Iň üýtgeşik jandarlar

Ýer ýü­zün­de jan­ly-jan­dar­la­ryň müň­ler­çe gör­nü­şi bar. Ola­ryň kö­pü­si bi­ze ta­nyş hem bol­sa, örän seý­rek duş gel­ýän­le­ri hem az däl. Ola­ryň kö­pü­si­ni di­ňe te­le­wi­zor­lar­da gör­ýä­ris. Ösen teh­no­lo­gi­ýa ola­ry iç­gin öw­ren­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­red­ýän hem bol­sa, adam aýa­gy sek­me­dik to­kaý­lar­da ýa­şa­ýan jan­dar­lar ba­ra­da öw­re­nil­me­li zatlar en­tek az däl. Şeý­le hem um­man­la­ryň te­ýin­dä­ki haý­wa­nat dün­ýä­si tä­sin­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Şol se­bäp­li olar ba­ra­da has köp gy­zyk­la­nyl­ýar. Kä­bir jan­dar­la­ryň bar­dy­gy bol­sa, ýa­ňy-ýa­kyn­da anyk­lan­dy. Jan­dar­lar, esa­san, üç to­pa­ra bölünýär – guş­lar, gu­ry ýer­de ýa­şa­ýan­lar we suw­da ýa­şa­ýan­lar. Üýt­ge­şik jan­dar­la­ryň kä­bi­ri ba­ra­da gyzykly mag­lu­matlary size ýetirmegi mü­wes­sa bil­dik.

Gyzyl dodakly balyk (Ogcocephalus darwini): bu üýt­ge­şik jandaryň do­da­gy edil ada­myň­ka meň­ze­ýär. Daş­ky şe­ki­li bol­sa, ýar­ga­na­ty ýa­da sal­ýar. Bo­ýy 40 sm bol­ýan suw jan­dar­la­ry­ Ýu­waş um­ma­nyn­da­ky Ga­la­pa­gos ada­la­ryň tö­we­re­gin­de, su­wuň 30 met­r çuň­lugyn­da ýa­şa­ýar. Olar suw­da ýüz­ýän hem bol­sa­lar, köp­lenç su­wuň aşa­gyn­da “ýö­re­ýär­ler”. Ola­ryň ar­ka­syn­da­ky ti­ken­ler aw­la­ry­ny tut­ma­ga ýar­dam ed­ýär.

Paku balygy (“Colossoma macropomum”): agaç­lar­dan gaç­ýan mi­we­ler we to­hum­lar bi­len iý­mit­len­ýän pa­ku ba­ly­gy şol bir­wag­tyň özün­­de et bi­len hem iý­mit­len­ýär. Onuň diş­le­ri edil ada­myň di­şi ýa­ly bol­ýar. Uzyn­ly­gy 50 sm bol­ýan ba­lyk­lary ak­wa­rium­da hem sak­la­ýar­lar.

Gök toty balygy (“Blue Parrotfish”): ha­ma­na mult­film­dä­ki ýa­ly ýal­dy­ra­wuk gök reňk­li ba­lyk gün­ba­tar At­las um­ma­nyn­da ýa­şa­ýar. Ola­ryň bo­ýy 90 sm-e çen­li bol­ýar. Olar gün­di­zi­ne ot bi­len iý­mit­len­ýär­ler. Gi­je­si­ne bol­sa, ola­ryň be­de­nin­den bö­lünip çyk­ýan mäz onuň daş-tö­we­re­gi­ni gur­şap al­ýar we uk­la­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär. Onuň er­bet ysy bo­lup, duş­man­la­ryn­dan go­ra­maga ýardam edýär.

Deňiz jojugy (The Sea Pig): bu jan­dar 2008-nji ýyl­da su­was­ty bar­lag­lar ge­çi­ril­ýär­kä ta­py­lyp­dyr. Ola­ryň bo­ýy 2 metr 70 sm, ag­ra­my 250-300 kg-a çen­li bol­ýar. An­tar­ti­ka um­ma­nynyň çuň­luk­la­ryn­da ýa­şa­ýan bu jandar daş­ky şe­ki­li­niň üýt­ge­şik­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Gün­do­gar Af­ri­ka­nyň, Hin­di um­ma­ny­nyň, Gy­zyl deň­ziň, Awst­ra­li­ýa­nyň gü­nor­ta­sy­nyň çuň­luk­la­ryn­da hem bu jan­da­ra ga­bat ge­lin­ýär.

Panda garynjasy (“Panda ant”): owadan­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýan pan­da­la­ry ta­na­ma­ýan ýok­dur. Da­şy ala-mu­la ga­ryn­ja­lar hem pan­da­ny ýat­lad­ýar. Ola­ryň da­şy­nyň ýal­dy­ra­wuk bol­ma­gy duş­man­la­ry­ny gor­kuz­ýar.

Tikenli aždarha (Thorny Dragon): oňa baş­ga­ça Mo­lok hem di­ýil­ýär. Onuň daş­ky gör­nü­şi er­te­ki­ler­dä­ki hy­ýa­ly jan­dar­la­ry ýa­da sal­ýar. Onuň be­de­ni ti­ken­li­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, ada­ma hiç hi­li zy­ýan ýe­tir­me­ýär. Çöl­lük ýer­ler­de ýa­şa­ýan bu haý­wa­nyň ti­ken­le­ri­niň üs­tü­ne dü­şen çyg ola­ryň suw­suz­ly­gy­ny gan­dyr­ýar. Olar duş­man­la­ryn­dan go­ran­mak üçin reňk­le­ri­ni üýt­ged­ýär­ler. Ady až­dar­ha hem bol­sa, ola­ryň uzyn­ly­gy ba­ry-ýo­gy 15 sm-e ýetýär.

Aý-aý maýmyny (“Aye-Aye”): guýru­gy­ny ha­sa­ba al­ma­saň, ola­ryň bo­ýy 30-37 sm bol­ýar. Bu eý­je­jik jan­dar­lar di­ňe Ma­da­gas­kar ada­syn­da ýa­şa­ýar we diý­seň seý­rek duş gel­ýär. Gi­je­si­ne aw ed­ýän maý­myn­la­ryň guý­ru­gy bel­ka­nyň­ka meň­ze­ýär.

Sfenks güýesi (Sfenks Hummingbird): gülle­riň nek­tar­la­ry bi­len iý­mit­len­ýän bu mö­je­jik­ler ko­lib­ri gu­şu­na meň­ze­ýär. Ola­ryň in­çe­jik, uzyn hol­tu­my beý­le­ki mör-mö­jek­le­riň so­rup bil­me­dik şi­re­si­ni al­ma­ga ýar­dam ed­ýär.

Kittiniň ýarganady (“Craseonycteris thonglongyai”): süýdem­di­ri­ji­ler maş­ga­la­sy­nyň iň ki­çi ag­za­sy ha­sap­lan­ýan jan­da­ryň bo­ýy 40 mil­li­met­re ba­ra­bardyr. Ola­ryň ulu­sy­nyň ag­ra­my ba­ry-ýo­gy 2 gram bol­ýar. Tai­land­da we Mýan­ma­da ga­bat gel­ýär.