Ýew­ro­pa­nyň kos­mos agent­li­gi ta­ra­pyn­dan uçu­ry­lan, “67 P Chu­ryu­mov-Ge­ra­si­men­ko” ko­me­ta­sy­nyň da­şyn­dan aý­la­nyp ýö­ren “Ro­set­ta” eme­li hem­ra­sy­nyň ula­nyş möh­le­ti ta­mam­lan­ýar. Hä­zi­re çen­li Ýer­den iň daş­da­ky pla­ne­ta uçu­ry­lan en­jam bo­lan “Phi­lae” hem-de “Ro­set­ta” diý­seň go­wy mag­lu­mat­la­ry top­la­ma­ga ýar­dam et­di. Gün ul­ga­my­nyň iň bel­li ko­me­ta­la­ry­nyň bi­ri hem “67P Chur­yu­mov-Ge­ra­si­men­ko”-dyr. Hä­zir­ki wagt­da “Phi­lae” as­man ji­si­mi­niň üs­tün­de dur.

“Ro­set­ta” bol­sa, onuň or­bi­ta­syn­da aý­lan­ma­gy­ny do­wam et­dir­ýär. Ast­ro­nom­lar Gün ul­ga­my­nyň da­şyn­da mil­liard­lar­ça pla­ne­ta­nyň bar­dy­gy­na ün­si çek­ýär­ler. Olar­da ýa­şaý­şyň hem bo­lup bil­jek­di­gi aý­dyl­ýar. “Phi­lae” en­ja­my as­man ji­si­min­de bel­le­nen ýe­re däl-de, Gün şöh­le­si­niň düş­me­ýän ýe­ri­ne go­nup­dy. Hü­när­men­ler ony ener­gi­ýa sarp et­mez­li­gi üçin “uky” mo­du­na ge­çir­di­ler we oňa Gün düş­me­gi­ne ga­ra­şyp­dy­lar. En­ja­ma Gün şöh­le­si dü­şen­den soň­ra ol zar­ýad alyp, gaý­ta­dan işe gi­ri­zi­lip­di. “Ro­set­ta” bol­sa, as­man jis­mi­niň or­bi­ta­syn­da özü­ne yna­ny­lan ýu­mşy ýe­ri­ne ýe­tir­me­gi­ni do­wam et­dir­ýär. Hä­zi­re çen­li “Ro­set­ta” ar­ka­ly as­man ji­si­min­dä­ki su­wuň ýag­da­ýy bar­la­nyl­dy. “Ro­set­ta­nyň” “Ro­si­na” at­ly en­ja­my köp mag­lu­mat al­ma­ga ýar­dam ed­ýär. Ko­me­ta­nyň üs­ti uly ga­ýa bö­lek­le­ri, de­pe­ler we kra­ter­ler bi­len ör­tü­len­dir. Ol ýer­de gün­di­zi­ne ho­wa 50 de­re­jä çen­li gyzgyn bol­ýar, gi­je­si­ne bol­sa, 200 de­re­jä çen­li so­wuk. Onuň tö­we­re­gi­ni gaz we to­zan gap­lap al­ýar. Mun­dan ozal, şeý­le as­man ji­si­mi ýa­kyn­dan öw­re­nil­män­di. “Ro­set­ta” we “Phi­lae” 2004-nji ýyl­da uçu­ry­lyp­dy we 10 ýyl­dan soň­ra bel­le­nen ýe­re ba­ryp­dy. On ýyl­dan bä­ri al­nyp ba­ryl­ýan bu iş­le­riň äh­li­si Gün ul­ga­my­nyň nä­dip dö­rän­di­gi­ni anyk­la­mak­dan yba­rat.
“Ro­set­ta”-nyň “Ro­si­na” at­ly en­ja­myn­dan jo­gap­kär Mar­tin Ru­bin ol ýer­de mo­le­ku­la­la­ryň, ami­no­kis­lo­ta­la­ryň ko­me­ta­da bar­dy­gy­nyň ozal nä­mä­lim­di­gi­ni aýt­dy. Şeý­le hem ug­le­wo­do­rodyň, kis­lo­rodyň hem bar­dy­gy­ny bel­le­di. Ast­ro­nom ko­me­ta­da ýa­şa­ýyş ýok hem bol­sa, kis­lo­ro­dyň bar­dy­gy­ny aýt­dy. Ol ko­me­ta­da­ky su­wy bar­lan­dyk­la­ry­ny we Ýer­dä­ki su­wuň do­lu­ly­gy­na şeý­le ko­me­ta ta­ra­pyn­dan ge­ti­ri­lip bi­lin­me­jek­di­gi­ne, bel­ki, onuň ki­çi­räk go­şan­dy­nyň bol­ma­gy­nyň müm­kin­di­gi­ne göz ýe­ti­ren­dik­le­ri­ni bel­le­di. Öň­ki ýyl­lar­da ast­ro­nom­lar Ýer­dä­ki su­wuň ko­me­ta­lar­dan ge­len­di­gi­ni çak­la­ýar­dy­lar.
Ko­me­ta­nyň or­bi­ta­syn­da he­re­ket ed­ýän “Ro­set­ta” 30-njy sent­ýabr­da özü­ne ber­len ýu­mşy ta­mam­lar we ýu­waş­lyk bi­len as­man ji­si­mi­ne gon­du­ry­lar. 12 ýyl­lap kos­mos gi­ňiş­li­gin­de he­re­ket eden en­jam Gün­den örän alys­da. Şol se­bäp­li, ol Gün şöh­le­sin­den ýe­ter­lik de­re­je­de peý­da­la­nyp bil­me­jek­di­gi üçin öz ab­zal­la­ry­ny do­ly güý­jün­de iş­le­dip bil­mez. Oňa çen­li bol­sa, ko­me­ta­da­ky öl­çeg iş­le­ri­ni ge­çir­me­gi­ni do­wam et­di­rer. Ol gon­ýan­ça, Ýer bi­len ha­bar­laş­ma­gy­ny do­wam et­di­rer we soň­ky pur­sa­da çen­li tä­ze mag­lu­mat­la­ry we ýo­ka­ry du­ru­lyk­da­ky su­rat­la­ry dü­şü­rip ug­ra­dar. Ast­ro­nom­lar bu bar­la­gyň ne­ti­je­sin­de tä­ze mo­le­ku­la­la­ry we beý­le­ki ele­ment­le­ri tap­ma­gyň ala­da­sy­ny ed­ýär.
“Ro­set­ta” aw­gust­da ko­me­ta go­laý­laş­mak üçin öz he­re­ket ed­ýän or­bi­ta­sy­ny hem üýt­ge­der. Ol ýe­re 50 sm/se­kunt tiz­lik bi­len go­nar. Bu bol­sa, onuň ýol­da­şy “Phi­lae”-nyň tiz­li­gin­den iki es­se az bo­lar.
2014-nji ýyl­dan bä­ri “Ro­set­ta” we “Phi­lae” ta­ra­pyn­dan ibe­ri­len mag­lu­mat­lar bir­nä­çe ýyl­lap alym­lar ta­ra­pyn­dan sel­je­ri­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА