Aş­ha­na­my­zyň aý­ryl­maz bir bö­le­gi­ne öw­rü­len ýe­ral­ma dün­ýä­de iň köp ýaý­ran bak­ja önüm­le­ri­niň bi­ri­dir. Her ýyl dün­ýä­de 400 mil­li­on ton­na tö­we­re­gi ýe­ral­ma ha­sy­ly alyn­ýar. Ýe­ral­ma­nyň üç­den bir bö­le­gi Hy­taý bi­len Hin­dis­tan­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Gaý­na­dy­lan, gow­ru­lan, kö­ze dag­la­nan – is­len­dik gör­nüş­de ta­gam taý­ýar­lap bol­ýan bu bak­ja önü­mi ba­ra­da­ky gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ry dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­ýä­ris.
Köp adam ýe­ral­ma­nyň ata Wa­ta­ny Ir­lan­di­ýa di­ýip bil­ýär. Ir­lan­di­ýa ýe­ral­ma­ny köp­çü­li­ge meş­hur eden hem bol­sa, bu ösüm­li­giň il­kin­ji ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­len ýe­ri Bo­li­wi­ýa­nyň de­mir­ga­zyk-gün­ba­ta­ry we Pe­ru­nyň gü­nor­ta bö­le­gi ha­sap­lan­ýar. 1600-nji ýyl­lar­da is­pan­lar ýe­ral­ma­ny Ame­ri­ka alyp gid­ýär­ler. Şon­dan soň ha­sy­ly ýe­riň aşa­gyn­da bit­ýän bu ösüm­lik tu­tuş dün­ýä ýaý­ra­ýar.
Is­pan­lar ta­ra­pyn­dan Gü­nor­ta Ame­ri­ka äki­di­len kök ýa­ly ýe­ral­ma­lar çak­nyş­dy­ry­lyp owa­dan sor­ta öw­rü­len­den soň, gaý­ta­dan Ýew­ro­pa ge­ti­ril­ýär. Ýew­ro­pa­ly­lar ýe­ral­ma­nyň da­şy te­kiz owa­dan sor­tu­ny il­ki­baş­da ka­bul et­me­ýär­ler.
400 ýyl­dan bä­ri eki­lip ge­lin­ýän ýe­ral­ma­nyň hä­zir­ki wagt­da 4 müň­den gow­rak me­de­ni gör­nü­şi we 180-den gow­rak ýa­ba­ny gör­nü­şi bar.
Ýe­ral­ma­nyň äh­li gör­nü­şi­niň dü­zü­mi deň däl. Ýö­ne şeý­le­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, ýe­ral­ma­nyň äh­li­si­niň dü­zü­min­de krah­mal bar.
Ýe­ral­ma­nyň rus­set di­ýil­ýän sor­ty ýo­ka­ry de­re­je­de krah­mal sak­la­ýan­dy­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Fran­suz aş­ha­na­syn­da ýe­ral­ma­nyň, esa­san, şu gör­nü­şi ula­nyl­ýar.
Köp adam ýe­ral­ma­nyň po­mi­dor we kä­bir zä­her­li gül­ler bi­len bir maş­ga­la de­giş­li­di­gi­ni eşi­dip geň gal­ýar­lar. Ösüm­lik­le­riň «So­la­naceae» maşgalasy örän uly bo­lup, 90 to­pa­ra gir­ýän 4 müň tö­we­re­gi ösüm­li­gi öz içi­ne al­ýar.
Köp­le­riň pi­kir edi­şi ýa­ly, ýe­ral­ma­nyň ga­by­gyn­da­ky ýa­şyl teg­mil­ler zy­ýan­ly däl. Ýe­ral­ma gö­ni düş­ýän Gün şöh­le­si­ni hlo­ro­fi­le (ýa­şyl reň­ke) öwür­ýär. Ýe­ral­ma­nyň ýa­şyl teg­mil­le­ri­ni aý­ryp iýi­ber­me­li. Eger-de ýe­ral­ma­nyň da­şy tu­tuş­ly­gy­na ýa­şy­la öw­rü­len bol­sa, ony iý­mek­den sak­lan­ma­ly. Se­bä­bi ýa­şyl ýe­ral­ma­da zä­her­len­me dö­räp, ta­ga­my hem aja­ýar.
Ýe­ral­ma­ny uzak sak­la­mak üçin il­ki ma­za­ly gu­rat­ma­ly. Soň­ra 4 de­re­je so­wuk­da üýt­get­män sak­la­ma­ly. Bu tem­pe­ra­tu­ra ýe­ral­ma­nyň bir­nä­çe ýyl­lap dur­ku­ny ýi­tir­män sak­lan­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär.
Hä­zir­ki wag­ta çen­li Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by ta­ra­pyn­dan ha­sa­ba al­nan iň uly ýe­ral­ma­nyň ag­ra­my 4,98 ki­log­ra­ma ba­ra­bar­dyr. Bu ýe­ral­ma­ny Not­tin­gem (Be­ýik Bri­ta­ni­ýa) şä­he­ri­niň fer­me­ri Pi­ter Gla­zeb­ruk ös­dü­rip ýe­tiş­dir­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА