Ka­şaň­ly­gy we saz­la­şyk­ly ösü­şi bi­len haý­ran gal­dyr­ýan paý­tag­ty­myz Aş­ga­ba­da gel­je­gi na­zar­la­ýan şä­her hök­mün­de ba­ha be­ril­me­gin­de çuň­ňur ma­ny bar. Ta­ryh üçin örän gys­ga dö­wür­de Wa­ta­ny­my­zyň baş şä­he­ri dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­la­ry we en­jam­la­ry bi­len üp­jün edi­len hä­zir­ki za­man has­sa­ha­na­la­ry­ny özün­de jem­le­ýän iri luk­man­çy­lyk mer­ke­zi­ne öw­rül­di. Luk­man­çy­lyk ylym­la­ry­nyň dok­to­ry, pro­fes­sor, bir­nä­çe düýp­li yl­my iş­le­riň aw­to­ry, köp ýyl­la­ryň do­wa­myn­da ýur­du­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­na ýol­baş­çy­lyk eden hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz hal­ky­my­zyň kö­pa­syr­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ni hem-de dün­ýä luk­man­çy­ly­gy­nyň şu gün­ki ösüş­le­ri­ni öz içi­ne al­ýan mil­li sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­nyň dö­re­dil­me­gi­niň göz­ba­şyn­da dur­ýar.

«Halkymyzyň saglygy – Garaşsyz Watanymyzyň üstünlikleriniň we ýeten derejesiniň kepili». Bu jümlede hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda yzygiderli durmuşa geçirilýän «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň esasy ýörelgeleri jemlenendir.

Hä­zir­ki wagt­da paý­tag­ty­my­zyň sag­ly­gy go­ra­ýyş eda­ra­la­ry­nyň dü­zü­mi­niň üs­ti tä­ze top­lum­lar bi­len ýe­ti­ril­ýär. Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de il­kin­ji iri ugur­daş dü­züm­le­riň ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi aý­ra­tyn bel­len­mä­ge my­na­syp­dyr. Şo­la­ryň bi­ri hem Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi bo­lup, hä­zir­ki za­man ta­lap­la­ry­na ky­bap gel­ýän has­sa­ha­na­la­ryň bi­ri­dir. Bu has­sa­ha­na Ýew­ro­pa­nyň öň­de­ba­ry­jy kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň döw­re­bap en­jam­la­ry bi­len ab­zal­laş­dy­ryl­dy. Bu bol­sa yl­my-bar­lag iş­le­ri­ni alyp bar­ma­ga we çyl­şy­rym­ly ope­ra­si­ýa­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­ret­di.
Bu mer­kez paý­tag­ty­my­zyň gü­nor­ta kün­je­gin­de – Ber­zeň­ňi­dä­ki «Sag­lyk» şä­her­ji­gin­de 2016-njy ýyl­da açy­lyp ulan­ma­ga be­ril­di. Bu iri has­sa­ha­na ýur­du­my­zyň esa­sy yl­my-bar­lag we be­je­riş-anyk­la­ýyş mer­ke­zi bo­lup, new­ro­lo­gi­ýa we ga­ry­şyk ugur­lar ba­bat­da is­len­dik we­zi­pe­le­ri çöz­mä­ge ukyp­ly­dyr. Bu ýer­de new­ro­lo­gik ke­sel­le­ri be­jer­mek üçin ze­rur bo­lan äh­li şert­ler dö­re­dil­di.
Ýi­ti in­sult ýü­ze çy­kan ha­lat­la­ryn­da gaý­ra­go­ýul­ma­syz anyk­la­ýyş çä­re­le­ri: MRT, KT, beý­ni­niň an­gi­og­ra­fi­ýa bar­la­gy ge­çi­ril­ýär. Ne­ti­je­de, gys­ga wag­tyň için­de in­sul­tyň gör­nü­şi anyk­la­nyl­ýar we gaý­ra­go­ýul­ma­syz ýag­daý­da be­jer­gi be­ril­ýär. Ylaý­ta-da, ýi­ti işe­mi­ki in­sult­da ul­gam­la­ýyn trom­bo­li­zis be­jer­gi­si giň­den ula­nyl­ýar. Beý­ni­niň uly ma­gist­ral da­mar­la­ryn­da okkl­ýu­zi­ýa (dy­kyl­mak) ýü­ze çy­kan ýag­da­ýyn­da, beý­ni­niň da­ma­ryn­dan trom­by aýyr­mak mak­sa­dy bi­len ope­ra­si­ýa ge­çi­ril­ýär. Şeý­le-de, mer­kez­de baş­ga-da köp san­ly bö­lüm­ler he­re­ket ed­ýär.
Beý­ni­niň gan aý­la­ny­şy­nyň ýi­ti bo­zul­ma­la­ryn­da ula­nyl­ýan adal­ga bo­lan in­sult (ur­gy, zar­ba) hak­da il­kin­ji ýat­la­ma­lar Gip­pok­ra­tyň mi­la­dy­dan öň­ki 460-njy ýyl­lar­da ýa­zan yl­my iş­le­rin­de ga­bat gel­ýär. Soň ga­dy­my Rim luk­ma­ny Ga­len ony «ur­gy» di­ýen adal­ga bi­len bel­li­ge alyp­dyr. Ger­ma­ni­ýa­ly luk­man Ru­dolf Wir­çow (1821-1902) bu ke­se­liň dö­reý­şi­ne dü­şün­mek­de mö­hüm go­şant go­şup, «trom­boz» we «em­bo­li­ýa» adal­ga­la­ry­ny gi­riz­di. Olar in­sul­tyň di­ag­no­zyn­da, be­jer­gi­sin­de we öňü­ni al­mak­da he­ni­zem mö­hüm­dir. Ger­ma­ni­ýa­ly bu luk­man ar­te­ri­al trom­bo­zyň da­mar di­wa­ry­na ýag ýyg­na­ma­gyn­dan dö­re­ýän­di­gi­ni we ate­rosk­le­roz bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dy­gy­ny ýü­ze çy­kar­dy.
Hä­zir­ki wagt­da sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­na tä­ze te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa we komp­ýu­ter teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, ara­daş­ly­ga ga­ra­maz­dan, da­şa­ry ýurt­la­ryň ýo­ka­ry de­re­je­li hü­när­men­le­ri bi­len tej­ri­be alyş­ma­ga, me­ýil­na­ma­la­ýyn we luk­man­çy­lyk kö­me­gi­ni ber­mek hem-de anyk­la­ýyş, be­je­riş we dür­li ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak ba­bat­da ge­ňeş­me­le­ri ge­çir­mä­ge kö­mek ed­ýär. Hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk döw­le­ti­mi­ziň tä­ze­çil sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­ny ös­dür­me­giň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Mu­nuň özi ýo­ka­ry hü­när­li luk­man­la­ryň taý­ýar­la­nyl­ma­gyn­da tä­ze­çil çe­me­leş­me­le­ri ta­lap ed­ýär.
Halkyň sag­ly­gy di­ňe bir ýur­du­my­zyň baş baý­ly­gy bol­man, eý­sem, türk­me­nis­tan­ly­la­ryň hä­zir­ki we gel­jek­ki ne­sil­le­ri­niň bag­ty­ýar dur­mu­şy­nyň hem berk bin­ýa­dy­dyr.

Re­sul Ne­pe­sow,
Hal­ka­ra sag­lyk mer­kez­le­ri mü­di­ri­ýe­ti­niň Hal­ka­ra new­ro­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň beý­ni gan
aý­lan­ma­sy­nyň ýi­ti bo­zul­ma­sy bö­lü­mi­niň luk­ma­ny, luk­man­çy­lyk ylym­la­ry­nyň kan­di­da­ty.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА