtgemeleri bilen baglanyşykly bolsa-da, alymlar has möhüm ugra ünsüni gönükdirýärler. Dünýä jemgyýetçiligi, hloroflorokarbonlar diýlip atlandyrylýan weýran ediji himiki maddalary ýok etmek üçin çäreleri görenden soň, durnukly dikeliş başlandy.
Ýeriň ýüzünden birnäçe kilometr ýokarda ýerleşýän ozon gatlagy, ynsan durmuşyny zyýanly ultramelewşe şöhlelerden goraýar. Bu bolmasa deriniň düwnük keseli, katarakt, immun ulgamynyň zaýalanmagy we ekoulgamyň bozulmagy ýaly töwekgelçilikler birden ýokarlanar.
1987-nji ýylda gol çekilen Monreal teswirnamasynyň netijesinde, 200-e golaý ýurt tagallasyny birleşdirip, saç döküji laklar, sowadyjylar we ýangyn söndüriji köpük ýaly önümlerde zyýanly maddalaryň ulanylmagyny bes etdi. Ozon gatlagynyň 2040-njy ýyla çenli sebitleriň köpüsinde dikelmegine garaşylýar. Eger-de tendensiýalar dowam etse, Antarktidanyň üstündäki belli ozon deşiginiň 2066-njy ýyla çenli ýapylmagyna garaşylýar.
Ozon gatlagynyň soňky döwürde dikeldilmegi saglygy goraýyş, howanyň üýtgemegine garşy göreş, azyk howpsuzlygy we biodürlülik ýaly birnäçe Durnukly ösüş maksatlarynda öňe gitmäge goşant goşdy. Adamlaryň indiki ätjek ädimleri aýratyn ähmiýete eýedir. Şeýle-de bolsa, alymlar bu habary daşky gurşawy goramak boýunça global derejedäki seýrek ýeňiş hasaplaýarlar. Bu ylmyň we halkara hyzmatdaşlygyň planetanyň öňünde durýan iň uly kynçylyklary nädip çözüp biljekdiginiň mysalydyr.
