Adyn­dan bel­li bol­şy ýa­ly, elekt­rou­lag ýan­gyç hök­mün­de di­zel ýa-da ben­zin­den däl-de, elekt­rik ener­gi­ýa­syn­dan peý­da­lan­ýar. Elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len he­re­ket ed­ýän di­ňe aw­tou­lag­lar däl, eý­sem, we­lo­si­ped, mo­to­sikl, ga­ýyk, ot­ly, hat­da ho­wa gä­mi­si ýa­ly beý­le­ki gat­naw se­riş­de­le­ri hem bar. Elekt­ro­kar­lar soň­ky 5-10 ýyl­da ýaý­rap baş­lan hem bol­sa, onuň ta­ry­hy aw­tou­la­gyň ta­ry­hy bi­len de­ňe­çer­räk. Il­kin­ji aw­tou­la­gy ki­miň iş­läp taý­ýar­lan­dy­gy anyk bol­ma­sa-da, onuň kä­mil­leş­me­gi­ne go­şant go­şan adam­la­ryň kö­pü­si mä­lim­dir. Il­kin­ji elekt­rou­lag­lar 1800-nji ýyl­lar­da peý­da bo­lup baş­la­ýar. 1828-nji ýyl­da wen­ger in­že­ne­ri Anoş Ýed­lik elekt­ro­mo­bi­liň ki­çeň­räk gör­nü­şi­ni iş­läp düz­ýär.
1895-nji ýyl­da Ame­ri­ka­da üç ti­gir­li elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len iş­le­ýän we­lo­si­pe­diň peý­da bol­ma­gy bi­len şeý­le ulag­la­ra is­leg ar­typ baş­la­ýar. L. Raý­ke­riň we Wil­li­am Mor­ri­so­nyň 1891-nji ýyl­da ýa­san al­ty ýo­lag­ça ni­ýet­le­nen elekt­rik wa­go­ny bir­nä­çe ugur­da il­kin­ji elekt­rou­lag ha­sap edil­ýär. Ge­çen asy­ryň baş­la­ryn­da bug, elekt­rik to­gy we ben­zin bi­len iş­le­ýän aw­tou­lag­lar ýaý­rap baş­la­ýar. 1902-nji ýyl­da “Chicago Woods Mo­tor Vehicle” kom­pa­ni­ýa­sy­nyň sa­tu­wa çy­ka­ran 18 mil (30 km) tö­we­re­gi ýol ge­çip bil­ýän 2 000 dol­lar­lyk “1902 Phae­ton” ula­gy iň köp sa­ty­lan aw­to­mo­bil bol­ýar. 1916-njy ýyl­da “Woods” fir­ma­sy hem di­zel, hem-de elekt­rik mo­tor­ly il­kin­ji gib­rid aw­tou­la­gy iş­läp düz­ýär.
Ge­çen asy­ryň baş­la­ryn­da elekt­rou­lag­la­ryň ben­zin­li we bug­ly mo­tor­ly aw­tou­lag­lar­dan bir­nä­çe ar­tyk­maç­lyk­la­ry bar­dy. Ben­zin­li aw­tou­lag­lar­da sars­gyn, ys we gal­ma­gal aşa köp bo­lup, sü­rü­ji­ni we go­la­ýyn­da­ky­la­ry bi­ma­za ed­ýär­di. Bug­ly he­re­ket­len­di­ri­ji­li ulag­lar ho­wa­nyň so­wuk gün­le­ri 45 mi­nut­lap gyz­ma­ly bol­ýar­dy. Şeý­le hem olar elekt­rou­lag­lar­dan has gys­ga ara­ly­gy geç­ýär­di. Üs­te­si­ne, ben­zin­li aw­tou­lag­la­ry sür­mek elekt­ro­kar­lar­dan has kyn­dy. 1912-nji ýyl­da elekt­ro­kar­la­ryň önüm­çi­li­gi iň ýo­ka­ry de­re­jä çyk­ýar. 1920-nji ýyl­lar­dan baş­lap ola­ra bo­lan is­leg aza­lyp baş­la­ýar. Ne­bi­tiň iri gor­la­ry­nyň ta­pyl­ma­gy, ben­zi­niň ba­ha­sy­nyň gör­ne­tin ar­zan­la­ma­gy­na ge­tir­ýär. Gen­ri For­duň aw­tou­la­gyň köp­çü­lik­le­ýin önüm­çi­li­gi­ni ýo­la goý­ma­gy bi­len ba­ha­sy ha­s-da ar­zan­la­ýar. Mu­nuň ter­si­ne elekt­rou­lag­la­ryň ba­ha­sy gym­mat­lap baş­la­ýar. 1935-nji ýy­la çen­li elekt­rou­lag­lar düý­bün­den ýi­tip gid­ýär. 1970-nji ýyl­lar­da aw­tou­lag­la­ryň çy­kar­ýan gaz­la­ry­nyň zy­ýan­y ar­typ, al­ter­na­tiw ýan­gyç çeş­me­le­ri­ne ze­rur­lyk duý­lup baş­lan­ýar. 1960-njy ýyl­la­ryň ba­şyn­da “Batt­ro­nic” at­ly il­kin­ji tok­ly ýük ula­gy peý­da bol­ýar. Şol ýyl­lar ki­çi gör­nüş­li elekt­rou­lag­la­ryň az san­ly­sy çyk­ýar. Zar­ýad be­ket­le­ri­niň ýet­mez­çi­lik et­me­gi, zar­ýad ber­mek üçin köp wag­tyň ge­rek bol­ýan­dy­gy we dün­ýä ýurt­la­ryn­da bu ugur­da bir­meň­zeş ul­ga­myň ýok­lu­gy, özü­ne düş­ýän ba­ha­sy­nyň gym­mat­ly­gy se­bäp­li elekt­rou­lag­lar 2000-nji ýyl­la­ra çen­li o di­ýen ýaý­ra­ma­ýar. 1990-njy ýyl­lar­dan baş­lap, dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy brend­le­ri bu ugur­da­ky ma­ýa go­ýum­la­ry­ny art­dyr­ýar­lar. Dün­ýä döw­let­le­ri­niň şeý­le ulag­la­ry ön­dür­ýän kom­pa­ni­ýa­la­ra we ony sa­tyn alan­la­ra ýe­ňil­lik­ler dö­ret­me­gi bi­len, 2000-nji ýyl­lar­dan soň­ra bu ugur­da has uly ösüş ga­za­nyl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da elekt­rou­lag sa­tu­wyn­da Hy­taý, ABŞ, Nor­we­gi­ýa, Ger­ma­ni­ýa ýa­ly ýurt­lar öň­de­li­gi eýe­le­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА