Uzyn­ly­gy 194 km, ini 65 km bo­lan köl de­ňiz de­re­je­sin­den 3 810 metr be­lent­de ýer­leş­ýär. Çuň­lu­gy 140-180 metr ara­ly­gyn­da bo­lan kö­lüň meý­da­ny 8 müň 300 ine­dör­dül ki­lo­met­re ba­ra­bar. Kö­le 25 sa­ny akar suw guý­ýar. Onuň tö­we­re­gin­de ýa­şa­ýan halk, esa­san, ba­lyk­çy­lyk bi­len meş­gul­lan­ýar. Ýer­li hal­kyň di­lin­de “ti­ti” – uly pi­şik, “kak” – daş diý­me­gi aň­la­dyp, kö­lüň ady­nyň şu söz­ler­den ge­lip çy­kan­dy­gy aý­dyl­ýar. Şeý­le hem kö­lüň iň üýt­ge­şik ta­ra­py onuň ýü­zün­de he­re­ket ed­ýän eme­li ada­lar bar. Bu ada­lar­da ba­lyk tut­mak bi­len meş­gul­lan­ýan adam­lar ýa­şa­ýar. Bu ýe­re gel­ýän sy­ýa­hat­çy­la­ryň kö­pü­si ol ada­la­ra ba­ryp gör­ýär­ler. Bu ada­lar şol ýer­de ýe­tiş­ýän ösüm­lik­le­riň bi­rik­di­ril­me­gi bi­len ýa­sa­lyp­dyr. Ola­ryň üs­tün­de jaý­lar gur­lup, ila­ty he­mi­şe di­ýen ýa­ly gu­ry ýe­re çyk­maz­dan, şol ada­jyk­lar­da ýa­şa­ýar. Kö­lüň Pe­ru ta­ra­pyn­da­ky te­bi­gy Ta­kui­le ada­sy­nyň ýa­şaý­jy­la­ry bol­sa, dok­ma­çy­lyk bi­len meş­gul­lan­ýar. Uzyn­ly­gy 5,5 km-e ba­ra­bar bo­lan ada­nyň 1 600 tö­we­re­gi ila­ty bar.
Kö­lüň tö­we­re­gin­dä­ki we ada­la­ryn­da­ky ýa­şaý­jy­lar ga­dy­my däp-des­sur­la­ry­ny sak­la­ýar­lar. Kö­lüň Pe­ru ta­ra­pyn­da iň uly ilat­ly no­kat Pu­no şä­he­ri, Bo­li­wi­ýa ta­ra­pyn­dan Ko­pa­ka­ba­na şä­he­ri bar.
Köl­dä­ki ýüz­ýän emeli ada­la­ra Pun­to şä­he­rin­den ga­ýyk­ly ba­ryl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da şeý­le ada­la­ryň 40-dan gow­ra­gy bo­lup, ola­ryň 25-sin­de ilat bar. Bu adajyk­lar to­to­ra at­ly çiň­rik­le­ri ata­nak­la­ýyn ber­kit­mek ar­ka­ly ýa­sal­ýar. Olar öý­le­ri­ni hem şol ösüm­lik­den gur­ýar­lar. Iý­mit­li­lik kuw­wa­ty ýo­ka­ry bo­lan bu çiň­rik­ler iý­mit hök­mün­de hem peý­da­la­nyl­ýar. Na­har-şor üçin ot ýa­ky­lan­da tu­tuş ada­nyň ýan­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak üçin daş dü­şeýärler. Şol da­şlaryň üs­tün­de ojak guru­lýar. Ir­ki dö­wür­ler­de bu ada­lar­da ýa­şa­ýan ilat dür­li se­bäp­le­re gö­rä göç­me­li bo­lan­la­ryn­da adajygyň la­by­ry­ny çe­kip, ol ýer­den süý­şüp­dir­ler. Eme­li ada­la­ryň iň ulu­sy Tri­bu­na bo­lup, on­da 10 maş­ga­la ýa­şa­ýar. Has ki­çi­le­ri­niň uzyn­ly­gy 30 metr tö­we­re­gi bo­lup, on­da 2-3 ho­ja­lyk ýa­şa­ýar. Bu ýerdäki ýaşaýjylar üçin adalaryň üstünde baş­lan­gyç mek­de­bi hem-de sag­lyk öýi hem gurlupdyr. Adalaryň arasyndaky gatnaw hem gamyşdan ýasalan gaýyklar bilen amala aşyrylýar.
Köl ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­ne-de baý. 1978-nji ýyl­da Ti­ti­ka­ka go­rag­ha­na­sy dö­re­dil­ýär. Hä­zir­ki wagt­da 37 müň gek­tar meý­dan­da­ky ga­myş­lyk bi­len bir ha­tar­da 60-dan gow­rak ba­lyk we guş, şeýle hem ýer­de-suw­da ýa­şa­ýan jan­darlaryň 18-si go­ral­ýar. Ti­ti­ka­ka çü­mü­ji­si at­ly guş­ja­gaz duş­ma­nyn­dan ga­nat­la­ry­ny ka­kyp gaç­ýar. Bu ýer­de köp ga­bat gel­ýän bu en­de­mik guş uçup bil­me­ýär. Ýe­ne bir en­de­mik jan­dar gur­ba­ga­dyr. Ala reňk­li gur­ba­ga­nyň de­ri­si arkaly dem al­ýan­dy­gy aý­dyl­ýar.
Daş-tö­we­re­gi­ni dag ge­riş­le­ri gur­şap alan Ti­ti­ka­ka kö­li dün­ýä­niň iň owa­dan we köp sy­ýa­hat edil­ýän ýer­le­ri­niň bi­ri­dir.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА