Ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz pu­da­gy­ny ös­dür­mek, te­bi­gy ga­zy dün­ýä ba­zar­la­ry­na di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len iber­mek, ne­bit­gaz se­riş­de­le­ri­ni gaý­ta­dan iş­läp, dün­ýä stan­dart­la­ry­na la­ýyk gel­ýän ýo­ka­ry hil­li önüm­le­ri ön­dür­mek Ga­raş­syz döw­le­ti­miz­de al­nyp ba­ryl­ýan ener­ge­ti­ka stra­te­gi­ýa­sy­nyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz pu­da­gy­nyň eks­port kuw­wa­ty ýyl­sa­ýyn ýo­kar­lan­ýar. Da­şa­ry ýurt­ly hyz­mat­daş­lar bi­len öza­ra bäh­bit­li gat­na­şyk­lar pug­ta­lan­dy­ryl­ýar we gi­ňel­dil­ýär.
Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, her ýyl da­şa­ry ýurt­lar­da hal­ka­ra göç­me fo­rum­lar gu­ral­ýar. «Pähim-paý­has um­ma­ny Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy» ýy­lyn­da hem şeý­le iri hal­ka­ra fo­rum Fran­si­ýa­nyň Pa­riž şä­he­rin­de üs­tün­lik­li ge­çi­ril­di. 24-25-nji ap­relde dün­ýä­niň 30-dan gow­rak döw­le­tin­den köp san­ly we­ki­li­ýet­iň gat­naş­ma­gyn­da ge­çi­ri­len fo­rum­da ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­myn­da ama­la aşy­ryl­ýan tä­ze ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry giň­den ta­nyş­dy­ryl­dy. Da­şa­ry ýurt­ly ma­ýa­dar­la­ra, iri hal­ka­ra ne­bit­gaz kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň we­kil­le­ri­ne ägirt uly «Gal­ky­nyş» gaz kä­ni­ni iş­läp taý­ýar­la­ma­gyň, TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­ni gur­ma­gyň, gu­ry ýer­de ne­bi­ti we ga­zy çy­kar­ma­gyň, Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gin­dä­ki ýa­tak­la­ry, gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän ener­ge­ti­ka­ny öz­leş­dir­me­giň gel­jek­ki tap­gyr­la­ry ba­ra­da iç­gin mag­lu­mat­lar be­ril­di. Ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni ga­zyp al­mak­da we me­tan zy­ňyn­dy­la­ry­ny azalt­mak­da eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­ri­ne aý­ra­tyn üns be­ril­di.
Ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni iber­me­giň ugur­la­ry­ny di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak, ener­ge­ti­ka ul­ga­myn­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek nuk­daý­na­za­ryn­dan te­bi­gy ga­zyň gor­la­ry bo­ýun­ça dün­ýä­de dör­dün­ji or­ny eýe­le­ýän Türk­me­nis­ta­nyň gor müm­kin­çi­lik­le­ri bo­ýun­ça öň­de­li­gi eýe­le­ýän iri «Gal­ky­nyş» gaz kä­ni­ni aý­dyň my­sal hök­mün­de gör­kez­mek bo­lar. Ge­çi­ri­len soň­ky au­di­te gö­rä, bu gaz kä­ni­niň go­ry 27 tril­li­on kub­metr­den hem köp­dür. Fo­rum­da edi­len çy­kyş­lar­da ýur­du­my­zyň gü­nor­ta-gün­do­ga­ryn­da­ky bu iri gaz kä­ni­niň öz­leş­di­ril­me­gi ba­ra­da mag­lu­mat­lar be­ýan edil­di. Bu ýa­ta­gy öz­leş­dir­me­giň bi­rin­ji tap­gy­ry Hy­ta­ýa ýyl­da 30 mil­liard kub­metr ga­zyň eks­port edil­me­gi­ni yzy­gi­der­li üp­jün ed­ýär. Üp­jün­çi­li­gi 25 mil­liard kub­metr art­dyr­mak üçin ikin­ji tap­gyr­dan peý­da­lan­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär. Şeý­le hem gaz kä­ni­niň üçün­ji tap­gy­ry ýyl­da 33 mil­liard kub­metr kuw­wat­ly­ly­gy bo­lan Türk­me­nis­tan–Ow­ga­nys­tan–Pa­kis­tan–Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji tas­la­ma­sy üçin gym­mat­ly çeş­me bo­lar. Şeý­le hem gaz kä­ni­ni ýe­ne-de bir­nä­çe tap­gyr­lar­da öz­leş­dir­mek müm­kin­çi­li­gi ba­ra­da gür­rüň edil­di.
Mun­dan baş­ga-da, bu fo­rum­da Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Pa­kis­tan-Hin­dis­tan (TOPH) trans­mil­li gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­me­giň bar­şy ba­ra­da gür­rüň edil­di. Türk­me­nis­tan tas­la­ma­ny hal­ka­ra hu­ku­gy­na la­ýyk­lyk­da dur­mu­şa ge­çir­ýär. Gel­jek­de tas­la­ma­nyň ün­si Ow­ga­nys­tan­da «Hy­rat» stan­si­ýa­sy» Stra­te­gi­ýa­sy­na gö­nük­di­ri­ler. Ol ho­wa­nyň ha­pa­lan­ma­gy­nyň de­re­je­si­ni pe­selt­me­giň ha­sa­by­na daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak­da mö­hüm orun eýe­lär. Şol bir wagt­da ol jem­gy­ýet­çi­lik howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mä­ge we tas­la­ma­ny mun­dan beý­läk hem iler­let­mä­ge ýar­dam eder. Mun­dan baş­ga-da, ol ir­ki tap­gyr­lar­da gir­de­ji­niň gel­me­gi­ni üp­jün eder we ma­ýa­dar­la­ryň ynam de­re­je­si­ni art­dy­rar.
Gur­lu­şy­gy ta­mam­la­nan­dan soň, TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny ber­kit­mek, şol bir wagt­da hal­ka­ra hu­kuk tej­ri­be­si­niň iň ýo­ka­ry stan­dart­la­ry­ny ber­jaý et­mek bi­len se­bit ösü­şi­ne tä­sir et­mek bi­len, Gü­nor­ta Azi­ýa­nyň ener­ge­ti­ka ýag­da­ýy­na düýp­li tä­sir eder.
Umu­man, Pa­riž şä­he­rin­dä­ki göç­me fo­rum Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döw­rün­de ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz top­lu­my­nyň öňün­de dur­ýan we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­mek­de, pu­da­ga da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek­de, öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gy mun­dan beý­läk-de iş­jeň ös­dür­mek­de mö­hüm äh­mi­ýet­li hal­ka­ra çä­re­le­riň bi­ri bol­dy.

Aý­na GAR­RY­ÝE­WA,
Ýag­şy­gel­di Ka­ka­ýew adyn­da­ky Hal­ka­ra ne­bit we gaz uni­wer­si­te­ti­niň uly mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА