Adam­lar ga­dy­my dö­wür­ler­den bä­ri ýü­pek­çi­lik bi­len meş­gul­la­nyp gel­ýär­ler. Mun­dan 4 müň 600 ýyl ozal Hy­taý­da ýüp­lük al­mak üçin gur­çuk ýe­tiş­di­ri­lip baş­la­nan­dy­gy aý­dyl­ýar. Soň­ra bol­sa, hin­di­ler ýü­pek­çi­lik bi­len meş­gul­la­nyp­dyr­lar. Wag­tyň geç­me­gi bi­len bu ha­ryt Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­na ýaý­rap­dyr we iň geç­gin­li ha­ry­da öw­rü­lip­dir. Gün­do­gar­dan gün­ba­ta­ra da­şa­lan bu önüm “Ýü­pek ýo­ly” ady bi­len bel­li bo­lan şol dö­wür­le­riň iň uzyn hal­ka­ra gat­naw ýo­lu­ny eme­le ge­ti­rip­dir. Oňa şeý­le adyň be­ril­me­gi hem nä­de­re­je­de äh­mi­ýet­li­di­gi­ni gör­kez­ýär. VI asyr­da Wi­zan­ti­ýa­da we Rim Im­pe­ri­ýa­sy­nyň dür­li ýer­le­rin­de ýü­pek­çi­lik ýaý­rap­dyr. Soň­ky ýyl­lar­da Ita­li­ýada hem-de Gün­ba­tar Ýew­ro­pa ýurt­la­ryn­da ýü­pek gur­çu­gy tu­tu­lyp baş­la­nyp­dyr. Ýü­pek­den ti­ki­len egin-eşik­ler ýö­ri­te baý­ram­çy­lyk­lar­da we da­ba­ra­lar­da geý­lip­dir. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de ýü­pek önüm­çi­li­gi­niň uly bö­le­gi Uzak Gün­do­gar ýurt­la­ryn­da ama­la aşy­ryl­ýar. Ýü­pek se­na­ga­ty­nyň iň ösen ýurt­la­ry hök­mün­de Ýa­po­ni­ýa we ABŞ has ta­pa­wut­lan­ýar. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de iň köp pi­le taý­ýar­lan­ýan ýurt­lar Ýa­po­ni­ýa, Hy­taý we Ita­li­ýa­dyr. Hin­di­le­riň mil­li me­de­ni­ýe­tin­de uly orun tu­tan sa­ri ly­ba­sy­nyň hem ýü­pek­den edi­len gör­nüş­le­ri has meş­hur­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.

Tebigy süýümler has peýdaly

Adam­lar ga­dy­my dö­wür­ler­den bä­ri egin-eşik taý­ýar­la­mak­da haý­wan­lar­dan we ösüm­lik­ler­den sü­ýüm al­ýar­lar. Onuň hi­li­ni haý­sy haý­wan­dan ýa-da ösüm­lik­den alyn­ýan­dy­gy kes­git­le­ýär. Öý haý­wan­la­ry­nyň ýü­ňi ýy­ly eşik taý­ýar­la­mak­da amat­ly bol­ýan bol­sa, go­wa­ça we beý­le­ki ösüm­lik­ler­den alyn­ýan sü­ýüm­den taý­ýar­la­nan eşik­ler te­ne has ýa­kym­ly bol­ýar. Te­bi­gy sü­ýüm­ler­den taý­ýar­la­nan egin-eşik­ler sag­ly­gy­myz üçin has peý­da­ly ha­sap­lan­ýar. Şol se­bäp­li ola­ra is­leg hem ýo­ka­ry bol­ýar. Ýü­pek hem ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri iň gym­mat­ly ha­ryt hök­mün­de bel­li bo­lup­dyr. Ma­ta­nyň bu gör­nü­şi ýü­pek gur­çu­gy­nyň ýa­sa­ýan pi­le­sin­den eme­li usul­da alyn­ýar. Onuň ýa­ba­ny gör­nü­şi hem bol­ýar. Ýa­ba­ny ýü­pek gur­çu­gy, dub we beý­le­ki agaç­lar­da ýa­şa­ýar. Onuň ýa­san pi­le­sin­den al­nan ýü­pek ýü­ňe ýa-da zy­gy­ra meň­zeş bol­ýar. Ony gaý­ta­dan iş­le­mek we bo­ýa­mak has kyn bol­ýar. Du­buň ýap­ra­gyn­da­ kä­bir mad­da­lar bar. Bu bol­sa, ýa­ba­ny gur­çuk­dan al­nan ýü­pe­giň goň­rum­tyl reňk­de bol­ma­gy­na ge­tir­ýär. Şol se­bäp­li ony öz reň­ki bi­len, te­bi­gy ýag­daý­da peý­da­lan­ýar­lar. On­dan taý­ýar­la­nan ma­ta­laryň öwüş­gü­ni ada­ty ýü­pe­giň­ki­çe bol­ma­ýar. Em­ma has çy­dam­ly bol­ýar.

Nä­dip taý­ýar­lan­ýar?

Bu önüm ýü­pek gur­çu­gy­nyň taý­ýar­lan pi­le­sin­den alyn­ýar. Ba­har pas­ly­nyň gel­me­gi bi­len gur­çuk tut­mak işi­ne gi­ri­şil­ýär. Bu dö­wür bir aý çe­me­si do­wam ed­ýär. Ola­ra di­ňe tut aga­jy­nyň ýap­rak­la­ry­ ow­nu­jak edilip be­ril­ýär. Olar ýü­pe­gi­ni öz da­şy­na orap baş­la­ýar­lar. Bu ýag­daý üç gün­läp do­wam ed­ýär. On­dan soň­ra gur­çuk­la­ra hiç hi­li iý­mit be­ril­me­ýär. Sa­ra­lan pi­le­ler ola­ryň hi­li­ne, ulu­ly­gy­na we reň­ki­ne gö­rä aý­ra­tyn­lyk­da ýyg­nal­ýar we gu­ra­dyl­ýar. Şeý­le­lik­de, ony gaý­ta­dan iş­le­mek we çig ýü­pek al­mak üçin taý­ýar edil­ýär.
Pi­le sa­ra­lan­dan soň­ra, 2-3 hep­de ara­ly­gyn­da ke­be­le­ge öw­rü­lip, pi­lä­niň bir gy­ra­syn­dan da­şa­ryk çyk­ýar­lar. Se­na­gat­da has ýo­ka­ry hil­li ýü­pek al­mak mak­sa­dy bi­len ola­ryň pi­lä­ni deş­me­gi­niň öňü­ni al­mak üçin pi­le sa­rap bo­lan­dan soň­ra dür­li usul­lar ar­ka­ly gaý­ta­dan iş­len­mä­ge taý­ýar edil­ýär. Or­ta­ça, 10 kg pi­le­den bir ki­log­ram ýü­pek alyn­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА