«Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti we ga­zy – 2024» at­ly hal­ka­ra mas­la­hat we ser­gi

23-nji oktýabrda Söwda-senagat edarasynda «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleriniň, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň guramagynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy – 2024» atly XXIX halkara maslahat we sergi öz işine başlady.

Şu ge­zek­ki fo­rum ýüz­ler­çe gat­na­şy­jy­ny, şol san­da da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň, iri hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň, bank­la­ryň we­kil­le­ri­ni bir ýe­re jem­le­di. Ola­ryň kä­bi­ri pi­kir alyş­ma­la­ra san­ly ul­gam ar­ka­ly go­şul­dy­lar. Myh­man­lar ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­myn­da hal­ka­ra, se­bit we mil­li de­re­je­de se­na­ga­tyň gel­jek­ki stra­te­gi­ýa­sy­ny ke­ma­la ge­tir­mä­ge gö­nük­di­ri­len tä­ze­çil­lik­ler, dün­ýä­niň ne­bit ba­za­ryn­da­ky iş­le­riň ýag­da­ýy, bu ul­gam­da mar­ke­ting stra­te­gi­ýa­la­ry ba­ra­da­ky sel­je­riş-syn mag­lu­mat­la­ry bi­len ta­nyş­dy­ryl­dy. Fo­ru­ma gat­naş­ýan we­ki­li­ýet­le­riň dü­zü­mi­niň ýyl-ýyl­dan bar­ha gi­ňel­me­gi dür­li ýurt­la­ryň işe­wür to­par­la­ry ta­ra­pyn­dan Türk­me­nis­tan bi­len ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mä­ge gy­zyk­lan­ma­nyň bar­ha art­ýan­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär.
70-e go­laý kom­pa­ni­ýa Türk­me­nis­ta­nyň Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň ser­gi za­lyn­da öz di­war­lyk­la­ry­ny ýaý­baň­lan­dyr­dy. Şo­la­ryň 40-dan gow­ra­gy da­şa­ry ýurt­lar­dan, hu­su­san-da, Bel­gi­ýa­dan, Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­dan, Ger­ma­ni­ýa­dan, Gru­zi­ýa­dan, Ga­za­gys­tan­dan, Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­syn­dan, Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­syn­dan, Ma­laý­zi­ýa­dan, Bir­le­şen Arap Emir­lik­le­rin­den, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­dan, Ame­ri­ka­nyň Bir­le­şen Ştat­la­ryn­dan, Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­syn­dan, Öz­be­gis­tan­dan, Fran­si­ýa­dan, Ýa­po­ni­ýa­dan gat­naş­ýan kom­pa­ni­ýa­lar­dyr. «Türk­men­gaz», «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­sern­le­ri­niň we «Türk­men­geo­lo­gi­ýa» döw­let kor­po­ra­si­ýa­sy­nyň, ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­myn­da iş­le­ýän on­lar­ça pu­dak­la­ýyn kär­ha­na­la­ryň, hu­su­sy te­le­ke­çi­le­riň di­war­lyk­la­ry ser­gi­niň esa­sy bö­le­gi­ni eýe­le­di. Bu ýer­de myh­man­lar ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­ny göz­läp tap­mak, çy­kar­mak, iber­mek we sak­la­mak ul­gam­la­ry­ny üp­jün et­mek, çuň bu­raw­la­mak, ozal­ky he­re­ket ed­ýän tur­ba ge­çi­ri­ji­le­ri döw­re­bap­laş­dyr­mak, ola­ryň tä­ze­le­ri­ni gur­mak, ne­bi­ti, ga­zy gaý­ta­dan iş­le­mek bo­ýun­ça kuw­wat­lyk­la­ry art­dyr­mak, gu­ýu­la­ryň ön­dü­ri­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak ba­bat­da hyz­mat­la­ryň giň top­lu­my bi­len ta­nyş­dy­ryl­ýar.
«Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti we ga­zy – 2024» at­ly hal­ka­ra mas­la­hat gü­nüň ikin­ji ýa­ry­myn­da öz işi­ne baş­la­dy. On­da ener­ge­ti­ka ba­zar­la­ry­nyň ösü­şin­dä­ki äh­lu­mu­my ýag­daý­lar we hyz­mat­daş­ly­gyň müm­kin­çi­lik­le­ri, da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek ar­ka­ly, şol san­da Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi­ni öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça ozal­dan bar bo­lan ne­bit we gaz kän­le­ri­ni iş­läp taý­ýar­la­mak, tä­ze­le­rin­de ga­zyp al­mak işi­ni iş­jeň­leş­dir­mek, ener­ge­ti­ki ge­çiş, in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň hem-de adam ma­ýa­sy­nyň eýe­le­ýän or­ny, ener­ge­ti­ki ge­çiş­de az ug­le­rod­ly ýan­gyç­dan peý­da­lan­mak, me­ta­nyň, ug­le­ro­dyň di­ok­si­di­niň zy­ňyn­dy­la­ry­ny azalt­mak, ga­zy ýer as­tyn­da sak­la­mak we geo­ter­mal ener­gi­ýa ýa­ly mö­hüm me­se­le­le­re ga­ral­dy.
«Äh­lu­mu­my ener­ge­ti­ka ba­za­ryn­da tä­ze dep­gin­ler we öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi» at­ly umu­my mej­lis­de bel­le­ni­li­şi ýa­ly, şu ge­zek­ki mas­la­hat ener­ge­ti­ka dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň gel­jek­ki ösü­şi­ne, ener­ge­ti­ka söw­da­sy­nyň tä­ze ugur­la­ry­na, önüm­le­riň ba­zar aý­la­ny­şy­gy­nyň eme­le ge­ti­ril­me­gi­niň ze­rur­ly­gy­na ba­ha ber­mä­ge, ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ra gaý­ta­dan se­ret­mä­ge, ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak me­se­le­le­ri­ni çöz­mä­ge oňyn şert dö­red­ýär.
Ut­ga­şyk­ly gör­nüş­de ge­çi­ri­len umu­my mej­li­se BMG-niň Türk­me­nis­tan­da­ky he­mi­şe­lik ut­gaş­dy­ry­jy­sy Dmit­riý Şla­pa­çen­ko, Öz­be­gis­ta­nyň ener­ge­ti­ka mi­nist­ri Ju­ra­bek Mir­za­mah­mu­dow, Ga­za­gys­ta­nyň «Kaz­Mu­naý­Gaz» mil­li kom­pa­ni­ýa­sy paý­dar­lar jem­gy­ýe­ti­niň mü­di­ri­ýe­ti­niň baş­ly­gy As­hat Ha­se­now, BAE-niň AD­NOC kom­pa­ni­ýa­sy­nyň hal­ka­ra işe­wür­lik, gaz we su­wuk­lan­dy­ry­lan te­bi­gy gaz bo­ýun­ça uly wi­se-pre­zi­den­ti Ab­dul­la Al Şam­si, CNPC kom­pa­ni­ýa­sy­nyň wi­se-pre­zi­den­ti Çžan Dao­weý, «S&P Glo­bal Com­mo­di­ty In­sights» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry De­ni­el Ýer­gin, «Bri­tish Pet­ro­le­um» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň göz­leg işi­ni ge­çir­mek we öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji wi­se-pre­zi­den­ti Ariel Flo­res we beý­le­ki­ler gat­naş­dy­lar. Da­şa­ry ýurt­ly myh­man­la­ryň çy­kyş­la­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz pu­da­gyn­da öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk et­mä­ge gö­nük­di­ri­len baş­lan­gyç­la­ry­nyň äh­mi­ýe­ti nyg­tal­dy, şeý­le hem ýur­du­my­zyň äh­lu­mu­my ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek bo­ýun­ça dur­mu­şa ge­çir­ýän dö­re­di­ji­lik­li çe­me­leş­me­le­ri­niň dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň giň gol­da­wy­na eýe bol­ýan­dy­gy­na üns çe­kil­di.
Soň­ra mas­la­ha­tyň işi mow­zuk­la­ýyn mej­lis­ler gör­nü­şin­de do­wam et­di. «Ener­ge­ti­ki ge­çiş üçin çig mal ha­ryt­la­ry: esa­sy me­ýil­ler we ma­ýa go­ýum müm­kin­çi­lik­le­ri» ady bi­len ge­çi­ri­len bi­rin­ji mej­li­se «Ba­ker Hug­hes», «Eni S.p.A.», «Dra­gon Oil», «PET­RO­NAS Ça­ri­ga­li (Türk­me­nis­tan) Sdn Bhd» we beý­le­ki da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry­dyr we­kil­le­ri gat­naş­dy­lar. Çy­kyş­lar­da bel­le­ni­li­şi ýa­ly, Türk­me­nis­tan soň­ky ýyl­lar­da se­bi­tiň öň­de­ba­ry­jy ener­ge­ti­ka döw­le­ti­ne öw­rül­di. Ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz top­lu­myn­da hal­ka­ra äh­mi­ýet­li tas­la­ma­la­ryň yzy­gi­der­li işe gi­ri­zil­me­gi mu­ny aý­dyň­ly­gy bi­len su­but ed­ýär. Hu­su­san-da, Türk­me­nis­tan – Ow­ga­nys­tan – Pa­kis­tan – Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy se­bi­tiň ener­ge­ti­ka howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­lip, ab­raý­ly hal­ka­ra ma­li­ýe gu­ra­ma­la­ry ta­ra­pyn­dan gol­da­nyl­ýar. Bu ener­ge­ti­ka tas­la­ma­sy di­ňe bir Gü­nor­ta Azi­ýa­nyň ýurt­la­ry­na türk­men te­bi­gy ga­zy­nyň ibe­ril­me­gi­ni üp­jün et­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak­da, se­bit­de pa­ra­hat­çy­ly­gy we dur­nuk­ly­ly­gy ber­kit­mek­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir.
Hal­ka­ra mas­la­ha­ty­na gat­na­şy­jy­lar «Türk­men te­bi­gy ga­zy­nyň gel­je­gi: tä­ze eks­port ugur­la­ry we eks­port ukyp­la­ry», «Te­bi­gy ga­zyň – ug­le­ro­dy az ýan­gy­jyň ener­ge­ti­ki ge­çiş­dä­ki mo­ne­ti­za­si­ýa­sy», «Ener­ge­ti­ki ge­çiş: teh­no­lo­gik in­no­wa­si­ýa­la­ryň we adam ma­ýa­sy­nyň or­ny», «Ýe­ras­ty ga­zyň sak­la­ny­şy we geo­ter­mal ener­gi­ýa: iň oňat hal­ka­ra tej­ri­bä syn», «Ug­le­wo­do­rod ýa­tak­la­ry­ny öz­leş­dir­mek­de eko­lo­gik jä­het­ler: me­ta­nyň, ug­le­ro­dyň di­ok­si­di­niň zy­ňyn­dy­la­ry­nyň azal­dyl­ma­gy­ny nyg­ta­mak» at­ly mow­zuk­la­ýyn mej­lis­ler­de me­se­le­le­riň giň top­lu­my­ny ara alyp mas­la­hat­laş­dy­lar. Ut­ga­şyk­ly gör­nüş­de ge­çi­ril­jek mej­lis­le­re ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz pu­da­gy­nyň, da­şa­ry ýurt­ly iri ugur­daş kom­pa­ni­ýa­la­ryň we hal­ka­ra ma­li­ýe gu­ra­ma­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry­dyr hü­när­men­le­ri, bi­ler­men­ler gat­naş­dy­lar.
23-25-nji okt­ýabr­da ge­çi­ril­ýän mas­la­ha­tyň we ser­gi­niň mak­sa­dy, ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da mun­dan beý­läk-de durnuk­ly ösüş ba­ra­da­ky gep­le­şik­le­ri pug­ta­lan­dyr­mak, dün­ýä ener­gi­ýa ul­ga­my­nyň soň­ky ugur­la­ry­ny göz­den ge­çir­mek we ýur­du­my­zyň ne­bit-gaz pu­da­gy­na gö­ni da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek üçin müm­kin­çi­lik­le­ri gi­ňelt­mekden yba­rat­dyr.
Bu hal­ka­ra fo­rum ýur­du­my­zyň hem-de dün­ýä­niň ener­ge­ti­ka ba­za­ry­nyň hä­zir­ki ýag­da­ýy­na syn ber­mek hem-de öza-ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek ba­bat­da ne­ti­je­li meý­dan­ça öw­rü­ler.