Täsin köp­rü­ler

Köp­rü­le­riň dür­li ulu­lyk­da­ky gör­nüş­le­ri bol­ýar. Ki­çi­räk ýa­byň üs­tün­den py­ýa­da geç­mek üçin ke­se­li­gi­ne go­ýul­ýan agaç ýa-da ga­lyň tag­ta pa­ýa­pyl di­ýil­ýär. Has uly köp­rü­ler bol­sa po­lat­dan we beý­le­ki ma­te­ri­al­lar­dan gu­rul­ýar. Ýer ýü­zün­de bir­nä­çe asyr­dan bä­ri ýy­kyl­man du­ran daş­dan gur­lan köp­rü­ler hem az däl. Kä­bir şä­her­ler­de bol­sa der­ýa­dan gä­mi­niň geç­ýän wag­ty açyl­ýan we soň­ra ýa­pyl­ýan köp­rü­ler hem bar. Der­ýa­nyň, deň­ziň ýa-da jül­gä­niň iki ýa­ka­sy­ny bir­leş­dir­mek üçin gu­rul­ýan köp­rü­ler­de ösen bi­na­gär­lik we in­že­ner­çi­lik çöz­güt­le­ri ula­nyl­ýar. Köp­rü­le­re di­ňe der­ýa­nyň aň­ry­sy­na geç­mek üçin däl, eý­sem, tä­sin­li­gi­ne to­ma­şa et­mek üçin hem bar­ýar­lar. Örän ga­dy­my, ga­ty dar ýa-da ga­ty be­ýik köp­rü­ler hä­zir­ki wagt­da müň­ler­çe sy­ýa­hat­çy­ny özü­ne çek­ýär. Soň­ky ýyl­lar­da te­bi­gy gö­zel­lik­le­re syn et­mek, tä­sin dag how­asyn­dan dem al­mak üçin gu­rul­ýan köp­rü­ler hem meş­hur­dyr. Şeý­le köp­rü­le­riň üs­tün­den ýö­re­mek köp ada­myň ha­la­ýan güý­men­je­si­ne öw­rül­di. Şeý­le köp­rü­le­riň sa­na­wy­ny si­ziň dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­ýä­ris.
«Trift Glacier» köp­rü­si. Bu köp­rü­den geç­mek üçin örän ba­tyr­gaý bol­ma­ly. Se­bä­bi, py­ýa­da­lar üçin ni­ýet­le­nen bu köp­ri­niň aşa­gy aý­na­dan ýa­sa­lyp­dyr. Onuň uzyn­ly­gy 170 met­re, be­ýik­li­gi 100 met­re ba­ra­bar. Şweý­sa­ri­ýa­nyň Bern kan­to­nyn­da ýer­leş­ýän bu köp­ri 2004-nji ýyl­da «Trift» buz­lu­gy­na syn et­me­gi ha­la­ýan­lar üçin gur­lup­dyr. Epo­nim kö­lü­niň üs­tün­den geç­ýän köp­ri he­ni­zem Ýew­ro­pa­nyň iň «howp­ly» as­ma köp­rü­si bol­ma­gyn­da gal­ýar. Oňa howp­ly di­ýil­ýän hem bol­sa, po­lat ur­gan­lar bi­len ber­ki­di­len köp­ri yg­ty­bar­ly bol­ma­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Ini bir metr­den ki­çi hem bol­sa köp­ri ýyl­da müň­ler­çe sy­ýa­hat­çy­ny özü­ne çek­ýär. Güýç­li ýel bo­lan wag­tyn­da bol­sa, köp­ri iki ta­ra­pa hal­lan at­ýar.
«Car­rick-A-Re­de Ro­pe» köp­rü­si. Dün­ýä­niň iň tä­sin we howp­ly köp­rü­le­ri­niň bi­ri bo­lan Kar­rik-a-Red as­ma köp­rü­si De­mir­ga­zyk Ir­lan­di­ýa­nyň Bal­lin­toý şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da­ky Ant­rim et­ra­byn­da ýer­leş­ýär. Uzyn­ly­gy 20 we be­ýik­li­gi 30 metr bo­lan bu köp­ri­niň öz­bo­luş­ly gör­nü­şi bar. Köp­rü­den geç­mä­ge her kim milt edip bil­me­ýär. Şeý­le-de bol­sa, her ýyl müň­ler­çe sy­ýa­hat­çy bu ýe­re gel­ýär. Köp­rü­den ge­çen­ler Rat­lin ada­sy­na we hat­da Şot­lan­di­ýa­nyň owa­dan ýer­le­ri­ne syn et­mä­ge müm­kin­çi­lik al­ýar­lar. Bu köp­ri­niň 350 ýyl­dan gow­rak ta­ry­hy­nyň bar­dy­gy çak­la­nyl­ýar. Il­ki­baş­da ba­lyk­çy­lar ta­ra­pyn­dan gur­lan bu köp­ri ýyl­la­ryň do­wa­myn­da bir­nä­çe ge­zek üýt­ge­di­lip­dir. Köp­ri il­ki­baş­da Kar­rik ada­sy­na bar­mak üçin gur­lup­dyr. 2000-nji ýyl­da köp­ri düýp­li abat­lan­ýar. «Car­rick-A-Re­de Ro­pe» köp­rü­si her ýyl müň­ler­çe ja­han­keş­dä­ni özü­ne çek­ýär. Köp­ri­niň ýer­leş­ýän ýe­ri ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­ne baý. Köp­ri­niň bir­leş­dir­ýän dag­la­ry­nyň ete­gin­de ba­lyk­çy­la­ryň tu­pan­ly ho­wa­da ga­çy­ba­tal­ga hök­mün­de ulan­ýan go­wak­la­ry bar.
«Capi­la­no» köp­rü­si. Wan­ku­we­riň go­la­ýyn­da ýer­leş­ýän Ka­pi­la­no as­ma köp­rü­si di­ňe bir ekst­re­mal däl, eý­sem, dün­ýä­dä­ki iň özü­ne çe­ki­ji köp­rü­le­riň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Köp­ri bi­len Ka­pi­la­no der­ýa­sy­na ba­ryp bol­ýar. Bu ýer­de ýa­şyl ýap­rak­ly to­kaý­lar bi­len gur­şa­lan aja­ýyp te­bi­ga­ty gör­mek bol­ýar. Köp­ri­niň gur­lu­şy­gy­na 1889-njy ýyl­da baş­la­nyp­dyr. Des­ga­nyň tas­la­ma­sy­ny şot­lan­di­ýa­ly in­že­ner Jorj Grant Mak­ki taý­ýar­lap­dyr. Şä­he­riň iň ge­lim-gi­dim­li ýer­le­ri­niň bi­ri­ne öw­rü­len köp­ri 1956-njy ýyl­da açyl­dy. In­že­ner­ler uzyn­ly­gy 136 metr bo­lan köp­ri­niň örän berk­di­gi­ne ün­si çe­kip, onuň bir­wagt­da 96 pi­li gö­te­rip bil­jek­di­gi­ni bel­le­ýär­ler. Ka­pi­la­no as­ma köp­rü­si­ne her ýyl­da or­ta­ça 900 müň sy­ýa­hat­çy gel­ýär. Köp­ri­niň gap­da­lyn­da­ky mil­li se­ýil­gäh­de hem köp san­ly att­rak­si­on we güý­men­je mer­kez­le­ri bar.
«U Pa­in» köp­rü­si. 150 ýyl gow­rak mun­dan ozal Mýan­ma­nyň ýa­şaý­jy­la­ry Ta­un­ton kö­lün­den geç­mek üçin köp­ri gu­rup­dyr­lar. Onuň gur­lu­şy­gy­na XIX asy­ryň ikin­ji ýa­ry­myn­da baş­la­nyp­dyr. Köp­rü­den ge­çi­len­de, adam­la­ryň ýa­pyş­ma­gy üçin hiç hi­li ger­mew göz öňün­de tu­tul­man­dyr. Ýer­li ýa­şaý­jy­lar bu köp­rü­den we­lo­si­ped bi­len hem, uly ýük bi­len hem ar­ka­ýyn geç­ýär­ler. Ýer­li ýa­şaý­jy­la­ryň gün­de­lik dur­mu­şyn­da ulan­ýan bu köp­rü­si­niň uzyn­ly­gy 1200 metr, aşa­gyn­da­ky suw­dan be­ýik­li­gi 4,5 metr. Sy­ýa­hat­çy­la­ryň ara­syn­da meş­hur­lyk ga­za­nan bu köp­ri­niň tik aga­jyn­dan ýa­sa­lan iň ga­dy­my we uzyn köp­rü­di­gi­ne yna­nyl­ýar.
«Kesh­wa Chaca» köp­rü­si. Dag­lyk te­bi­ga­ty bi­len ta­pa­wut­lan­ýan Pe­ru­da dag ge­riş­le­ri­niň ara­syn­da bir­nä­çe as­ma köp­rü­ler bar. Ta­ryh­çy­lar bu ýurt­da şeý­le köp­rü­le­riň il­kin­ji ge­zek Ink im­pe­ri­ýa­sy döw­rün­de ýü­ze çy­kan­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler. Bu ýer­dä­ki köp­rü­ler ot­lar­dan işi­len ta­nap­dan gu­rul­ýar we bir­nä­çe ýyl­dan abat­la­nyp du­rul­ýar. Şeý­le köp­rü­le­riň bi­ri bo­lan «Kesh­wa Chaca»-nyň uzyn­ly­gy 36 metr bo­lup, Apu­ri­mak der­ýa­sy­nyň üs­tün­de 67 metr be­ýik­lik­de ýer­leş­ýär. Ýer­li halk hä­zir­ki wagt­da köp­ri­ni ulan­ma­gy do­wam et­dir­ýär. Her ýyl iýun aýyn­da köp­ri­ni be­jer­mek üçin çä­re­ler­dir ýa­ryş­lar gu­ral­ýar.