Garaşsyzlyk ýyllarynda türkmen manadynyň döwletimiziň, milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşiniň özboluşly nyşany hökmünde milli buýsanjymyza öwrülendigini aýratyn bellemek gerek. Häzirki wagtda türkmen manady milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini alamatlandyrýan özboluşly nyşan hökmünde göz öňümizde janlanýar. Hakykatdan-da, Türkmenistanyň milli pulunyň – milli manadymyzyň 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda dolanyşyga girizilmeginden soňra, ata Watanymyz ykdysadyýeti ösdürmegiň dünýä jemgyýetçiligi üçin nusga alarlyk giň tejribesini toplady. Munuň özi milli pulumyzyň diňe bir ykdysady üstünlikleriň däl, eýsem, kuwwatly özygtyýarly ösüşimiziň, Garaşsyzlygymyzyň nyşanyna öwrülendigini görkezýär.

Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň il­kin­ji ýyl­la­ryn­da mil­li ma­na­dy­my­zyň do­la­ny­şy­ga goý­be­ril­me­gi ýur­du­myz­da ýag­ty er­tir­le­ri na­zar­la­ýan giň möç­ber­li yk­dy­sa­dy öz­gert­me­le­ri üs­tün­lik­li ama­la aşyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len öz­baş­dak pul-karz sy­ýa­sa­ty­ny alyp bar­ma­ga ýar­dam ber­di. Bu ba­bat­da Esa­sy Ka­nu­ny­myz­da hem aý­ra­tyn bel­le­ni­lip ge­çil­ýär we onuň ka­nu­ny bin­ýa­dy ber­ki­dil­ýär. Has ta­ky­gy, Türk­me­nis­ta­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­sy­nyň 138-nji mad­da­sy­na la­ýyk­lyk­da, döw­le­ti­mi­ziň bank ul­ga­my ýur­du­myz­da ýe­ke-täk pul-karz sy­ýa­sa­ty­ny alyp bar­ýan Mer­ke­zi ban­ky we beý­le­ki bank eda­ra­la­ry­ny öz içi­ne al­ýar. Şeý­le hem Türk­me­nis­ta­nyň Mer­ke­zi ban­ky nagt pul do­la­ny­şy­gy­ny gu­ra­ma­gy we ha­sap­la­şyk tö­leg ul­ga­my­nyň ne­ti­je­li iş­le­me­gi­ni hem-de beý­le­ki we­zi­pe­le­ri üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­tir­ýän eda­ra­dyr. Hormatly Prezidentimiziň Ka­ra­ry bi­len 2011-nji ýy­lyň ýan­war aýyn­da «Türk­me­nis­ta­nyň bank ul­ga­my­ny ös­dür­me­giň 2011 – 2030-njy ýyl­lar üçin Döw­let mak­sat­na­ma­sy» ka­bul edil­di. Bu mak­sat­na­ma­da ýur­du­myz­da ama­la aşy­ryl­ýan ba­zar öz­gert­me­le­ri­niň çäk­le­rin­de bank ul­ga­my­nyň işi­ni kä­mil­leş­dir­me­giň esa­sy ugur­la­ry kes­git­le­nil­di.
Bank ul­ga­myn­da ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk na­ma­lar bo­lan «Türk­me­nis­ta­nyň Mer­ke­zi ban­ky ha­kyn­da», «Karz eda­ra­la­ry we bank işi ha­kyn­da», «Mik­ro­ma­li­ýe gu­ra­ma­la­ry we mik­ro­ma­li­ýe­leş­dir­me ha­kyn­da», «Karz bir­leş­me­le­ri ha­kyn­da», «Da­şa­ry yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­lar­da pu­ly ka­da­laş­dyr­mak we pu­la gö­zeg­çi­lik et­mek ha­kyn­da» Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nun­la­ry­nyň güý­je gir­me­gi ýur­du­my­zyň bank ul­ga­my­ny ös­dür­mek­de kuw­wat­ly gu­ral bo­lup çy­kyş ed­ýär.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň öň­den­gö­rü­ji­lik­li ma­li­ýe sy­ýa­sa­ty­nyň ne­ti­je­sin­de, mil­li ma­na­dyň dur­nuk­ly­ly­gy­ny sak­la­mak, ka­da­ly he­re­ke­ti­ni ýo­la goý­mak, go­rag­ly­ly­gy­ny üp­jün edip, sa­tyn alyş uky­by­ny ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Ýe­ňil­lik­li sal­gyt sy­ýa­sa­ty­nyň ýö­re­dil­me­gi we ila­ta pes gö­te­rim­li karz­la­ryň be­ril­me­gi eýe­çi­li­giň dür­li gör­nüş­le­rin­de tä­ze dü­züm­le­ri, iş orun­la­ry­ny dö­ret­mä­ge, kär­ha­na­la­ryň önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny pug­ta­lan­dyr­ma­ga, im­por­tuň or­nu­ny tut­ma­ga hem-de eks­por­ta ni­ýet­le­nen önüm­le­riň ön­dü­ri­li­şi­niň möç­ber­le­ri­ni art­dyr­ma­ga, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li pu­dak­la­ryn­da san­ly ul­ga­my giň­den or­naş­dyr­ma­ga, hal­ka­ra söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry bar­ha ös­dür­mä­ge giň müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar. Şeý­le hem ýur­du­my­zyň bank ul­ga­my ta­ra­pyn­dan nagt däl ha­sap­la­şyk­la­ryň ge­ri­mi­niň gi­ňel­dil­me­gi­ne, mil­li tö­leg ul­ga­my­nyň müm­kin­çi­lik­le­ri­niň art­dy­ryl­ma­gy­na, karz eda­ra­la­ry­nyň bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy­nyň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len giň ge­rim­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.
Ýur­du­my­zyň çä­gin­de ra­ýat­la­ry­myz «Al­tyn asyr», «Mil­li­kart», «Maş­ga­la», «Mil­li VISA», «Go­ýum bank kar­ty», «Owerd­raft kar­ty», şeý­le hem hal­ka­ra «VISA» we «Mas­ter Card» bank kart­la­ry­ny peý­da­lan­mak ar­ka­ly dür­li gör­nüş­li nagt däl ha­sap­la­şyk­la­ryň giň müm­kin­çi­lik­le­rin­den peý­da­lan­ýar­lar. Türk­me­nis­tan­da nagt däl ha­sap­la­şyk­la­ryň ge­ri­mi­ni gi­ňelt­mek mak­sa­dy bi­len, san­ly ul­gam­da «In­ter­net-bank», «Mo­bil-bank», «Elekt­ron söw­da», «QR-kod» ýa­ly on­laýn bank hyz­mat­la­ry­ny or­naş­dyr­mak we kä­mil­leş­dir­mek iş­le­ri­ne yzy­gi­der­li ma­ýa go­ýum se­riş­de­le­ri go­ýul­ýar. Şeý­le gör­nüş­li san­ly bank hyz­mat­la­ry müş­de­ri­le­riň bank amal­la­ry­na we hyz­mat­la­ry­na bo­lan is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­ma­ga, pul ge­çi­rim­le­ri­ni ýe­ňil­leş­dir­mä­ge, ne­ti­je­de ila­tyň gym­mat­ly wag­ty­ny we se­riş­de­le­ri­ni tyg­şyt­la­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär.

Şem­şat KLI­ÇO­WA,
Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.