Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de ýur­du­my­zyň ylym­da ga­zan­ýan üs­tün­lik­le­ri Wa­ta­ny­my­zyň ösü­şi­ne my­na­syp go­şan­dy­ny goş­ýar. Ener­ge­ti­ka se­na­ga­ty yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň mö­hüm pu­dak­la­ry­nyň bi­ri­dir. Döw­let ener­ge­ti­ka sy­ýa­sa­ty Türk­me­nis­ta­nyň se­na­ga­ty­nyň, oba ho­ja­ly­gy­nyň, dur­muş ul­ga­my­nyň is­leg­le­ri­ni do­ly ka­na­gat­lan­dyr­ma­ga hem-de da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän möç­ber­le­ri­ni art­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir. Ýo­ka­ry we has ýo­ka­ry öl­çeg­ler­de iş­le­ýän döw­re­bap elekt­rik be­ket­le­ri­niň işe gi­ri­zil­me­gi bi­len türk­men ener­go­ul­ga­my­nyň kuw­wa­ty bar­ha beý­gel­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, hal­ka­la­ýyn ener­go­ul­ga­my­ny dö­ret­mek mak­sa­dy bi­len elekt­rik ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da ama­la aşy­ryl­jak dü­züm­le­ýin tas­la­ma­la­ry iler­let­mek bo­ýun­ça iş­ler güýç­li dep­gin­de al­nyp ba­ryl­ýar. Ýur­du­myz­da ön­dü­ril­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň uly bö­le­gi se­na­gat­da, je­ma­gat we oba ho­ja­ly­gyn­da ula­nyl­ýar. Ösüş­le­re bes­len­ýän ýur­du­my­zyň gur­lu­şyk pu­da­gyn­da sarp edil­ýän, şeý­le hem eks­port edil­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň möç­be­ri ýyl­sa­ýyn art­ýar.
Ener­ge­ti­ka kuw­wat­lyk­la­ryn­dan ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, sarp edi­ji­le­ri elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len yg­ty­bar­ly we bök­denç­siz üp­jün et­mek, da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň muk­da­ry­ny art­dyr­mak hem-de ugur­la­ry­ny gi­ňelt­mek, Ahal-Bal­kan we Bal­kan-Da­şo­guz we­la­ýat­la­ry­nyň ara­syn­da hal­ka­la­ýyn ener­go­ul­ga­my dö­ret­mek bi­len bag­ly tas­la­ma aý­dyň şa­ýat­lyk ed­ýär.
Ahal we­la­ýa­ty­nyň çä­gin­den Bal­ka­na­bat şä­he­ri­ne çen­li uzyn­ly­gy 450 ki­lo­metr, güý­jen­me­si 220 kW bo­lan iki zyn­jyr­ly ho­wa elekt­rik ge­çi­ri­ji ul­gam, şeý­le hem Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň çä­gin­den Bal­kan we­la­ýa­ty­na çen­li uzyn­ly­gy 560 ki­lo­metr, güý­jen­me­si 500 kW bo­lan ho­wa elekt­rik ge­çi­ri­ji ul­gam hem hal­ky­my­zyň elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny peý­da­lan­mak ba­bat­da ile­ri tu­tul­ýan iş­le­riň ha­ta­ryn­da gör­kez­mek bo­lar. Tas­la­ma la­ýyk­lyk­da, bu ho­wa elekt­rik ge­çi­ri­ji­niň ug­run­da güý­jen­me­si 500 kW ba­ra­bar bo­lan iki sa­ny we güý­jen­me­si 220 kW ba­ra­bar bo­lan iki sa­ny, je­mi 4 sa­ny elekt­rik be­ke­di­ni gur­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da özü­niň möç­be­ri bo­ýun­ça ägirt uly tas­la­ma­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy ýur­du­myz­da ener­gi­ýa üp­jün­çi­lik ul­ga­my­nyň do­ly döw­re­bap­laş­ýan­dy­gy­ny gör­kez­ýär.
Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň yzy­gi­der­li or­naş­dy­ryl­ma­gy­na, elekt­rik des­ga­la­ry­nyň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­na we tä­ze­le­ri­ni gur­mak bo­ýun­ça iri tas­la­ma­la­ryň en­çe­me­si­niň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­ne uly üns ber­ýär. Tä­ze elekt­rik ge­çi­ri­ji ul­gam­lar bar­ha uza­lyp, ilat­ly ýer­le­riň we önüm­çi­li­giň ener­gi­ýa bi­len üp­jün­çi­li­gi saz­la­şyk­ly gu­ral­ýar.
Di­ňe bir gaz­tur­bi­na­ly elekt­rik be­ket­le­ri gu­rul­man, eý­sem, gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän ener­ge­ti­ka­ny ös­dür­mek ba­bat­da hem uly tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. 2019-njy ýy­lyň ap­rel aýyn­da tas­syk­la­nan «Al­tyn asyr» Türk­men kö­lü­niň se­bi­ti­ni 2019-2025-nji ýyl­lar­da öz­leş­dir­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­ny ama­la aşyr­mak bo­ýun­ça çä­re­le­riň me­ýil­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da, Bal­kan we­la­ýa­ty­nyň Ser­dar et­ra­by­nyň çä­gin­de kuw­wa­ty 10 me­ga­wat bo­lan kö­pu­gur­ly Gün we ýel elekt­rik stan­si­ýa­sy­ny gur­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu des­ga eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­mek bi­len «Al­tyn asyr» Türk­men kö­lü­niň se­bi­tin­de peý­da bol­jak ilat­ly ýer­de sarp edi­ji­le­ri elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len yg­ty­bar­ly we bök­denç­siz üp­jün eder. Ut­ga­şyk­ly do­la­ny­şyk­da iş­le­ýän elekt­rik be­ket­le­ri goş­ma­ça te­bi­gy ga­zy sarp et­mez­den, ön­dü­ril­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň möç­be­ri­ni art­dyr­ma­ga, daş­ky gur­şa­wa gid­ýän zy­ýan­ly ga­lyn­dy­la­ry bir­nä­çe es­se azalt­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rer. Bu be­ket ýur­du­myz­da ener­gi­ýa­nyň gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän çeş­me­le­rin­de iş­le­ýän il­kin­ji elekt­rik be­ke­di bo­lup, ýur­du­myz­da gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän ener­gi­ýa çeş­me­le­ri­niň baş­lan­gy­jy­na öw­rü­ler. Bu ýer­de dün­ýä­de iň soň­ky ga­za­ny­lan öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­lar we nou-hau­lar or­naş­dy­ry­lar. Tas­la­ma­ny uzak ýyl­la­ryň do­wa­myn­da ýur­du­my­zyň yg­ty­bar­ly hyz­mat­da­şy­na öw­rü­len Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­nyň «Ça­lyk Ener­ji» kom­pa­ni­ýa­sy bi­len hyz­mat­daş­lyk­da ama­la aşyr­mak göz öňün­de tu­tul­ýar.
Umu­man, ýur­du­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de ba­dal­ga be­ril­ýän tä­ze ener­ge­ti­ka tas­la­ma­la­ry, ola­ry paý­laý­jy elekt­rik ul­gam­la­ry ila­ty­my­zy, se­na­gat des­ga­la­ry­ny elekt­rik to­gy bi­len üz­nük­siz üp­jün et­mä­ge giň müm­kin­çi­lik­ler dö­red­ýär.

Ene­jan TOÝ­LY­ÝE­WA,
S.A.Ny­ýa­zow adyn­da­ky Türk­men oba ho­ja­lyk uni­wer­si­te­ti­niň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА