Adamzat Ýe­riň hem­ra­sy Aýa aýak ba­syp, beý­le­ki pla­ne­ta­la­ra kos­mos gä­mi­le­ri­ni ug­rat­ma­gy ba­şa­ran hem bol­sa, en­tek Ýer ýü­zi ýe­ter­lik derejede öw­re­nil­me­di. Adam aýa­gy sek­me­dik dag­lar­da ýa-da um­man­la­ryň çuň­luk­la­ryn­da ba­ryl­ma­dyk ýer­ler az däl.
Go­laý­da te­bi­ga­ty öw­re­ni­ji­ler iň baý ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­niň köp­dür­lü­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýan Bra­zi­li­ýa­nyň iň be­ýik da­gy Ser­ro-de-la-Neb­li­na çy­kyp, bi­ze ozal mä­lim bol­ma­dyk jan­dar­la­ryň üs­tü­ni aç­dy­lar. We­ne­sue­la­nyň ser­he­di­niň go­la­ýyn­da­ky bu da­gyň be­lent­li­gi 2994 met­re ba­ra­bar. Wa­şing­to­nyň Te­bi­gy ta­ry­hyň mil­li mu­ze­ýi­niň hü­när­me­ni Iwan Pra­tes we onuň to­pa­ry da­gyň ete­gin­de uly göz­li gy­zyl gur­ba­ganyň üstünden bardylar. Soň­ra bol­sa, gi­je düş­le­me­li ýer­le­ri­ne ge­len­le­rin­de çal reňk­li çi­şik gur­ba­ga gabat gelipdirler. Bu gur­ba­ga ýüz­ler­çe gör­nü­şi bo­lan “Ter­ra­ra­na” maş­ga­la­sy­na de­giş­li bo­lup, bu ba­ra­da yl­my to­par köp zat bil­me­ýär. Onuň DNK nus­ga­la­ry do­ly öw­re­ni­lip, gör­nü­şi anyk­la­nar.
Bio­log Ogus­tin Ka­ma­ço da­gyň 2000 metr be­lent­li­gin­de su­wul­gan gör­nüş­li gur­ba­gany bellige aldy. Ulu­ly­gy 35 mm bolan bu jan­da­ryň baş­ga­ça gör­nü­şi Bra­zi­li­ýa­nyň de­mir­ga­zy­gyn­da we Ga­ýa­na­nyň kä­bir ýe­rin­de ýa­şa­ýar.
San-Pau­lo uni­wer­si­te­tin­den guş­la­ry öw­re­ni­ji pro­fes­sor Luis Fa­bio Sil­weý­ra aga­jyň 1,5 metr be­lent­lik­dä­ki şa­ha­syn­da otu­ran kin­di­wan­ja baý­gu­şa du­şup­dyr. Gu­şuň bu gör­nüşiniň has pes şa­ha­lar­da ýa­şa­ýan­dy­gy aly­myň ün­sü­ni çe­kip­dir. Sil­weý­ra hä­zi­re çen­li guşuň 14 gör­nü­şi­niň üs­tü­ni aç­dy. Ol bu baý­gu­şuň se­si­ni eşi­den ba­dy­na onuň üýt­ge­şik guş­du­gy­ny aňandygyny aýdýar. Bu baý­gu­şuň ýa­şa­ýan ýe­ri we bio­lo­gik aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da köp zat bi­lin­me­ýär. Şeýle hem Iwan Pra­tes da­gyň ge­riş­le­rin­de 6 sm-lik su­wul­gana gabat gelipdir. Onuň be­de­nin­dä­ki ak-ga­ra me­nek­ler as­man­da­ky ýyl­dyz­la­ry ýa­da sal­ýar.
Bu ýer­de has iri go­ňur su­wul­ganyň hem ýa­şa­ýandygy anyklanyldy. Yl­my to­pa­ryň ag­za­sy pro­fes­sor Re­na­to de Mel­lo-Sil­wa bu ýer­de ös­ýän maý­da ýap­rak­ly iki metr­lik gy­rym­sy aga­jy ylym dün­ýä­si bi­len ta­nyş­dyr­dy. Pro­fes­sor mun­dan ozal şeý­le üýt­ge­şik reňk­li ýap­rak­ly agajy gör­män­di­gi­ni bel­le­ýär. Ol ösüm­li­giň ýap­rak­la­ry­nyň to­kaý­da­ky beý­le­ki açyk ýa­şyl reňk­li ýap­rak­ly agaç­lar­dan ba­da-bat ta­pa­wut­lan­ýan­dy­gy­ny aýd­ýar.
Iwan Pra­tes dag ete­gin­dä­ki çyg­ly we ys­sy ho­wa­ly süm­me to­kaý­lyk­la­ryň ara­syn­da “Al­lo­ba­tes” at­ly maş­ga­la de­giş­li we di­ňe gün­di­zi­ne peý­da bol­ýan gur­ba­ga ga­bat gel­ýär. Ol gu­şuň saý­ra­ma­gy­na meň­zeş üýt­ge­şik ses çy­kar­ýar. Bu gur­ba­ga öz maş­ga­la­sy­na de­giş­li beý­le­ki we­kil­lerin­den aýak­la­ry­nyň üýt­ge­şik reňk­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.

Her ýyl
syýahat edilýär
San-Pau­lo uni­wer­si­te­tin­den süý­re­ni­ji­le­ri, guş­la­ry we ösüm­lik­le­ri öw­ren­ýän 12 adam­dan ybarat alymlar to­pa­ryna ýol­baş­çy­lyk ed­ýän pro­fes­sor Mi­gu­el Tre­fo Rod­ri­ges şeý­le sy­ýa­hat­la­ry her ýyl ge­çir­ýär. Ol hä­zi­re çen­li azyn­dan 80 sa­ny tä­ze jan­da­ry ylym dün­ýä­si bi­len ta­nyş­dy­r­dy. Mun­dan ozal hem bu ýer­dä­ki to­kaý­lar­da baş­ga-da bir­nä­çe jan­darlar ýü­ze çy­ka­ryl­dy.
Alym­lar to­pa­ry öz sy­ýa­ha­ty­nyň çäk­le­rin­de ýi­ti bu­run­la­ry bi­len ýer gaz­ýan, uzyn­ly­gy ba­ry-ýo­gy 2,5 sm bo­lan ýe­ne bir täsin gur­ba­ga duş gelýärler. Ola­ryň gi­je­si­ne hi­nin­den çyk­ýan­dy­gy aý­dyl­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА