Adam dün­ýä inen gü­nün­den baş­lap, öm­rü­niň do­wa­myn­da he­mi­şe tä­ze zat­la­ry öw­ren­ýär. Ola­ryň il­kin­ji­le­ri tö­we­re­gin­dä­ki­ler bi­len gat­na­şyk, ýa­şa­ýyş en­dik­le­ri, dü­şün­mek, akyl ýe­tir­mek we öz­baş­dak pi­kir­len­mek ba­şar­nyk­la­ry­dyr. Tä­ze dün­ýä inen ça­ga il­kin­ji so­si­al gat­na­şy­gy­ny öz ene­si bi­len ýo­la goý­ýar. Bu gat­na­şyk ene ça­ga­sy­ny em­di­ren pur­sa­dyn­dan baş­lan­ýar. Bu pur­sat­da ene ça­ga­sy­na mä­hir ber­ýär, onuň bi­len «gep­leş­ýär», şeý­le­lik bi­len ça­ga­nyň il­kin­ji «tan­şy» ýü­ze çyk­ýar. Ene-ata­la­ryň ça­ga do­gul­maz­dan ozal fi­zi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da äh­li mag­lu­mat­la­ry bil­me­gi örän mö­hüm­dir. Tä­ze dog­lan bä­bek­le­riň fi­zi­ki aý­ra­tyn­lyk­la­ry il­ki ene-ata­ny bi­yn­ja­lyk edip bi­ler. Se­bä­bi bä­be­giň be­den ag­za­la­ry as­si­met­rik bo­lup bi­ler. Wag­tyň geç­me­gi we ene süý­di bi­len ösüp ke­ma­la gel­ýän ça­ga­nyň äh­li be­den ag­za­la­ry bar­ha kä­mil­leş­ýär, süňk­le­ri ber­ke­ýär. Tä­ze dün­ýä inen bä­bek­le­riň or­ta­ça ag­ra­my 2800-3500 gram ara­ly­gyn­da, uzyn­ly­gy 50 san­ti­metr bol­ýar. Ada­myň iň çalt ös­ýän wag­ty bä­bek wag­ty­dyr.

Çaganyň saglygy üçin
näme göz öňünde tutulmaly?
Çaganyň sag­ly­gy dog­lan­dan soň luk­man­lar ta­ra­pyn­dan umu­my sag­ly­gy, dem al­şy, ýü­rek ur­şy, de­ri­niň reň­ki, myş­sa­nyň ýag­da­ýy we he­re­ket­le­ri yzy­gi­der­li gö­zeg­çi­lik­de sak­lan­ýar. Aý­ra­tyn üns be­ril­me­li zat bol­sa, ça­ga­nyň agyz boş­lu­gy­ny, uku­sy­ny, özü­ni alyp bar­şy­ny, he­re­ket­le­ri­ni göz as­tyn­dan dü­şür­me­li däl­dir! Adat­ça, 3-4 sa­gat ça­ga­lar üçin ka­da­ly uky ter­ti­bi bo­lup, do­wam­ly­ly­gy 6-7 sa­gat do­wam et­se, he­re­ket­le­ri azal­sa we baş­ga-da ada­ty bol­ma­dyk ýag­daý­lar ýü­ze çyk­sa luk­ma­na ýüz tut­ma­ly­dyr.

Täze doglan çaganyň
ösüş depgini nähili?
Täze dog­lan bä­bek il­kin­ji aý­lar­da iň çalt ösü­şi gör­kez­ýär we bu dö­wür aý­ra­tyn ün­si we ala­da­ny ta­lap ed­ýär. Bu dö­wür­de ça­ga­nyň he­re­ket­le­ri, fi­zi­ki ba­şar­nyk­la­ry we myş­sa­la­ry ga­ty çalt ös­ýär. Şol se­bäp­li, bu dö­wür­de ene-ata­lar ça­ga­nyň ösü­şi­ni gol­da­mak üçin luk­man­lar ta­ra­pyn­dan mas­la­hat be­ril­ýän dog­ry usul­la­ry üp­jün et­me­li­dir­ler. Il­kin­ji aý­lar­da ar­kan ýa­tyr­ka kel­le­si­ni çe­pe we sa­ga öw­rüp, el­le­ri­ni we aýak­la­ry­ny he­re­ke­te ge­ti­rip bi­ler. Ene-ata­sy bi­len gat­na­şyk­da bol­ýan ça­ga daş­ky gur­şa­wa uý­gun­laş­ma­ga baş­la­ýar. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, daş­ky gur­şaw hem tä­ze dün­ýä inen ça­ga tä­si­ri­ni ýe­ti­rip bil­ýär. Onuň be­de­ni­niň duş gel­ýän bak­te­ri­ýa­la­ra we beý­le­ki mik­ro­or­ga­nizm­le­re gar­şy gö­re­şi­ji­lik uky­by­nyň ýo­ka­ry bol­ma­gy ze­rur­dyr. Mu­nuň üçin hem, il­kin­ji no­bat­da, ça­ga­nyň ýo­kum­ly­ly­gy ýo­ka­ry bo­lan ene süý­di bi­len iý­mit­len­me­gi ge­rek. Çün­ki ene süý­dün­de IgA, IgD, IgE, IgG, IgM an­ti­kor­la­ry bar. Bir­nä­çe aýyň do­wa­myn­da ene süý­di ar­ka­ly ka­bul eden an­ti­kor­la­ry ça­ga­nyň ke­ma­la gel­me­gi­ne, süňk­le­ri­niň be­ke­me­gi­ne we mik­ro­or­ga­nizm­le­riň tä­si­rin­den go­ran­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА