Ýer ýü­zün­de jan­ly-jan­dar­la­ryň we ösüm­lik­le­riň müň­ler­çe gör­nü­şi bar. Ola­ryň kö­pü­si bi­ziň go­laý­jy­gy­myz­da ýa­şa­ýan hem bol­sa, ola­ryň bar­dy­gyn­dan ha­ba­ry­myz hem ýok. Kä­bir jan­dar­lar bol­sa şeý­le bir ki­çi we­lin, gö­re­ni haý­ra­na goý­ýar. Ine, ki­çi jan­dar­la­ryň we ösüm­lik­le­riň kä­bi­ri.

Ko­lib­ri. Bu guş­la­ryň bir­nä­çe gör­nü­şi bo­lup, esa­san, Ka­rib deň­zi­niň tö­we­re­gin­de ýa­şa­ýar­lar. Iň ki­çi gör­nü­şi­ne ba­la­ry ko­lib­ri­si (la­tyn­ça: «Mel­li­su­ga he­le­nae») di­ýil­ýär. Bu gu­şuň ho­raz­la­ry mä­ki­ýan­la­ryn­dan bir­ne­me ulu­rak – uzyn­ly­gy 6,1 san­ti­metr, ag­ra­my 2,6 gram bol­ýar. Mä­ki­ýan­la­ry­nyň ag­ra­my 1,95 g­ram, uzyn­ly­gy 5,5 san­ti­metr bol­ýar. Ko­lib­riniň äh­li gör­nüşiniň örän ki­çi­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, aşa çalt ga­nat kak­ýar­lar we uç­ýar­lar. Bu guş­lar se­kunt­da 15-80 ge­zek ga­nat kakyp, ýü­re­gi mi­nut­da 1260 ge­zek ur­ýar. Gu­şuň esa­sy özü­ne çe­ki­ji aý­ra­tyn­ly­gy ho­wa­da sak­la­nyp du­rup, uçup bil­me­gi­dir. Hat­da olar ho­wa­da wag­ty gü­lüň şi­re­si­ni so­rup iý­mit­len­ýär­ler. Şeý­le-de, bu guş­lar yz­ly­gy­na we gap­dal­ly­gy­na hem uçup bil­ýär­ler. Ko­lib­ri­le­riň pe­ri örän ýal­pyl­da­wuk bo­lup, reň­ki we owa­dan­ly­gy bi­len özü­ne çek­ýär. Ko­lib­ri­niň di­ňe Ýa­maý­ka­da duş gel­ýän «Mel­li­su­ga mi­ni­ma» at­ly gör­nü­şi­niň uzyn­ly­gy 1 san­ti­met­re, ag­ra­my bol­sa 365 gra­ma ba­ra­bar­dyr.

Ýü­pek maý­my­ny. Pri­ma­tyň bir gör­nü­şi bo­lan bu jan­da­ra «gir­de­nek oýun­çy» hem di­ýil­ýär. Bu jandaryň dog­lan wag­tyn­da­ky ag­ra­my ba­ry-ýo­gy 15 grama ýetýär. Bo­ýy 13 san­ti­met­re çen­li ulal­ýan bu jan­dar ki­çi­di­gi­ne ga­ra­maz­dan 5 met­re çen­li bö­küp bil­ýär. Guý­ru­gy­nyň uzyn­ly­gy 20 san­ti­met­re ýet­ýän kiçijik maý­myn Pe­ru­da, Ek­wa­dor­da, Ko­lum­bi­ýa­da, Bo­li­wi­ýa­da we Bra­zi­li­ýa­da – Ama­zon­ka to­kaý­la­ryn­da duş gel­ýär.

De­ňiz taý­ça­na­gy. De­ňiz­ler­de ýa­şa­ýan bu jan­da­ryň ulu­ly­gy 16 san­ti­metr­den 35 san­ti­met­re ýet­ýän 40 tö­we­re­gi gör­nü­şi duş gel­ýär. Ýer ýü­zü­niň äh­li ýe­rin­dä­ki tro­pik de­ňiz­ler­de ýa­şa­ýan bu jan­dar ba­ly­gyň bir gör­nü­şi ha­sap­lan­ýar. Bu jan­da­ryň ar­ka­syn­da hem-de dö­şün­de ýüz­güç­le­ri bol­ýar. De­ňiz taý­ça­na­gy­nyň kä­bir gör­nüş­le­ri­niň içi, hat­da aň­yr­sy gö­rün­ýär we şol se­bäp­li ak­wa­ri­um­lar­da hem sak­lan­ýar. Göz­le­ri­ni örän çalt­lyk bi­len öwrüp, daş-tö­we­re­gin­de bo­lup geç­ýän zat­la­ry gö­rüp bil­ýär­ler. Şeý­le bo­lan­soň, bu jan­dar su­wo­tu­la­ryň ara­syn­da giz­le­nip, öz awu­ny hem-de ýa­gy­sy­ny sy­nap bil­ýär. Şeý­le-de, eg­rel­ýän guý­ru­gy ar­ka­ly su­wo­tu­lar­dan ýa­py­şyp, de­ňiz aky­myn­da sak­la­nyp bil­ýär.

To­ga­lak şe­kil­li wol­fi­ýa. Bri­tan bo­ta­ni­gi Wil­ýam Roks­berg ta­ra­pyn­dan ha­sa­ba al­nan bu ösüm­lik iň ki­çi gül­li ösüm­lik ha­sap­lan­ýar. Suw­da bit­ýän bu ösüm­lik Azi­ýa­da, Af­ri­ka­da we Ame­ri­ka­da duş gel­ýär. Ösüm­li­giň gü­lü­niň ulu­ly­gy 0,1–0,2 millimetr bolup, onuň gül­dü­gi­ni gö­züň bi­len saý­gar­mak aň­sat däl.

 

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА