Hä­zir­ki wagt­da 118 sa­ny ele­ment bo­lup, ola­ryň 94 sa­ny­sy Ýer ýü­zün­de te­bi­gy ýag­daý­da duşýar. Eý­sem, ola­ryň tab­li­sa­sy nä­dip dö­re­dil­di?! XIX asy­ryň baş­la­ryn­da ele­ment­le­riň hi­mi­ki we fi­zi­ki hä­si­ýet­le­ri­ni öw­ren­mek­de uly iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. Bu ugur­da edi­len iş­le­riň ne­ti­je­sin­de tä­ze açyş­lar edil­ýär. Ele­ment­ler ba­ra­da top­la­nan mag­lu­mat­la­ryň saý­pal­lan­ma­gy üçin alym­lar ola­ry to­par­la­ra bö­lüp­dir­ler. Mu­nuň üçin dür­li ýurt­lar­da dür­li iş­le­ri bir-bi­rin­den ta­pa­wut­ly­lyk­da şol bir açyş­la­ry edip­dir­ler. Hä­zir­ki wagt­da äh­li bi­lim dün­ýä­sin­de giň­den bel­li bo­lan we Men­de­le­ýe­wiň tab­li­sa­sy at­ly ele­ment­le­riň tab­li­sa­sy bir­nä­çe ýy­lyň do­wa­myn­da dö­re­di­lip­dir. Ele­ment­ler ba­ra­da­ky il­kin­ji yl­my iş­ler 1649-njy ýyl­da Hen­nig Bran­dyň fos­fo­ry tap­ma­gy bi­len has hem güý­je­ýär. 1869-njy ýy­la çen­li 63 ele­ment anyk­lan­ýar. Bu ele­ment­le­riň sa­ny­nyň art­ma­gy ola­ryň to­par­la­ra bö­lün­me­gi­ne ze­rur­lyk dö­red­ýär. Ele­ment­le­riň tab­li­sa­sy­nyň dö­re­dil­me­gi üçin köp iş­ler ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Bu ugur­da­ky il­kin­ji yl­my iş­le­ri fran­suz aly­my An­tu­an Lo­ran La­wu­az­ýe ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. XVIII asy­ryň ahy­ryn­da şol wagt­lar ele­ment ha­sap edil­ýän 33 mad­da­ny me­tal­lar we me­tal däl­ler hök­mün­de iki to­pa­ra böl­ýär­ler. Em­ma soň­ky ýyl­lar­da bu mad­da­la­ryň kä­bir­le­ri­niň aý­ra­tyn ele­ment däl­di­gi anyk­lan­ýar.
1780–1849-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da ýa­şap ge­çen ne­mes aly­my Io­gan Wolf­gang Dýo­be­reý­ner ele­ment­le­ri hi­mi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry­na gö­rä üç to­pa­ra böl­ýär.
Bel­li fran­suz geo­lo­gy we hi­mi­gi Alek­sandr Emil de Şan­kur­tua ele­ment­le­ri fi­zi­ki we hi­mi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry­na gö­rä, to­par­la­ra bö­lüp, il­kin­ji tab­li­sa­ny dö­red­ýär.
Bri­tan hi­mi­gi Jon Nýu­lends 1837–1898-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da ge­çi­ren yl­my iş­le­rin­de fi­zi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry­na gö­rä ele­ment­le­ri 11 to­pa­ra bö­lüp­dir. Ol ele­ment­le­ri atom mas­sa­la­ry­na gö­rä bel­li ter­ti­be sa­la­nyn­da, her se­ki­zin­ji ele­men­tiň bi­rin­ji bi­len, 9-njy ele­men­tiň ikin­ji bi­len meň­zeş­di­gi­ni anyk­lap­dyr.
Ne­mes fi­zi­gi Ýu­li­us Lo­tar Me­ýer hem-de rus hi­mi­gi Dmit­riý Men­de­le­ýew bi­ri-bir­le­ri­niň­kä meň­zeş açyş­la­ry ed­ýär­ler. Men­de­le­ýew atom­la­ry ag­ra­my­na gö­rä ter­ti­be sa­la­nyn­da, kä­bir aý­ra­tyn­lyk­la­ryň gaý­ta­la­nan­dy­gy­na göz ýe­ti­rip­dir. Bu açy­şy şol wag­ta çen­li anyk­la­nan 63 ele­men­tiň atom mas­sa­sy­na gö­rä, bel­li bir tab­li­sa­ny dö­ret­me­gi­ne müm­kin­çi­lik be­rip­dir. Onuň tab­li­sa­syn­da kä­bir öý­jük­ler en­tek açyl­ma­dyk ele­ment­ler üçin boş goý­lup­dyr. Soň­ky ýyl­lar­da Se, Ga, Ge ele­ment­le­ri tab­li­sa­da­ky boş­luk­la­ra ýer­leş­di­ri­lip­dir. Bu tab­li­sa­da ele­ment­ler 12 pe­ri­odda (ke­se­li­gi­ne) we se­kiz sü­tün­de ýer­leş­di­ri­lip­dir. Hä­zir­ki wagt­da tä­ze ele­ment­ler hem dö­re­di­lip, ola­ryň kä­bi­ri di­ňe bir­nä­çe se­kunt­lap öz aý­ra­tyn­ly­gy­ny sak­lap bil­ýär. Ola­ry dö­ret­mek üçin dün­ýä­niň dür­li ýer­le­rin­dä­ki hü­när­men­ler yl­my iş­le­ri­ni ge­çir­me­gi­ni do­wam et­dir­ýär­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА